Henryk Julian Gay
W dzisiejszym świecie Henryk Julian Gay odgrywa ważną rolę w społeczeństwie. Od wpływu na codzienne życie ludzi po wpływ na politykę i gospodarkę, Henryk Julian Gay okazał się dziś bardzo istotnym tematem. Na przestrzeni lat szeroko dyskutowano o Henryk Julian Gay i jego wpływie na różne aspekty życia. W tym artykule podjęto próbę analizy znaczenia Henryk Julian Gay i jego wpływu na obecne społeczeństwo, a także jego ewolucji w czasie. Omówione zostaną różne perspektywy i opinie na temat Henryk Julian Gay w celu przedstawienia kompleksowej i wzbogacającej wizji na ten temat.
| Data i miejsce urodzenia |
10 stycznia 1875 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
3 października 1936 |
| Narodowość | |
| Alma mater |
Instytut Inżynierów Cywilnych w Petersburgu |
| Nagrody |
|
| Praca | |
| Biuro |
Pracownie architektoniczne w Warszawie i Mińsku Litewskim |
Henryk Julian Gay (ur. 10 stycznia 1875 w Warszawie, zm. 3 października 1936 tamże) – polski architekt i inżynier, autor licznych projektów budynków w Warszawie, Mińsku, Kijowie i na innych terenach ówczesnego Imperium Rosyjskiego; w okresie międzywojennym architekt wojewódzki w Pińsku.
Życiorys
Urodził się 10 stycznia 1875 roku w Warszawie, w Królestwie Polskim, jako syn Henryka i Joanny z domu Müller. Wywodził się z polskiej szlachty. Jego dziadek, Jakub Gay, był architektem, projektantem m.in. gmachu Banku Polskiego w Warszawie. Ukończył Szkołę Realną Wojciecha Górskiego w Warszawie. Studiował architekturę w Instytucie Inżynierów Cywilnych w Petersburgu. Ukończył studia w 1898 roku ze złotym medalem, uzyskując dyplom inżyniera. Następnie przez kilka lat uzupełniał wiedzę zawodową ucząc się w szkołach artystycznych w Paryżu i Monachium, zwiedzając Wiedeń, a także spędzając czas we Włoszech, Algierze, Tunisie i innych miejscach. Samodzielnie prowadził badania nad sztuką dawnej Grecji, Włoch, Tunezji i Francji.
Pracę zawodową rozpoczął w Warszawie w 1902 roku jako asystent szeregu polskich budowniczych. Wchodził w skład związku twórczego Warszawskiego Towarzystwa Sztuk Pięknych. Każdego roku w latach 1902−1914 brał udział w konkursach architektonicznych organizowanych przez Towarzystwo, zdobywając liczne odznaczenia i nagrody. Za radą starszych kolegów w 1906 roku przeprowadził się do Mińska Litewskiego, gdzie brakowało wówczas wykwalifikowanych architektów i gdzie łatwiej mógł zrobić karierę jako indywidualny twórca. W latach 1906–1910 pełnił funkcję kierownika robót budowlano-montażowych na budowie Kościoła św. Szymona i św. Heleny w Mińsku Litewskim (zastąpił na tym stanowisku Zygmunta Święcickiego). Od 1909 roku był członkiem Koła Architektów w Warszawie. Przed I wojną światową posiadał dwie pracownie architektoniczne. Jedna z nich znajdowała się z Warszawie, początkowo wspólna z Dzierżanowskim i Wojciechowskim, a następnie samodzielna przy ul. Okólnik. Druga, jako spółka „Gay, Święcicki & Co” znajdowała się w Mińsku Litewskim, w budynku na rogu ulic Gubernatorskiej i Podgórnej. Od 1914 roku przebywał w głębi Imperium Rosyjskiego, wybuch I wojny światowej zastał go we Władywostoku. Zorganizował tam polską kolonię i pełnił obowiązki konsula. W 1918 roku wyjechał z Rosji. Przez pewien czas pracował w Mińsku, który wówczas znajdował się pod polską administracją, po czym w 1919 roku opuścił go i wrócił do Warszawy. W czasie wojny polsko-bolszewickiej należał do Straży Obywatelskiej. Prowadził wykłady w Szkole Kolejowej. W okresie dwudziestolecia międzywojennego pełnił funkcję wojewódzkiego architekta w Pińsku.
Charakterystyka twórczości
Henryk Julian Gay projektował budynki w stylu neoklasycyzmu. Według Uładzimira Dzianisaua stał się on dzięki swoim pracom znaczą figurą neoklasycyzmu w Mińsku. Dzianisau opisywał jego twórczość w tym mieście następująco:
To właśnie tu w Mińsku krok za krokiem coraz głębiej i gruntowniej opanowywał mistrzostwo, tajniki i mądrości nowoczesnego budownictwa. Jego projekty, a potem i pierwsze realizacje od razu zwróciły na siebie uwagę swoją niezwykłą artystyczną obrazowością, z jaskrawo wyrażoną twórczą indywidualnością autora, nowoczesnym dynamizmem wznoszenia kompozycji przestrzennych, romantyczną stylizacją artystyczną, jednością architektury i sztuki dekoracyjno-wykończeniowej, gdzie kolor i faktura materiałów wykończeniowych przyczyniały się do wzmocnienia emocjonalnego nasycenia form budowli. Duże rozmiary okien, zazwyczaj rozciągniętych w pionie, tworzyły poczucie lekkości i wizualnie wiązały wewnętrzne przestrzenie pomieszczeń z zewnętrznym światem ulic i placów.
Nagrody
- I nagroda w konkursie na budynek hal targowych na placu Witkowskiego w Warszawie (1904);
- I nagroda w konkursie na budynek hal targowych Rynku Besarabskiego w Kijowie;
- II nagroda Warszawskiego Towarzystwa Sztuk Pięknych – za projekt dwukondygnacyjnego domu mieszkalnego w stylu ludowym (1902).
Wybrane prace
Warszawa
- Gmach Bibliotekik Ordynacji hr. Krasińskich, ul. Okólnik 9/9a (projekt razem z Juliuszem Nagórskim, zbudowana 1912–1930);
- Blok domów przy ul. Żelaznej, Krochmalnej i Sewerynów;
- Dom ludowy, ul. Ogrodowa;
- Dom parafii Ewangelicko-Augsburskiej, ul. Kredytowa 4 (projekt przebudowy, realizacja 1910–1911);
- Dom Parafialny parafii Ewangelicko–Augsburskiej przy placu Małachowskiego (projekt; zbudowany 1911–1912, zniszczony w czasie II wojny światowej;
- Domy urzędników Dyrekcji Kolei przy Dworcu Wileńskim;
- Fabryka E. Wedla;
- Fabryka Lardellego, ul. Polna;
- Fabryka mebli Szczerbińskiego i Trenerowskiego;
- Gimnazjum męskie im. M. Reya Zboru Ewangelicko-Augsburskiego, plac Małachowskiego 1 (projekt przebudowy, realizacja w 1912, zachowany częściowo);
- Hala Świętojerska, ul. Świętojerska 4/6 (w latach 1913–1916 ul. Koźla 5) (projekt razem z Kazimierzem Gadomskim i A. Friedmanem; zbudowana 1913–1916, zniszczona w 1944);
- Hale Targowe, plac Kazimierza Wielkiego (Witkowski) (projekt 1904; zbudowany 1905–1908, zniszczony w 1944);
- Kasa chorych, ul. Mariańska;
- Kasa chorych, ul. Wolska;
- Korpus Kadetów Suworowa, Aleje Ujazdowskie 3 (projekt razem z Wiktorem Junosza-Piotrowskim, zbudowany ok. 1900);
- Morga na Pradze (projekt);
- Państwowa Szkoła Kolejowa, ul. Chmielna 88;
- Publiczne Szkoły Powszechne nr 34 i 41, ul. Drewniana 6/8 (projekt; zbudowany w 1906);
- Publiczne Szkoły Powszechne nr 49 im. Michaliny Mościckiej i nr 51 im. ks. biskupa Władysława Bandurskiego, ul. Szeroka 17/29 (modyfikacja projektu Apoloniusza Nieniewskiego; zbudowane 1903–1904, zniszczone w 1939);
- Szkoła miejska przy zbiegu ul. Dobrej i ul. Drewnianej;
- Szkoła Powszechna Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej, ul. Klonowa 16 (projekt; zbudowany 1911–1912);
- Szpital Ginekologiczno-Położniczy św. Zofii, ul. Żelazna 90 (projekt, zbudowany w 1912);
- Ubezpieczalnia Społeczna nr 1, ul. Mariańska 1 (projekt; zbudowany 1924–1925);
- Więzienie karne, ul. Rakowiecka 37;
- Więzienie śledcze, ul. Daniłowiczowska;
- Wydziały Hipoteczne Sądu Okręgowego w Warszawie, ul. Kapucyńska 6 (obecnie Aleja „Solidarności” 58; modyfikacja projektu razem z M. Możdżeńskim; zbudowany 1912–1913).
Pozostałe
- Dom dochodowy Emanuela Obrąpalskiego w Mińsku Litewskim, ul. Zacharzewska (obecnie ul. Sowiecka 17; projekt 1910, zbudowany 1912; neoklasycyzm);
- Dom dochodowy w Mińsku Litewskim, ul. Sierpuchowska (obecnie ul. Wołodarskiego 10; 1909);
- Dom dochodowy w Mińsku Litewskim na rogu ulic Gubernatorskiej i Podgórnej (obecnie narożnik pod adresami ul. Lenina 13 i ul. Marksa 30; Muzeum Piatrusia Brouki);
- Dom szlachcica Umińskiego w Mińsku Litewskim (obecnie ul. Sowiecka 19; projekt, zbudowany na początku XX wieku);
- Domy w Konstancinie;
- Dworzec kolejowy w Pińsku;
- Dwór Edwarda Raczyńskiego w Zawadzie k. Dębicy;
- Fabryka „Motor” na ul. Racławickiej, Marszałkowskiej w Warszawie oraz w Kutnie;
- Gmach Towarzystwa Wzajemnej Pomocy (Towarzystwa Ubezpieczeń Rolniczych) w Mińsku Litewskim, róg ulicy Zacharzewskiej i zaułka Zacharzewskiego (obecnie Prospekt Niepodległości 15, siedziba Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Białorusi; projekt razem ze Stanisłauem Hajdukiewiczem; 1913);
- Hotel Savoy w Łodzi;
- Kaplica pałacowa w Kawaniczach;
- Kościół Serca Jezusa i Najświętszej Marii Panny, kaplica i zabudowania gospodarcze hr. Czapskiego w Wołczkiewiczach k. Mińska Litewskiego (projekt w kwietniu 1902, zbudowany w 1904; zniszczony w latach 50. XX wieku);
- Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny na Żbikowie w Pruszkowie;
- Przebudowa klasztoru franciszkanów w Pińsku (lata 20. XX wieku);
- Rozbudowa kościoła Matki Bożej Anielskiej na Skolimowie w Konstancinie-Jeziornie;
- Rynek Besarabski w Kijowie (projekt, zbudowany 1910–1912);
- Więzienie w Tyflisie.
W okresie międzywojennym projektował budynki m.in. w Brześciu, Pińsku (urzędy państwowe, banki) i Baranowiczach.
Oprócz projektów architektonicznych Henryk Julian Gay jest także autorem artykułów, w których poddawał analizie wybrane zabytki architektury, przede wszystkim te, które zwiedzał w trakcie swoich podróży. Były to m.in. Bazylika Notre-Dame de Fourvière w Lyonie i meczety w Tunezji. Jego publikacje ukazywały się m.in. w 1909 roku.
Uwagi
- ↑ W literaturze rosyjskojęzycznej wykorzystywana jest czasem błędna forma powstała w wyniku zamiany drugiego imienia: Julian na nieprawidłowe imię odojcowskie: Juljewicz. Analogiczny błąd występuje w literaturze białorusko- i ukraińskojęzycznej. Patrz: Znakamityja… s. 67, Zodczi Ukrajiny…
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Uładzimir Dzianisau: „Sieriebrianyj wiek” w architiekturie Minska (iz tworczeskogo nasledija Gienricha Juljewicza Gaja). W: Znakamityja... s. 67–72. (ros.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag K.G.. Ś.P. Henryk Julian Gay, architekt. „Architektura i Budownictwo”. 12, s. 414, 1936. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Architektów Polskich. .
- ↑ a b c d e f g h i j Siarhiej Chareuski: Gienrich Gaj. Polskij sled w biełorusskoj architiekturie. hata.by, 2012-01-13. . (ros.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s A. Barański: Henryk Julian Gay. warszawa1939.pl. .
- ↑ a b Wołodymyr Tymofijenko: Zodczi Ukrajiny kincia XVIII – poczatku XX stolit′. Biohraficznyj dowidnyk. alyoshin.ru. . (ukr.).
- ↑ Pinski rajon. W: Dziarżauny... s. 85.
Bibliografia
- W. Abłamski, I. Czarniauski, Ju. Barysiuk: Dziarżauny spis historyka-kulturnych kasztounasciej Respubliki Biełaruś. Mińsk: Ministerstwo Kultury Republiki Białorusi, Białoruski Państwowy Uniwersytet Kultury i Sztuki, BIEŁTA, 2009, s. 684. ISBN 978-985-6828-35-8. (biał.).
- Anatol Wialiki, Zdzisław Julian Winnicki, Adam Maldzis, Raman Jurkouski, Anatolij Żytko, Uładzimir Dzianisau, Wital Skałaban: Znakamityja minczanie: materyjały Biełaruska-Polskaj kanfierencyi, Minsk, 9 listapada 2004 h.. Mińsk, Wrocław: Białoruski Państwowy Uniwersytet Pedagogiczny im. Maksima Tanka, 2005, s. 150. ISBN 985-501-014-0. (biał. • pol. • ros.).