Stimmloser velarer Plosiv

Stimmlose velare Plosiv
IPA-Nummere	109
IPA-Zeiche	k
IPA-Bildli
Teuthonista	?
X-SAMPA	k
Kirshenbaum	k
Hörbiispiilⓘ/?

De stimmlosi velari Plosiv isch e Konsonant vo dr mänschliche Sprooch. Er chùnt in fascht jedere Sprooch vo dr Wält vor. S Zeiche im IPA defür isch .

Im Alemannische chùnt de Luut als Lenis, Fortis ùn behuucht vor. De Lenis-Luut wird allerdings meischt als /g̊/ bhandlet ùn transkribiert. Bstimmti Dialäkt, bsùnders im Niideralemannische ùn Schwööbische hen aber au nùmme de Lenis.

Uss Gründ, wo mitem Ùffbau vùm mänschliche Muul z due hen, isch di gnaui Stell, wo de Luut ussgsproche wird, je nooch Sprooch ùn de andre Luut, wo im Wort vorchömme, verschiide.

Artikulation

• Es isch en Verschlùssluut; dr Lùftstrom im Muul wird ganz blockiert ùn deno wird d Lùft ùff eimool dur s Muul abgloo.
• De Artikulationsort isch velar; de hintere Zùngerùgge bildet mitem Gaumesegel en Verschlùss. Wyl des physiologisch rächt schwer isch, isch de Luut je nooch luutliche Ùmgäbig oft au lycht palatal oder affrikatisiert.
• D Phonation isch stimmlos; derwyylscht er produziert wird, vibriere d Stimmbänder nit.
• Es isch en orale Konsonant; d Lùft goot dur s Muul usse.
• Es isch en egressive Konsonant; er wird allei dur s Usstoosse vo Lùft mit de Lunge ùn em Zwerchfell erzüügt, wie die meischte mänschliche Sproochluut.

Verbreitig

Sprooch		Wort	IPA-Transkription	Bedütig	Bemerkig
Baseldytsch	Lenis	Gind		‚Chind‘
	Fortis	Balgge		‚Balke‘
	behuucht	Koffer		‚Choffer‘	vorallem in neuere Lehnwörter ussem Dütsche
Hotzewälderisch	Lenis	gääch		‚steil‘
	Fortis	giggele		‚giggle‘
	behuucht	ghüüslet		‚karriert‘	chùnt nùmme in Konsonantehuufe mit /h/ vor.
Jùutütsch	Lenis	Brägu	(info)	‚Röschti‘
	Fortis	päägge	(info)	‚Gschrei vo Dier wie Schoof‘
	behuucht	ghüetet		‚ghietet‘
Markgräflerisch	Lenis	Gäld	(info)	‚Gäld‘
	Fortis	Laadgaable		‚groossi Gaabel zum heue‘	Allophon vo /g̊/ in Konsonantehuufe.
	behuucht	Khùmeedi		‚Ärger‘	chùnt vorallem in neuere Främdwörter vor.
Oberelsässisch	Lenis	Wàga	(info)	‚Waage/Auto‘
	Fortis	Ecka	(info)	‚Eck‘
	behuucht	ghèit	(info)	‚ghait‘
Oberschwäbisch	Lenis	Gaiss	(info)	‚Geiss‘
	Fortis	dr Ricka	(info)	‚dr Rùgge‘
	behuucht	Kicha	(info)	‚Chùchi‘
Solothurnisch	Lenis	Gäiss	(info)	‚Geiss‘
	Fortis	Rügge	ˈrʏkə](info)	‚Rùgge‘
	behuucht	gha		‚gha‘
Züritüütsch	Lenis	gääl	(info)	‚gääl‘
	Fortis	Rugge	(info)	‚Rùgge‘
	behuucht	nöd gha	(info)	‚nit gha‘
Dütsch		Käse	(info)	‚Chääs‘	isch in de meischte Positione behuucht
Rätoromanisch	Surselvisch	casa	(info)	‚Huus‘
	Putèr	cour	(info)	‚Härz‘
	Vallader	curagia	(info)	‚Schnuur‘
Frankoprovenzalisch	Greyerzerisch	le kurti	(info)	‚de Garte‘
	Walliser Patois (Nendaz)	tsùquyë	(info)	‚Glùggser‘
Abchasisch		ақалақь		‚d Stadt‘
Adygeisch	Dialäkt vo de Schapsuge	кьэт	(info)	‚Huen‘	Entspricht in andre Dialäkt .
	Dialäkt vo de Temirgojer	пскэн		‚hueschte‘
Ahtna		gistaann		‚seggs‘
Aleutisch		kiikax̂		‚Moosbeerestruuch‘
Änglisch		kiss	(info)	‚Chùss‘
Arabisch	Standard	كتب		‚er het gschriibe‘
Armenisch	Oschtarmenisch	կանաչ	(info)	‚grien‘	Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide.
Assyrisch-neuaramäisch		kuleh		‚alles‘	Entspricht in andre Dialäkt .
Baskisch		katu		‚Chatz‘
Bengalisch		কম		‚weeniger, weenig‘	Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide.
Bulgarisch		как		‚wie‘
Chinesisch	Kantonesisch	家/gaa1		Heim	Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide.
	Mandarin	高/Pinyin:gāo	(info)	‚grooss, hooch‘	Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide.
Dänisch	Standard	gås		‚Gans‘	Isch wie im Alemannische e Lenis, also nit stimmhaft, ùn wird meischt als oder transkribiert. Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. De behuuchte wird meischt als oder transkribiert.
Esperanto		rakonto		‚Erzäälig‘
Estnisch		kõik		‚alli‘
Finnisch		kakku		‚Chueche‘
Französisch		cuisine	(info)	‚Chùchi‘
Georgisch		ქვა		‚Stei‘
Gujarati		કાંદો		‚Zwiible‘
Hebräisch		כסף/kesef		‚Gäld‘
Hindi		काम		‚schaffe‘	Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide.
Italienisch		casa	(info)	‚Huus‘
Japanisch		kanji:鞄/kaban		‚Handdasch‘
Kagayanen				‚Geischt‘
Katalanisch		quinze		‚fùffzee‘
Koreanisch		hangul:가다 / kada		‚gange‘
Lakota		kimímela		‚Sùnnevoogel‘
Luxemburgisch		geess		‚Geiss‘	Isch wie im Alemannische e Lenis, also stimmlos, ùn wird meischt als transkribiert. Es chùnt au behuucht, vor, was meischt als transkribiert wird.
Malaiisch		kaki		‚Bai‘
Marathi		कवच		‚Rüschtig‘	Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide.
Mazedonisch		кој		‚wer‘
Mohawk		ká:khare		‚Rogg‘
Neugriechisch		καλόγερος		‚Mönch‘
Niiderländisch		koning	(info)	‚Chönig‘
Norwegisch		kake		‚Chueche‘
Panjabi		ਕਰ		‚due‘	Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide.
Paschtunisch		كال		‚Joor‘
Polnisch		buk	(info)	‚Bueche‘
Portugiesisch		corno		‚Horn‘
Russisch		короткий	(info)	‚chùrz‘
Rumänisch		când		‚wänn‘
Schwedisch		ko	(info)	‚Chue‘
Slowakisch		kosť		‚Chnoche‘
Spanisch		casa	(info)	‚Huus‘
Telugu		కాకి		‚Chraie‘
Tschechisch		kost	(info)	‚Chnoche‘
Türkisch		kulak		‚Ohr‘
Ukrainisch		колесо	(info)	‚Rad‘
Ungarisch		akkor	(info)	‚deno‘
Vietnamesisch		cô		‚Tante‘
Weschtfriesisch		keal		‚Mùni‘
Yi		ꇰ/ge		‚närrisch‘	Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide.
Zapotekisch	Tilquiapan	canza		‚laufe‘

Fuessnote

1. ↑ Ladefoged, Peter & Maddieson, Jan. (1996). The Sounds of the World's Languages. ISBN 0-631-19815-6. pp. 33
2. ↑ Ladefoged, Peter & Maddieson, Jan. (1996). The Sounds of the World's Languages. ISBN 0-631-19815-6. pp. 33
3. ↑ Ladefoged, Peter (2005). Vowels and Consonants (Second ed.). Blackwell.
4. ↑ Thelwall, Robin (1990), "Illustrations of the IPA: Arabic", Journal of the International Phonetic Association 20 (2): 37–41
5. ↑ Dum-Tragut (2009:13)
6. ↑ Basbøll (2005:61)
7. ↑ Shosted, Ryan K.; Vakhtang, Chikovani (2006), "Standard Georgian", Journal of the International Phonetic Association 36 (2): 255–264
8. ↑ Rogers, Derek; d'Arcangeli, Luciana (2004), "Italian", Journal of the International Phonetic Association 34 (1): 117–121
9. ↑ Okada, Hideo (1991), "Phonetic Representation:Japanese", Journal of the International Phonetic Association 21 (2): 94–97
10. ↑ Olson et al. (2010:206–207)
11. ↑ Carbonell & Llisterri (1992:53)
12. ↑ Gilles & Trouvain (2013:67–68)
13. ↑ Gussenhoven, Carlos (1992), "Dutch", Journal of the International Phonetic Association 22 (2): 45–47
14. ↑ Jassem (2003:103)
15. ↑ Cruz-Ferreira, Madalena (1995), "European Portuguese", Journal of the International Phonetic Association 25 (2): 90–94
16. ↑ Padgett, Jaye (2003), "Contrast and Post-Velar Fronting in Russian", Natural Language & Linguistic Theory 21 (1): 39–87
17. ↑ DEX Online: Archivierte Kopie (Memento vom 14. April 2020 im Internet Archive)
18. ↑ Martínez-Celdrán, Eugenio; Fernández-Planas, Ana Ma.; Carrera-Sabaté, Josefina (2003), "Castilian Spanish", Journal of the International Phonetic Association 33 (2): 255–259
19. ↑ Merrill, Elizabeth (2008), "Tilquiapan Zapotec", Journal of the International Phonetic Association 38 (1): 107–114

Konsonante	Lueg au: IPA, Vokale
Bilabial Labiodental Dental Alveolar Postalv. Retroflex Alveolopalatal Palatal Velar Uvular Pharyngal Epiglottal Glottal Nasal m ɱ n̪ n ɳ ɲ ŋ ɴ Plosive p b t̪ d̪ t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ  Schnalzluut  ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ ǃ˞ Affrikat pɸ bβ p̪f b̪v tθ dð ts dz tʃ dʒ ʈʂ ɖʐ tɕ dʑ cç ɟʝ kx ɡɣ qχ ɢʁ  Implo­siv  ɓ ɗ ᶑ ʄ ɠ ʛ Frikativ ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ɕ ʑ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ  Ejektiv  pʼ tʼ ʈʼ cʼ kʼ qʼ ʂʼ q͡χʼ    Approximante    ʋ ɹ ɻ j ɰ fʼ θʼ sʼ ɬ’ ʃʼ ɕʼ xʼ χ’ Vibrante ʙ r ɽr ʀ t͡θʼ t͡sʼ t͡ɬʼ t͡ʃʼ ʈ͡ʂʼ c͡ʎ̝̥ʼ k͡xʼ k͡ʟ̝̊ʼ Flap/Tap ѵ ɾ ɽ co-artikulierti Frikativ  ʍ w ɥ ɫ lat. Frikativ ɬ ɮ co-artikulierti Plosiv  k͡p ɡ͡b ŋ͡m lat. Approximante l ɭ ʎ ʟ
Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt.