W tym artykule poruszymy kwestię Ekspresjonizm (sztuka), która w ostatnim czasie zyskała duże znaczenie. Od jego początków po obecny wpływ na społeczeństwo, zbadana zostanie jego ewolucja i wpływ w różnych obszarach. Ekspresjonizm (sztuka) przyciągnął uwagę ekspertów i ogółu społeczeństwa, wywołując debaty i refleksje na temat jego znaczenia i wpływu. Poprzez wszechstronną analizę zostaną zbadane różne perspektywy i zaoferowany zostanie kompleksowy pogląd na Ekspresjonizm (sztuka), w celu zapewnienia głębszego zrozumienia tego tematu.
Ekspresjonizm – terminu tego po raz pierwszy użył dla oznaczenia swojej sztuki francuski malarz Julien-Auguste Hervè w 1901 roku, nadając tę nazwę cyklowi swoich obrazów wystawionych w Salonie Niezależnych. Kierunek w sztuce rozwinął się na dobre na początku XX w. w Niemczech, ale korzeniami sięga do eksperymentów artystycznych wielkich twórców schyłku XIX w.: Edwarda Muncha, Jamesa Ensora i Paula Gauguina, których można określić jako prekursorów ekspresjonizmu.
Ekspresja (łac. expressio – wyrażać) to wyrazistość, siła oddziaływania dzieła na odbiorcę, na emocjonalną sferę jego psychiki. „Dzieło ekspresyjne” i „ekspresjonistyczne” to dwa osobne pojęcia.
Po raz pierwszy w 1911 r. autor książki „Abstraktion und Einfühlung” Wilhelm Worringer w studium o malarstwie na łamach czasopisma „Der Sturm” wspomniał paryskich syntetystów i ekspresjonistów Cézanne’a, Van Gogha i Matisse’a.
W roku 1912 nazwą tą określano wystawiającą w galerii Der Sturm grupę „Der Blaue Reiter”.
Cechy charakterystyczne to deformacja i ostro zamalowywane kontury przedmiotów. Ekspresjonizm miał na celu wyrażenie uczuć artysty. Przeciwstawiał się naturalizmowi. Wyraźna mimika w teatrze, w kinie kontrast barw.
Postawa wobec rzeczywistości
Ekspresjonizm odrzucał mentalność i obyczajowość mieszczańską. Postulował „odnowę sztuk” i twierdził, że poprzez deformację rzeczywistości przedstawianej w dziełach uzyskuje się obraz realności „bardziej ludzkiej”, co prowadzić ma do moralnej odnowy ludzkości.
Franz Marc: Nowe pokolenie nie chce (i nie może) żyć równie beztrosko, co poprzednicy, nie wiąże się z tym jednak pogarda dla przeszłości. Świat zmienił się całkowicie i artyści, aby pozostać aktualni wobec rzeczywistości, muszą „przeciąć pępowinę łączącą ich z przeszłością”. „Świat rodzi nowe czasy. Nie wiemy tylko, czy nadszedł już czas odrzucenia starego świata. (...) Oto niepokojące pytanie naszych czasów”.
przyspieszona industrializacja w Niemczech zachwiała porządek moralny, doprowadziła do rozluźnienia więzów międzyludzkich, przyspieszyła „zabójczo” rytm życia, przyczyniła się do pojawienia się różnych uzależnień
rzeczywistość okazała się „miażdżącą machiną” dla żyjącej w niej jednostki, dlatego należy ją zniszczyć (zdeformować)
pogłębianie się przepaści między pokoleniami (częste motywy walki ojca z synem), należy ją zniszczyć (zdeformować)
gloryfikacja buntu przeciw wszystkim symbolom ustalonego porządku (rodzina, profesorowie, władza państwowa, armia) + solidarność z żyjącymi na marginesie społeczeństwa (biedacy, prostytutki, szaleńcy, młodzież)
oczekiwanie na odnowienie świata po katastrofie wojny – ma się to dokonać nie przez reformy społeczne, ale przez wewnętrzną odnowę każdego człowieka: przez wyrzeczenia, do doskonałości.
wywołała tendencje pacyfistyczne i oczekiwanie na „nowego człowieka”.
Zaangażowanie polityczne:
głównie w ruchach komunistycznych (Herbert Kühn: socjalizm, tak jak ekspresjonizm występuje przeciw intelektualnemu barbarzyństwu, maszynie i centralizacji, broni natomiast ducha, Boga i człowieczeństwa w człowieku)
Yvan Goll: „Ekspresjonizm to pierwiastek intelektualny walczący ze światem potęgi materialnej, bunt sumienia przeciw posłuszeństwu, krzyk serca przeciw masakrze i milczeniu uciśnionych”.
Herwarth Walden: „Malarz przedstawia to, co postrzega w najgłębszych warstwach swej świadomości, wyraża samego siebie, przemijająca rzeczywistość jest dlań jedynie symbolem, angażuje w ów proces samego siebie: to, co świat zewnętrzny zapisuje w jego świadomości, on z kolei wyraża od wewnątrz”.
odzwierciedlanie głębokiej jaźni artysty;
Herbert Kühn: „W przypadku ekspresjonizmu, między tym, co ma być przedstawione, a samym przedmiotem istnieje głęboka przepaść. Przedstawiony przedmiot nie jest prostą projekcją tego, co prezentuje, lecz zaproszeniem do zrozumienia tego, co rzeczywiście przedstawia. To, co ma być przedstawione, rozpoczyna się niejako poza samym obrazem.”
uwolnienie od wszystkiego, co narzuca zewnętrzna rzeczywistość i zrekonstruowanie jej;
akty w plenerze (jako utopia wolnego od cywilizacji organicznego bytowania) oraz motywy wielkomiejskie (nocne lokale, cyrki, ulica)
Kirchner: najsilniej indywidualny charakter twórczości, czerpał z neoimpresjonistów, Van Gogha, Muncha, inspiracje kulturami prymitywnymi (na przykład polinezyjską) i niemieckim średniowieczem
członkowie grupy zyskali w większości uznanie, Otto Mueller został profesorem Akademii Wrocławskiej, Pechstein – członkiem Pruessische Akademie der Künste, podobnie Kirchner i Schmidt-Rottluff. Pozycje utracili w 1933, pod dojściu Hitlera do władzy.
obrazy:
Kirchner: „Dziewczyna z japońską parasolką”, „Woltyżerka”, „Poranek nad jeziorem”, „Sanki na śniegu”
W październiku 1917Jerzy Hulewicz założył w Poznaniu dwutygodnik literacko-artystyczny „Zdrój”. Czasopismu patronował Stanisław Przybyszewski. Pierwszy numer utrzymany był w duchu modernistycznym, następne jednak związane były z ekspresjonizmem.
W 1918 roku wokół czasopisma powstała awangardowa grupa artystyczna BUNT. Należeli do niej m.in. malarze i graficy: Jerzy Hulewicz, Małgorzata Kubicka, Stanisław Kubicki, Stefan Najgrakowski, Jan Panieński, Władysław Skotarek, Stefan Szmaj, Jan Jerzy Wroniecki, rzeźbiarz August Zamoyski oraz główni teoretycy grupy: Adam Boderski i Jan Stur. Blisko związana była z działalnością grupy Stanisława Przybyszewska, córka Stanisława Przybyszewskiego. Artyści BUNTU działali na styku dwóch kultur: polskiej i niemieckiej, współpracowali z awangardowymi środowiskami Berlina i Monachium, szczególnie z berlińską galerią „Die Aktion”, grupami „Die Brücke” i „Der Blaue Reiter” z Wassilim Kandinskim.
Pierwsza wystawa Buntu odbyła się w kwietniu 1918 roku w Poznaniu. Wziął w niej udział Jerzy Hulewicz, Małgorzata Kubicka, Stanisław Kubicki, Władysław Skotarek, Stefan Szmaj, Jan Jerzy Wroniecki, August Zamoyski. Wystawie towarzyszył specjalny zeszyt „Zdroju” zawierający manifest grupy, w którym proponowano rewolucyjne zmiany w zakresie formy i teorii sztuki. W emocjonalnej sztuce ekspresjonizmu znajdowali formę protestu przeciwko sztuce naturalistycznej i impresjonistycznej. Środkiem artystycznego wyrazu, jaki sobie upodobali obok malarstwa była, na wzór niemieckich ekspresjonistów, grafika, a zwłaszcza drzeworyt i linoryt. Grupa rozpadła się w 1920 roku. Jedną z przyczyn jej krótkiego trwania były narastające różnice stanowisk i wizji, silnie zarysowane indywidualności poszczególnych twórców.