19. yüzyıl

19. yüzyıl, miladi takvime göre 1 Ocak 1801 ile 31 Aralık 1900 günleri arasındaki zaman dilimi olarak kabul edilir.

Portekiz, Osmanlı ve Çin İmparatorluğu çökmeye başlamış, Babür ve Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu da son bulmuştur.

Napolyon Savaşları’ndan sonra, Britanya İmparatorluğu, dünya nüfusunun dörtte biri, yüz ölçümünün üçte birine hakim olarak dünyanın önder gücü haline gelmiştir. "Pax Britannica" (Britanya barışı) döneminde, korsanlara karşı ciddi tedbirleri ile dünyada ticaretin teşvikini sağlamıştır. 19. yüzyıl aynı zamanda yeni icat ve keşiflerle beraber pozitif bilimlerde ciddi atılımlara sahne olmuştur. Tıp, matematik, fizik, kimya, biyoloji, elektrik ve metalurji gibi alanlarda gelecek yüzyılın hızlı gelişen teknolojik yeniliklerinin temelleri atılmıştır.

Demiryolları taşımacılığının başlamasıyla gelen sanayi devrimiyle beraber birçok ülkede kentleşme hareketleri başlamıştır ve dünyadaki birçok büyük şehrin nüfusu, bu dönemde bir milyonun üstüne çıkmıştır. Bunda tıp alanındaki gelişmeler de etkili olmuştur. Dünyanın kalan keşfedilmemiş bölgeleri (Antarktika ve Arktika'nın ulaşılması zor yerleri hariç) keşfedilmiştir ve 1890larda dünyanın hassas ve detaylı bir haritasının ortaya konmasına vesile olmuştur.

Bu yüzyıl köleliğin hızlı bir düşüş yaşamasına neden olmuştur. Haiti köle ayaklanmasını takiben Britanya İmparatorluğu, denizlerdeki egemenliğini kullanarak dünya çapındaki köle ticaretini durdurmaya çalışmıştır. Britanya 1834'te, Amerika Birleşik Devletleri, iç savaşı takiben 1865'te, Brezilya ise 1888'de köleliği kaldırmıştır. Aynı şekilde Rusya da topraklarında köleliğe son vermiştir.

Dönemler

Olaylar

1801-1850

1801: Büyük Britanya Krallığı ve İrlanda Krallığı birleşerek Birleşik Krallık'ı oluşturdu.
1802: Vehhabiler Kerbela'yı yağmaladı.
1803: William Symington "ilk vapur" olan Charlotte Dundas'ı tanıttı.
1804 - Napolyon kendini imparator ilan etti.
1804: I. Franz tarafından Avusturya İmparatorluğu kuruldu.
1803: Vehhabiler Mekke ve Medine'yi ele geçirdi.
1804: Dünya nüfusu 1 milyara ulaştı.
1805: Trafalgar Muharebesi, Fransız ve İspanyol donanmalarını yok etti ve İngilizlerin denizlerde hakimiyet kurmasını sağladı. Bu, yüzyılın sonlarında Britanya İmparatorluğu'nun başarısının önemli bir faktörüdür.
1810: Berlin Üniversitesi kuruldu. Öğrencileri ve öğretim görevlileri arasında Hegel, Marx ve Bismarck bulunmaktadır. Alman üniversite reformu o kadar başarılı oldu ki modeli tüm dünyada kopyalandı.
1814: Elisha Collier çakmaklı silahı icat etti.
1812 - 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı'nın sonu Bükreş Antlaşması'nın imzalanması
1814: 1 Şubat Mayon Yanardağı patladı.
1815: Nisan ayında Sumbawa adasındaki Tambora Dağı yanardağı patladı ve kayıtlı tarihin en büyük volkanik patlamasını başlattı,. Tambora kültürü yok oldu ve sonrası da dahil olmak üzere en az 71.000 kişiyi öldürdü. Patlama, "volkanik kış" olarak bilinen küresel iklim anomalileri yarattı.
1816: Yaz Yaşanmayan Yıl: Kuzey Yarımküre'de alışılmadık derecede soğuk koşullar meydana geldi. Bu durum büyük ihtimalle 1815'te Tambora Dağı'nın patlamasından kaynaklandı.
1816 - Napoli krallığı yıkıldı
1819: Kolombiya Cumhuriyeti (Gran Colombia), Simón Bolívar'ın Boyacá Muharebesi'ndeki zaferinden sonra bağımsızlığına kavuştu.
1819: İngiliz Doğu Hindistan Şirketi tarafından modern Singapur şehri kuruldu.
1820: Antarktika'nın keşfi.
1820: Liberya, Amerikan Kolonizasyon Derneği tarafından özgürleştirilmiş Amerikalı köleler için kuruldu.
1820: Maratha İmparatorluğu'nun dağılması.
1821–1823: Meksika'nın bağımsızlıktan sonraki ilk hükûmeti olan Birinci Meksika İmparatorluğu, Meksika İmparatoru I. Agustín tarafından kuruldu.
1821 - Yunanistan isyanlar sonucu bağımsız oldu
1822: Brezilya Kralı I. Pedro, 7 Eylül'de Brezilya'nın Portekiz'den bağımsızlığını ilan etti.
1827 - Navarin Olayı
1830 - Fransızlar Cezayir'i Osmanlılardan aldı.
1830 - Yunanistan'ın bağımsızlığı tanındı.
1839 - Tanzimât döneminin başlangıci.
1846 - Neptün gezegeni bulundu.

1850-1899

1853 - Kırım Savaşı
1856 - Paris Antlaşması
1859 - Toskana dukalığı yıkıldı
Çerkes Sürgünü (21 Mayıs 1864)
1869: Akdeniz'i Kızıldeniz'e bağlayan Süveyş Kanalı açıldı.
1871–1872: İran'daki kıtlığın 2 milyon kişinin ölümüne neden olduğu sanılıyor.
1871 - Paris'teki işçi faciasıyla 20.000 insan hayatını kaybetti
1876 - Tanzimat döneminin bitişi.
1881 - Mustafa Kemal Atatürk doğdu.
1881: Rus İmparatorluğu'nda pogrom dalgası başladı.
1882 - İngilizler, Mısır'ı işgal etti.
1883: Yakın tarihin en büyük yanardağ patlamalarından biri olan Krakatoa Yanardağı patladı.
1892: Kristof Kolomb'un Yeni Dünya'ya gelişinin 400. yıldönümünü kutlamak amacıyla Chicago'da Dünya Kolomb Fuarı düzenlendi.
1893: Yeni Zelanda, kadınlara oy hakkı tanıyan ilk ülke oldu.
1897 - Osmanlı-Yunan Savaşı, Yunanlar bağımsızlık için Osmanlı Devleti'ne savaş açtılar.