Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego (1919)

Ten artykuł dotyczy naczelnego dowództwa z lat 1919–1921. Zobacz też: Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego – stronę ujednoznaczniającą.

Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego (NDWP) – instytucja Wojska Polskiego w latach 1919–1921.

Za początek Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego uznaje się 13 lutego 1919, kiedy to oddziały SGWP rozkazem L.70 szefa Sztabu Generalnego zaczęły używać w korespondencji nagłówka Naczelne Dowództwo. W czasie swojego istnienia NDWP było wielokrotnie reformowane (w marcu i maju 1919, styczniu 1920 i po zawarciu rozejmu z bolszewikami), a podlegał mu obszar wojenny ziem pod kontrolą wojsk polskich. Rozwiązane zostało 3 kwietnia 1921 roku, po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej. Przez cały okres funkcjonowania kierował nim Marszałek Polski Józef Piłsudski.

Struktura organizacyjna i obsada personalna w marcu 1919

Oddział I Operacyjny

• szef oddziału – ppłk Jan Thullie
• Sekcja I Operacyjna – ppłk Julian Stachiewicz
• Sekcja II Organizacyjna – kpt. Tadeusz Kutrzeba
• Adiutantura

Oddział II Służby Łączności

• szef oddziału – kpt. Stefan Rotarski
  • Sekcja I Telefonii i Telegrafii Polowej
  • Sekcja II Radiotelegrafii
  • Sekcja III Telegrafii Etapowej
  • Adiutantura

Oddział III Kolejowy

• szef Oddziału – ppłk Jan Brzozowski-Haluch
• zastępca szefa – ppor. Marian Przybylski
• Sekcja I Wojskowo-Kolejowa
• Sekcja II Transportowa
• Sekcja III Kolej Wojskowa
• Adiutantura Techniczna
• Adiutantura Personalna

Oddział IV Kwatermistrzowski

• szef oddziału – mjr Stanisław Starzewski
• Sekcja I Ogólna – kpt. Stanisław Kwaśniewski
• Sekcja II Broni i Amunicji – kpt. Ludwik Gerstman
• Sekcja III Techniczna – mjr Jan Jeleń
• Sekcja IV Samochodowa – por. Leon Silberman-Skarżyński
• Sekcja V Intendentura – mjr Włodzimierz Pietruszewicz
• Sekcja VI Lekarska i Duchowna – ppłk dr Wojciech Rogalski
• Sekcja VII Sądowo-Prawna - mjr Julian Kurowski

Oddział V Prezydialny

• szef oddziału – ppłk Kazimierz Ładoś
• Sekcja I (ewidencja dowódców wojsk)
• Sekcja II (ewidencja oficerów NDWP)
• Sekcja III Kancelaria i Adiutantura

Oddział VI Informacyjny

• szef oddziału – mjr Karol Bołdeskuł
• Sekcja I Wojskowo-Dyplomatyczna
• Sekcja II Spraw Zachodu
• Sekcja III Spraw Wschodu
• Sekcja IV Polityczna
• Sekcja V Policyjno-Wojskowa
• Sekcja VI Biura Wywiadowczego
• Sekcja VII Biura Prasowego i Redakcja Żołnierza Polskiego
• Sekcja VIII Adiutantury

Struktura organizacyjna i obsada personalna w maju 1919

Oddział I Organizacyjny

• szef oddziału – płk Eugeniusz Tinz
• Sekcja A (front) – mjr Ludwik de Laveaux
• Sekcja B (tyły) – kpt. Stefan Rowecki
• Sekcja C (artyleria) – kpt. Emil Krukowicz-Przedrzymirski
• Adiutantura – W. Zamorski

Oddział II Informacyjny

• szef oddziału – mjr Karol Bołdeskuł
• Sekcja I Wojskowo-Dyplomatyczna
• Sekcja II Szyfrów
• Sekcja III Zachód
• Sekcja IV Wschód
• Sekcja V Polityczna
• Sekcja VI Biura Wywiadowczego
• Sekcja VII Biura Prasowego
• Sekcja VIII Adiutantury

Oddział III Operacyjny

• szef oddziału – płk Julian Stachiewicz
• Sekcja Wschód – por. Bronisław Regulski
• Sekcja Zachód – kpt. Wacław Łapiński
• Sekcja Planów – kpt. Rozwadowski
• Sekcja Historyczno-Operacyjna – por. Stefan Pomarański
• Adiutantura

Oddział IIIA Łączności

• szef oddziału – kpt. Stefan Rotarski
• Sekcja I
• Sekcja II
• Sekcja III

Oddział IIIB Lotnictwa

• szef oddziału – kpt. pil. Julian Słoniewski

Oddział IV Główne Kwatermistrzostwo

• szef oddziału – mjr Stanisław Starzewski
• Sekcja I Ogólna – kpt. Stanisław Kwaśniewski
• Sekcja II Intendentury – mjr Włodzimierz Pietruszewicz
• Sekcja III Broni i Amunicji – kpt. Ludwik Gerstman
• Sekcja IV Techniczna – mjr Mieczysław Dobrucki
• Sekcja V Samochodowa – por. Leon Silberman–Skarżyński
• Sekcja VI Taborów i Koni – ppor. Antoni Chocieszyński
• Sekcję VII Lekarska – ppłk Wojciech Rogalski
• Sekcja VIII Weterynaryjna – mjr lek. wet. Maksymilian Kowalewski
• Sekcja IX Duchowna – ks. dziekan Piotr Niezgoda
• Sekcja X Sądowo-Prawna – mjr Julian Kurowski
• Sekcja XI Polityczna – mjr Stanisław Laudański
• Sekcja XII Personalna – ppor. Adam Mniszek
• Sekcja XIII Zdobyczy Wojennej – wakat
• Sekcja XIV Statystyczna – wakat
• Adiutantura
• Komisja Kasowa

Oddział IV A Kolejowy

• szef oddziału – mjr Jan Brzozowski-Haluch
• zastępca szefa – mjr Marian Przybylski
• Sekcja I Wojsk kolejowych – kpt. Aleksander Szychowski
• Sekcja II Kolei Wojskowych – inż. Rodowicz
• Sekcja III Transportowa – wakat
• Sekcja IV Techniczna – wakat
• Adiutantura

Oddział V Prezydialny

• szef oddziału – ppłk Kazimierz Ładoś
• Sekcja I – mjr Kamil Jakesch
• Sekcja II – kpt. Dudziński
• Sekcja III Kancelarii – mjr Eksner

Struktura organizacyjna i obsada personalna w styczniu 1920

Oddział I Organizacyjny

• szef oddziału – płk Eugeniusz Tinz
• zastępca szefa oddziału – Erwin Więckowski
• Sekcja A (front) – mjr Ludwik de Laveaux
• Sekcja B (tyły) – kpt. Stefan Rowecki
• Sekcja C (artyleria) – kpt. Emil Krukowicz-Przedrzymirski, następnie kpt. Sokołowski
• Adiutantura – urzędnik W. Zamorski

Oddział II Informacyjny

• szef oddziału – mjr Karol Bołdeskuł
• Sekcja I Wojskowo-Dyplomatyczna
• Sekcja II Szyfrów
• Sekcja III Zachód
• Sekcja IV Wschód
• Sekcja V Polityczna
• Sekcja VI Biura Wywiadowczego
• Sekcja VII Biura Prasowego
• Sekcja VIII Adiutantury

Oddział III Operacyjny

• szef oddziału – płk Julian Stachiewicz
• Sekcja Wschód – por. Bronisław Regulski
• Sekcja Zachód – kpt. Wacław Łapiński
• Sekcja Planów – kpt. Rozwadowski
• Sekcja Historyczno-Operacyjna – por. Stefan Pomarański
• Adiutantura

Oddział IV Etapowy

• szef oddziału – płk Stanisław Starzewski
• zastępca szefa oddziału – ppłk Stanisław Kwaśniewski
• Sekcja Ogólna – mjr Kazimierz Bogumił Janicki
• Sekcja Uzbrojenia – wakat
• Sekcja Taborów i Koni – mjr Artur Tannenhorst–Rössner
• Sekcja Samochodowa – mjr Leon Siberman-Sarżyński
• Sekcja Zdobyczy Wojennej – ppłk Franciszek Kopetachny–Kopeczny
• Sekcja Jeńców – mjr Józef Sas-Hoszowski
• Sekcja Statystyczna – por. Henryk Rostański
• Sekcja Zaopatrzenia Inżynierów i Saperów – por. inż. Bronisław Kisielewski
• Adiutantura – kpt. Rudolf Klotzek
• Centralny Urząd Rozdzielczy – mjr Stanisław Hendrychowski

Oddział V

• szef oddziału – płk Kazimierz Ładoś
• Sekcja G – ppłk Kamil Jakesch
• Sekcja H – kpt. Wincenty Lekki
• Sekcja W – kpt. Dudziński
• Sekcja E – mjr Adam Mniszek
• Sekcja Z – kpt. Stefan Chrznowski
• Adiutantura – ppor. Majewski

Centralny Zarząd Poczt Polowych

• szef zarządu – Jakub Salicki

Duszpasterstwo

• ks. dziekan Piotr Niezgoda
• Sekcja I Personalna – ks. dziekan Piotr Niezgoda
• Sekcja II Organizacyjna – ks. mjr Ignacy Geppert
• Sekcja III Metrykalna i do Spraw Obrządku Grecko-Katolickiego – ks. Mikołaj Nagórzański

Szefostwo Intendentury Polowej

• szef intendentury – mjr Włodzimierz Pietruszewicz
• Sekcja I Żywnościowa – por. Ludwik Szczerbiński
• Sekcja II Ekwipunkowa – por. Jan Latocha
• Sekcja III Finansowa – por. Emil Krotochwil
• Sekcja IV Personalno-Organizacyjna – por. Kazimierz Pilarz
• Adiutantura – por. Ignacy Bazarnik

Szefostwo Kolejnictwa Polowego

• szef – płk Jan Brzozowski-Haluch
• zastępca szefa – mjr Marian Przybylski
• Sekcja I Ogólna – mjr Aleksander Szychowski
• Sekcja II Wojsk Kolejowych – mjr Stanisław Hajduk
• Sekcja III Służby Kolejowej – inż. Aleksander Bobkowski
• Adiutantura – por. Gutkowski

Szefostwo Lotnictwa

• szef – mjr pil. Sergiusz Abżółtowski
• Sekcja I Taktyczna – por. Włodzimierz Baczyński
• Sekcja II Techniczna – kpt. Pietraszkiewicz
• Sekcja III Aeronautyczna – kpt. Wolszlegier
• Adiutantura – por. Prażmowski
• Centralna Aerofotograficzna – por. Radgowski

Szefostwo Sanitarne

• szef – gen. lek. Wojciech Rogalski
• Sekcja I Personalna – kpt. dr Witold Zawadowski
• Sekcja II Spraw Ogólnych i Szpitalnictwa – ppłk Andrzej Kończacki
• Sekcja III Higieny Frontów i Etapów – kpt. Stanisław Saski
• Sekcja IV Aprowizacji Sanitarnej i Aptekarstwa – por. Szymonowicz
• Adiutantura – por. Hermanowski

Szefostwo Sądownictwa Polowego

• szef – płk Julian Kurowski
• Sekcja Oraganizacyjno-Personalna – kpt. Rybicki
• Sekcja Konsultacyjna – kpt. Kazimierz Greger
• Sekcja Spraw Sądowych – kpt. Kazimierz Ćwiczyński
• Adiutantura – por. Majewski

Szefostwo Służb Łączności

• szef – ppłk Stefan Rotarski
• Sekcja I Telegrafii Frontowej – mjr Emil Kaliński
• Sekcja II Radiotelegrafii – por. Kazimierz Jackowski
• Adiutantura – ppor. Skulicz

Szefostwo Weterynaryjne

• szef – mjr lek. wet. Maksymilian Kowalewski
• Sekcja I Organizacyjno-Personalna – rtm. Bronisław Wójcicki
• Sekcja II Inspekcyjna – mjr Stanisław Wagner
• Sekcja III Statystyczna i Zaopatrzenia Sanitarnego – por. Julian Puzyna
• Adiutantura – ppor. Łukaszewicz

Szefostwo Żandarmerii Polowej

• szef – mjr Stanisław Krzaczyński
• zastępca szefa – mjr Witold Sokołowski
• Sekcja I Organizacyjna – por. Felicjan Plato Bałaban
• Sekcja II Personalna – por. Rudolf Drapella, następnie rtm. Jakub Zapała
• Sekcja III Śledcza – rtm. Kazimierz Wiśniewski
• Sekcja IV Gospodarcza – por. Henryk Janocki
• Adiutantura – por. Stanisław Kuciel
• Szwadron sztabowy

Struktura organizacyjna w grudniu 1920

Oddział II Informacyjny

• Sekcja I Ewidencyjna
• Sekcja II Biuro Wywiadowcze
• Sekcja III Biuro Prasowe
• Sekcja IV Szyfrowa
• Sekcja V Propagandy
• Sekcja VI Defensywy

Oddział III Operacyjny

• Sekcja Wschód
• Sekcja Planów
• Sekcja Historyczno-Operacyjna

Oddział V Prezydialny

• Sekcja G
• Sekcja W
• Sekcja E
• Sekcja O
• Sekcja Z

Szefostwo Inżynierii i Saperów

• Sekcja Organizacyjna
• Sekcja Materiałowa

Bibliografia

• Regina Czarnecka. Organizacja Sztabu Generalnego WP (Naczelnego Dowództwa WP) w latach 1918 – 1921. „Biuletyn Centralnego Archiwum Wojskowego 26/2003”. brak numeru strony