Poddaństwo

W dzisiejszym świecie Poddaństwo stał się tematem o dużym znaczeniu i zainteresowaniu szerokiego spektrum ludzi. Czy to ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, wpływ na kulturę, czy też znaczenie na polu akademickim, Poddaństwo stał się powracającym tematem rozmów w różnych kręgach. Od swoich początków do dzisiejszego znaczenia, Poddaństwo wywołał niekończące się debaty i refleksje, które nie tylko wzbogaciły wiedzę na ten temat, ale także wywołały znaczące zmiany w różnych aspektach życia codziennego. W tym artykule dokładnie zbadamy wpływ Poddaństwo, analizując jego różne aspekty i zastanawiając się nad jego znaczeniem w dzisiejszym świecie.

Poddaństwo – rodzaj zależności w społeczeństwie feudalnym. Polegało na przymusowym świadczeniu chłopa panu daniny, robocizny i innych nakazów. Było to usankcjonowane instytucjonalnie i prawnie, pociągając za sobą represje. Poddaństwo miało charakter przymusu.

Poddaństwo pojawiło się w Polsce w XII wieku, we wszystkich trzech rodzajach. Poddaństwo sądowe polegające na wyłącznej podległości sądom dominialnym dotknęło chłopa w 1518 r. Poddaństwo osobiste regulowała konstytucja z 1496 r. zezwalająca na opuszczenie wsi w ciągu roku tylko jednemu chłopu. Wprowadzono też zakaz zawierania małżeństw bez uzyskania przez chłopa zgody pana. Odpowiedzią chłopów na zaostrzające się poddaństwo były ucieczki ze wsi, zwane zbiegostwem.

Często poddani chłopi wliczani byli do stanu inwentarza żywego i traktowani podobnie jak bydło czy konie. Zdarzały się przypadki kupna i sprzedaży chłopów. Sprzedawano też całe rodziny chłopskie. Cena za zdrowego dorosłego poddanego chłopa oscylowała w XVIII w. od 100 do 200 złotych polskich. Zdarzały się też przypadki zamiany poddanego chłopa na konia.

W dobie reform oświeceniowych sytuacja polskiego chłopa uległa poprawie. Za empiryczne potwierdzenie tej tezy może służyć zbiegostwo rosyjskich chłopów na terytorium Rzeczypospolitej w drugiej połowie XVIII wieku. Bez wątpienia zjawisko to jeszcze by się nasiliło, gdyby utrzymała się Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 r. Jeden z jej punktów dawał wolność wszystkim chłopom, którzy przedostaną się na obszar Polski. Punkt ten wywołał oburzenie Katarzyny II. Carowa obawiała się, że ucieknie „do Polski większa część chłopów z Białej Rusi, a resztę by u mnie bałamucili”. Przesadność w prezentowaniu uciemiężenia chłopów w Rzeczypospolitej na tle innych krajów służyła nieraz jako argument na rzecz usprawiedliwienia rozbiorów. Sumienia cudzoziemskich pisarzy, przede wszystkim francuskich, nie nakazywały im opisywania położenia rosyjskich chłopów, które było cięższe. Wydaje się, że nie ostatnim powodem znieczulicy w tym względzie właścicieli wrażliwych skądinąd sumień było to, że wielu z nich dostawało z Petersburga hojne uposażenia.

Silnie ograniczył poddaństwo uniwersał połaniecki wydany w 1794 r. przez Tadeusza Kościuszkę. W Księstwie Warszawskim poddaństwo zniosła konstytucja z 1807 r. i dekret grudniowy. Ostatecznie poddaństwo zostało zlikwidowane w XIX wieku.

Rodzaje poddaństwa

Wyróżnia się trzy rodzaje poddaństwa:

  • Osobiste – ograniczenia swobody osobistej chłopów. Obejmowała: przywiązanie chłopów do ziemi i miejsca zamieszkania, zakaz posyłania dzieci do miasta na naukę zawodu, nakaz posyłania dzieci na służbę do dworu, nakaz najmów przymusowych. Na poddaństwo osobiste składał się podatek pogłówny (od każdego poddanego) i tzw. banalitety. Pan feudalny mógł oderwać chłopów od ziemi i przeznaczyć ich na sprzedaż lub dzierżawę.
  • Gruntowe – ograniczenia w swobodzie dysponowania gruntem wynikające z pańskiej zwierzchności nad ziemią. Chłop nie mógł sprzedać i kupić ziemi bez zgody pana. W skład tego rodzaju poddaństwa wchodziła renta feudalna.
  • Sądowe – podległość sądownicza (jurysdykcja patrymonialna). Skutek przejścia sądownictwa z władcy na pana feudalnego. Pan feudalny posiadał immunitet sądowy. Zyskał nieograniczone możliwości egzekwowania praw. Skazywał chłopów głównie na karę chłosty, grzywnę lub tortury. Jurysdykcja patrymonialna zastąpiła ławy sołeckie, które wcześniej stanowiły władzę sądowniczą pierwszej instancji.

Zniesienie poddaństwa w różnych krajach

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Marian Lech, Za króla Sasa, Warszawa 1965, s. 69.
  2. ↑ P. Kimla, Przywary niewolników pańszczyźnianych w XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej w relacji Huberta Vautrina, Annales UMCS, 2011, 1, 87-88.
  3. ↑ Tadeusz Łepkowski, Słownik historii Polski, Warszawa 1973 str.322.
  4. ↑ Disappearance of Serfdom. France. England. Italy. Germany. Spain. , www.1902encyclopedia.com .
  5. ↑ Expert Participation, Law of Property Act 1925 , www.legislation.gov.uk .
  6. ↑ Chris Cook, John Stevenson, Leksykon nowożytnej historii Europy 1763-1999, Warszawa 2000, s. 45.
  7. ↑ Chris Cook, John Stevenson, Leksykon nowożytnej historii Europy 1763-1999, Warszawa 2000, s. 44.
  8. ↑ Katz 1961 ↓, s. 9.
  9. ↑ Louis Firmin Julien Laferrière, Histoire du Droit Français.
  10. ↑ Lucien Musset, Jean-Michel Bouvris, Véronique Gazeau, Sept essais sur des Aspects de la société et de l’économie dans la Normandie médiévale (Xe – XIIIe siècles), 1988.
  11. ↑ 1807 Oktoberedikt , web.archive.org, 4 kwietnia 2008 .
  12. ↑ Stein-Hardenbergsche Reformen – Wirtschaftslexikon , www.wirtschaftslexikon24.com .
  13. ↑ l, Koniec poddaństwa w Prusach (prawie) , trobalblog, 11 września 2010 (pol.).
  14. ↑ Act of Parliament 1799 relating to Colliers in Scotland , www.hoodfamily.info .
  15. ↑ Encyklopedia historii gospodarczej 1981 ↓, s. 136.

Bibliografia

  • Jan Szpak: Historia gospodarcza powszechna. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1997
  • Henryk Katz: Historia powszechna 1789-1870 w zarysie. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1961.
  • Praca zbiorowa pod redakcją Antoniego Mączaka: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku. A-N. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1981. ISBN 83-214-0185-6. (pol.).
Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot