4 Batalion Celny
W tym artykule poruszony zostanie temat 4 Batalion Celny, który zyskał duże znaczenie w ostatnich latach. 4 Batalion Celny to temat, który wywołał szeroką debatę w dzisiejszym społeczeństwie, zarówno w kraju, jak i za granicą. Z różnych perspektyw i podejść przeanalizowane zostaną liczne aspekty otaczające 4 Batalion Celny, a także jego wpływ na różne obszary codziennego życia. Zbadane zostaną jego pochodzenie, implikacje społeczne, polityczne i gospodarcze, a także wpływ na kulturę popularną i technologię. Artykuł ten ma na celu przedstawienie kompleksowego spojrzenia na 4 Batalion Celny, zapewniając czytelnikowi szersze i głębsze zrozumienie tego tematu, który jest dziś tak istotny.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1922 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja |
Praszka (VII 1921 – IV 1922)(?) |
| Formacja | |
| Podległość |
Główna Komenda Batalionów Celnych |
4 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 4 batalion celny powstał na bazie 1/III batalionu wartowniczego stacjonującego w Okręgu Generalnym „Kielce”. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych.
Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej. Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18. W myśl tego rozkazu 14 batalion celny miał przekazać swoją 2 kompanię do 4 batalionu celnego w Ostrowach. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia.
W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne. Batalion wszedł w strukturę 2 Brygady Celnej.
W połowie 1922 batalion został zluzowany przez jednostki Straży Celnej i przedyslokowany na wschodnią granicę.
Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną. 4 batalion celny przemianowany został na 4 batalion Straży Granicznej.
Służba celna
17 maja 1921 Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany dyslokacyjne batalionów. 4 batalion celny miał ochraniać odcinek granicy od Kamieńska do Niezdary. Sztab batalionu rozlokowany miał być w Częstochowie.
Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście.
- Sąsiednie bataliony
5 batalion celny w Praszce ⇔ 9 batalion celny w Oświęcimiu – VI 1921
- 43 batalion celny ⇔ ? − VIII 1922
Kadra batalionu
- Dowódcy batalionu
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| mjr | Aleksander Potrykowski | do IV 1921 | |
| mjr | Zygmunt Krudowski | IV 1921 – VI 1921 | dowódca Baonu Celnego Nr 5 od I 1921 do II 1922 |
| płk | Władysław Artur Paweł Morawski | do 13 VII 1921 | dyspozycja dowódcy OGen. „Kielce” |
| mjr piech. | Julian Żaba | od 13 VII 1921 | |
| kpt | Kiewo | VIII 1921 – X 1921 | |
| kpt. | Stefan Władysław Iskierko | wz. do 15 X 1921 | |
| ppłk | Józef Reutt | 15 X 1921 – X 1922 |
Struktura organizacyjna
| Ordre de bataille 4 batalionu celnego w Sosnowicach na dzień 1 czerwca 1921 | ||||
|---|---|---|---|---|
| kompania | 1. Bobrowniki | 2. Hutki | 3. Czeladź | 4. Gniazdów |
| dowódcy | ppor. Bronisław Popiel | ppor. Wacław Zabiełło | ppor. Aleksander Brak | ppor. Bazyli Pigiel |
| placówki | Żychcice | Rudnik Mały | Modrzejów | Zendek |
| Bobrowniki | Starcza | Radocha | Cynków | |
| Wymysłów | Hutki | Leśniczówka | Gniazdów | |
| Niezdara | Leśniaki | Milowice | Mżyki | |
| Przysiek | Czteropopy | Sitarze | Sielec | |
| Czeladź | Huczka | |||
| Boleradz | ||||
| Jowisz | ||||
| OdeB 4 batalionu celnego w Ostrowy na dzień 1 grudnia 1921: | ||||
| kompania | 1. Zendek | 2. Hutki | 3. Herby | 4. Gniazdów |
| placówki | Lubicz-Cynków | Leśniaki | Łepki | Huciska |
| Zendek | Hutki | Herby | Siedlec | |
| Przysiek | Starcza | Mżyki | ||
| Kocot | Rudnik Mały | Cztery Kopy | Gniazdów | |
| Cynków | ||||
| OdeB 4 batalionu celnego w Miejszogole na dzień 1 października 1922: | ||||
| kompania | 1. Kiejdaniele | 2. Burkile | 3. Jawniuny | 4. Bujwidy |
| placówki | Podubinka | Wesołowka | Plikiszki | Guderost |
| Pokirna | Maksztyszki | Kiernówka | ||
| Bildziuny | Burkiła | Grabiały | ||
| Jakubańce | Markuńce | Jawniuny | Białozoryszki | |
| Janiszki | Elnokumpje | Powasarele | ||
| Szurmańce | ||||
Uwagi
- ↑ wieś Kajdanele, gmina Niemenczyn, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ wieś Burkiła, gmina Podbrzezie, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ wieś Jawniuny, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ wieś Bujwidy, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ wieś Podubinka, gmina Podbrodzie, powiat święciański, województwo wileńskie
- ↑ wieś Wesołówka I, gmina Podbrzezie, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ wieś Plikiszki, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ zaścianek Gudorojście, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ wieś Naksztyszki, gmina Podbrzezie, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ dwór Kiernowek, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ wieś Maldziuny, gmina Podbrodzie, powiat święciański, województwo wileńskie
- ↑ wieś Grabały, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ wieś Jakubańce, gmina Podbrzezie, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ wieś Markuńce, gmina Podbrzezie, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ wieś Białozoryszki, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ zaścianek Janiszki, gmina Podbrzezie, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ wieś Elnakumpie, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ wieś Powaserele, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
- ↑ wieś Sjurmańce, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 12.
- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 124.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
- ↑ a b Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 18.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 19.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 20.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
- ↑ a b c d OdeB batalionów celnych ↓, s. 4bc.
- ↑ Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.
- ↑ Materiały dotyczące dyslokacji 3 bc ↓, s. 4.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
- ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
- ↑ a b Spis oficerów 1921 ↓, s. 93.
- ↑ a b Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 78 z 13 lipca 1921, pkt 4.
- ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 96.
- ↑ a b Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 122 z 15 października 1921, pkt 1.
- ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 162.
Bibliografia
- Rozkazy Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce”. .
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
- Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
- Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- . Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.