Bu yazımızda son zamanlarda pek çok kişinin dikkatini çeken bir konu olan Zeyneb bint Cahş konusunu detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Zeyneb bint Cahş günümüz toplumunda büyük önemi olan karmaşık ve büyüleyici bir konudur. Bu yazı boyunca Zeyneb bint Cahş ile ilgili kökeninden günlük yaşamdaki etkisine kadar farklı yönleri analiz edeceğiz. Ayrıca, bu çok alakalı konuya geniş ve dengeli bir bakış açısı sağlamak amacıyla Zeyneb bint Cahş etrafında var olan farklı bakış açılarını ve görüşleri inceleyeceğiz. Kendinizi Zeyneb bint Cahş'in heyecan verici dünyasına kaptırmaya hazır olun!
Zeyneb bint Çahş Müminlerin Annesi | |
---|---|
Doğum | 593 |
Ölüm | 641 |
Din | İslam |
Evlilik | Zeyd bin Harise Muhammed |
Zeyneb bint Cahş (593 - 641), İslam peygamberi Muhammed'in eşlerinden biri. Aynı zamanda Muhammed'in evlatlığı Zeyd'in eski eşidir.
Zeyneb Muhammed ile tartışmalı bir evlilik yapmıştır. Rivayet şöyledir:
"Peygamber, Zeyneb bint Cahş’ı Zeyd bin Harise ile evli iken görür, hoşuna gider ve ona karşı içinde bir sevgi beslemeye başlar. Zeyneb’i gördüğü bir anda da “Kalpleri döndüren Allah, noksan sıfatlardan münezzehtir” der. Zeyneb bint Cahş bu sözü işitir ve Zeyd’e söyler. Bunun üzerine Zeyd de Zeyneb’i boşamak ister fakat Peygamber Zeyd’e, “Eşini yanında tut, Allah’tan kork,” der. Neticede Zeyd hanımını boşar ve sonrasında “sen öyle diyordun ama içindekini saklıyordun” (Ahzâb Sûresi:37) ayeti gelir ve böylece Muhammed Zeynep'le evlenir. Rivayet Taberi gibi ilk dönem İslâm tarihi kaynaklarında yer alır."
Evliliğin Taberî tefsirinde Muhammed'in Zeynep'ten etkilenmesine bağlanmasını İmam Mâturîdî kınamaktaydı. Mustafa Öztürk alimlerden birinin "bal gibi de olmuş", diğerinin ise "olamaz, ahlâksızlık" demesini Arap ve Türk kültürlerindeki farklılığa bağlamaktadır.
Zeyneb bint Cahş, Muhammed'in halası Ümeyme bint Abdülmuttalib'in kızıdır. Dolayısıyla Zeyneb ve beş kardeşi, Muhammed'in ilk kuzenleriydi.
Zeyneb bint Cahş, yetenekli bir tabakçı ve deri işçisiydi. Paraya ihtiyacı kalmamasına rağmen işini yapmaya devam etti.
İlk kocasının adı bilinmemekle birlikte 622 yılında vefat etmiştir. O sırada Müslüman olan Zeyneb, kardeşi Abdullah ile birlikte, Medine'ye hicret edenler arasındaydı.
Muhammed, Zeyd bin Hârise'yi evlat edinmişti. Ona Muhammed'in oğlu Zeyd denilmekteydi.
Zeyneb bint-i Cahş, ilk iman edenlerdendi. Muhammed O'nu azatlığı ve evlatlığı Zeyd bin Hârise ile, Hicret'in 5. senesi Zilkade ayında evlendirdi.
Zeyneb'in asil bir aileye mensup, kocası Zeyd'in ise daha önce bir köle ve sonradan hürriyetine kavuşan biri olması; eşler arasında statü farklılığı oluşturmuş, Zeyneb bint-i Cahş eş olarak Zeyd bin Hârise’ye ısınamamış, ailede şiddetli geçimsizlik baş göstermişti. Zeyneb bint-i Cahş, bu evliliği sürdürmek istemiyor, Muhammed'in isteği üzerine sabrediyordu. Zeyd bin Hârise, evliliklerinin birinci yılı dahi dolmamışken Muhammed'e, "Yâ Resûlallah! Ben, ailemden ayrılmak istiyorum" dedi. Muhammed “Hanımını tut ve Allah’tan kork.” diye cevap verdi.
Zeyneb bint-i Cahş'ın, iddeti (Zeyd bin Hârise'den boşandıktan sonra beklemesi gereken süre) dolmuştu ve 35 yaşındaydı. Muhammed'e bir gün eşi Aişe ile oturup sohbet ederken vahiy gelir:
“ | “Hani sen, Allah'ın kendisine nimet verdiği ve senin de kendisine nimet verdiğin kişiye: "Eşini yanında tut ve Allah'tan sakın" diyordun; insanlardan çekinerek Allah'ın açığa vuracağı şeyi kendi nefsinde saklı tutuyordun; oysa Allah, Kendisi'nden çekinmene çok daha layıktı. Artık Zeyd, ondan ilişkisini kesince, Biz onu seninle evlendirdik; ki böylelikle evlatlıklarının kendilerinden ilişkilerini kestikleri zaman, onlarla evlenme konusunda mü'minler üzerine bir güçlük olmasın..."(Ahzab Suresi: 37-38) | „ |
Eleştiriler: Bu sure ve ayetlerle ilgili olarak vahyin Allah'ın arzularından ziyade Muhammed'in arzularını yansıttığı şeklinde eleştiriler yapılmıştır.
İslami yorumlar: Dini açıdan "Biz onu sana zevce yaptık" ayetiyle bağlantılı olarak, bu nikâhın Arap geleneklerini bozan ilâhi bir emir ve şer'î hüküm olduğuna inanılır. Bu hükmü toplumda yerleştirmek için Muhammed'in, Allah tarafından Zeynep ile evlendirildiğine inanılır.
İslam öncesi dönemde evlatlık, öz evlat gibi görülür, öz evladın bütün haklarına tabi tutulurdu. Bir evlatlığın hanımıyla evlenmek, geleneğe göre babaya yasaktı. Bu döneme ait evlat edinme anlayışını İslamiyet ortadan kaldırarak, evlatlık olanı sadece bir din kardeşi olarak kabul etmiş ve evlatlığın boşadığı kadını / kadınları nikâhlama hususunu manevi babalara helal kılmıştır. (Ahzab Suresi: 4-5)
“ | “Allah, evlâtlıklarınızı öz oğullarınız olarak tanımadı. Bu, mücerret sizin ağızlarınızdan çıkan bir sözden ibarettir. Hâlbuki Allah hak söyler ve kullarını doğru yola sevkle hidayette kılar. Evlat edindiğiniz kimseleri babalarına nispet edin...”(Ahzab Suresi: 4-5) | „ |
Muhammed'den sonra ilk vefat eden eşi Zeyneb bint-i Cahş olmuştur. Zeyneb, hicretin 20. yılında 53 yaşında iken ölmüştür. Cenaze namazını Ömer bin Hattab kıldırmıştır. Zeyneb bint-i Cahş, Muhammed'den 11 hadis rivayet etmiştir.
Peygamber Zeynep'i görür, etkilenir; bu Zeyd'in kulağına bir şekilde gider. Bunun üzerine Zeyd, Peygamber'in azat edilmiş kölesi olduğu için ve o dönemde köle kendisini efendisinin malı olarak gördüğünden Zeynep'i boşamak ve eşini Peygamber'le evlendirmek ister. Bunu reddeden Peygamber'e "sen öyle diyordun ama içindekini saklıyordun" ayeti gelir ve böylece Zeynep'le evlenir.