Tu banner alternativo

Polskie Towarzystwo Tatrzańskie

W tym artykule zbadamy różne aspekty związane z Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, tematem, który przykuł uwagę ludzi i ekspertów z różnych dziedzin. Od historycznych początków po dzisiejsze znaczenie Polskie Towarzystwo Tatrzańskie wywołał debaty i refleksje na temat jego wpływu na społeczeństwo, kulturę i życie codzienne. Poprzez szczegółową analizę zbadamy wiele aspektów Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, zagłębiając się w jego znaczenie, wpływ i możliwe implikacje na przyszłość. Ponadto zagłębimy się w różne perspektywy i stanowiska, które zostały wygenerowane wokół Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, zapewniając czytelnikowi wszechstronną i wzbogacającą wizję tego fascynującego tematu.

Tu banner alternativo
Odznaka Towarzystwa Tatrzańskiego

Polskie Towarzystwo Tatrzańskie (PTT) – organizacja turystyczna istniejąca w latach 1873–1950, początkowo pod innymi nazwami, będąca jednym z protoplastów Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK), a także stowarzyszenia działającego współcześnie pod tą samą nazwą.

Historia

Pomysł założenia Towarzystwa Tatrzańskiego był rozważany wśród miłośników Tatr już w 1871. Założono je początkowo jako Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie 31 grudnia 1873 r. Po ustanowieniu statutu Towarzystwo zostało zarejestrowane 19 marca 1874 r. z siedzibą w Nowym Targu. W maju 1874 zmieniło nazwę na Towarzystwo Tatrzańskie i przeniosło swoją siedzibę do Krakowa.

Założycielami Towarzystwa lub uczestnikami pierwszych prac nad jego rozwojem byli m.in. dr Tytus Chałubiński, ks. Józef Stolarczyk, Eugeniusz Janota, Ludwig Eichborn, Walery Eljasz-Radzikowski, Adam Uznański, Jadwiga z Zamoyskich Sapieżyna i inni. Pierwszym prezesem został hrabia Mieczysław Rey. Już w pierwszej dekadzie istnienia Towarzystwa powstały jego pierwsze oddziały terenowe w Stanisławowie (1877), Kołomyi i Lwowie. Potem szybko powstawały kolejne oddziały (w Nowym Sączu, Szczawnicy i Żywcu). Jednak dopiero po I wojnie światowej, wraz ze zmianą nazwy w 1920 r. na Polskie Towarzystwo Tatrzańskie (PTT), Towarzystwo objęło swoim zasięgiem całe terytorium II Rzeczypospolitej. Zakopiański oddział Towarzystwa miał siedzibę w Dworcu Tatrzańskim. W latach 1886–1920 organem Towarzystwa był „Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego”, wydawany nieco częściej niż raz do roku.

Legitymacja PTT z 1935 roku
Mapka pogranicza polsko-czechosłowackiego z tej legitymacji

W statucie Towarzystwa zapisano następujące cele jego działania.

  1. Badanie Karpat, a w szczególności Tatr i Pienin oraz rozpowszechnianie zebranych o nich wiadomości.
  2. Zachęcanie do ich zwiedzania, ułatwienie przystępu do nich i pobytu turystom (a w szczególności swoim członkom) oraz badaczom i artystom udającym się do Karpat, Tatr i Pienin w celach naukowych i artystycznych.
  3. Ochrona zwierząt halskich: kozicy i świstaka.
  4. Wspieranie przemysłu górskiego wszelkiego rodzaju.

Realizacja tych punktów odbywała się poprzez badania naukowe gór polskich – badania jaskiń tatrzańskich, budowę obserwatoriów meteorologicznych, tworzenie opisów etnograficznych Czarnohory, Łemkowszczyzny i Beskidu Śląskiego, wydawanie map i przewodników, budowanie schronisk i znakowanie szlaków turystycznych. Z inicjatywy Towarzystwa Tatrzańskiego w 1899 przedłużono powstałą w 1884 roku linię kolejową Kraków – Chabówka do Zakopanego. Towarzystwo Tatrzańskie kładło podwaliny pod powstanie Tatrzańskiego Parku Narodowego i TOPR-u. W okresie międzywojennym PTT, posiadało w całym kraju 40 oddziałów i liczyło 19.719 członów (1933 rok)[1]. Do roku 1939 Polskie Towarzystwo Tatrzańskie miało już 54 schroniska, 81 stacji turystycznych, 10 niezagospodarowanych schronów, o łącznej liczbie prawie 5 tysięcy miejsc noclegowych.

Obiekty noclegowe PTT w Karpatach w 1937 roku[2]:

Pasmo górskie Schroniska turystyczne Schrony niezagospodarowane Stacje turystyczne
Beskid Śląski 3 – 2
Beskid Mały 1 – 4
Beskid Wysoki (Beskid Żywiecki
wraz z Beskidem Średnim)		 6 – 2
Gorce i Beskid Wyspowy 4 – 2
Tatry i Podhale 6 – 2
Pieniny 2 – 1
Beskid Sądecki 2 – –
Pogórze Rożnowskie – – 2
Beskid Niski – 1 2
Bieszczady 4 2 11
Gorgany 8 3 6
Czarnohora 7 – 5
Beskidy Huculskie 6 – 6

Z inicjatywy Towarzystwa i na jego koszt postawiono w Zakopanem pierwsze latarnie, położono chodniki, zbudowano pocztę i telegraf. W 1882 zbudowano Dworzec Tatrzański (nazywany także Dworem Tatrzańskim), który szybko stał się ośrodkiem kultury. W Zakopanem działały powstałe w ramach struktur Towarzystwa Tatrzańskiego sekcje:

Po I wojnie działały tylko sekcje Turystyczna i Narciarska.

Schronisko PTT nad Świcą w lecie 1936 r.

W okresie II wojny światowej Towarzystwo zawiesiło swoją działalność (do 1945).

Towarzystwo reaktywowano w 1945. Ze względów politycznych, pod wpływem władz państwowych, powstał projekt rozwiązania PTT (jak również Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego) i stworzenia nowej, jednej organizacji turystycznej w Polsce. W dniu 16 grudnia 1950 r. odbyły się dwa osobne zjazdy PTT i PTKraj., które powzięły dwie niezależne uchwały o samorozwiązaniu się jednej i drugiej organizacji. W dniu następnym, 17 grudnia 1950 r., grupa prywatnych osób (a nie delegatów na zjazdy organizacji, które prawnie już nie istniały) powołała Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze.

W obecnie obowiązującym Statucie PTTK znajduje się informacja, że Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (…) powstałe w 1950 roku z utworzonego w 1873 roku Towarzystwa Tatrzańskiego, przekształconego w 1920 roku w Polskie Towarzystwo Tatrzańskie oraz utworzonego w 1906 roku Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, jest spadkobiercą tradycji i dorobku ideowego, a także następcą prawnym majątku tych Towarzystw[3].

Członkowie honorowi

Wikipedia:Weryfikowalność
Ta sekcja od 2025-10 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.
 Z tym tematem związana jest kategoria: Honorowi członkowie Towarzystwa Tatrzańskiego – Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.

Rok 1874 – walne zgromadzenie 22 listopada

  1. John Ball (1818–1889)
  2. Martino Baretti(inne języki) (1841–1905)
  3. Egyed Berzeviczy (1835–1906)
  4. Henry Richard Budden (1816–1895)
  5. Vincenzo de Cesati (1806–1883)
  6. Louis Joseph Ernest Cézanne (1830–1876)
  7. Édouard Desor(inne języki) (1811–1882)
  8. Józef Dietl (1804–1878)
  9. Anton Döller (1831–1912)
  10. I.B. Gall (?)
  11. Agenor Romuald Gołuchowski (1812–1875)
  12. Seweryn Goszczyński (1801–1876)
  13. Józef Ignacy Kraszewski (1812–1887)
  14. Abel Lemercier (zm. 1893)
  15. William Longmann (1813–1877)
  16. Józef Majer (1808–1899)
  17. Julius von Payer (1842–1915)
  18. Theodor Petersen(inne języki) (1836–1918)
  19. Quintino Sella (1827–1884)
  20. Orazio Spanna(inne języki) (1834–1892)
  21. August Wittig (zm. 1917/18)
  22. Herman Zähringer (1823–1880)
  23. Florian Ziemiałkowski (1817–1900)
  24. Mikołaj Zyblikiewicz (1823–1887)

Rok 1875 – walne zgromadzenie 30 maja

  1. Vincenzo Arnese (po 1919)
  2. Jan Chlumecky (1834–1924)
  3. Włodzimierz Dzieduszycki (1834–1924)
  4. Alfred Józef Potocki (1825–1889)

Rok 1876 – walne zgromadzenie 28 maja

  1. Leon Ludwik Sapieha (1803–1878)

Rok 1877 – walne zgromadzenie 27 maja

  1. Tytus Chałubiński (1820–1889)
  2. Anna z Działyńskich Potocka (1846–1926)

Rok 1878 – walne zgromadzenie 5 maja

  1. Kazimierz Kantak (1824–1886)

Rok 1880 – walne zgromadzenie 9 maja

  1. Henryk Siemiradzki (1843–1902)

Rok 1883 – walne zgromadzenie 4 lutego

  1. Maksymilian Nowicki (1826–1890)
  2. Józef Stolarczyk (1816–1893)

Rok 1885 – walne zgromadzenie 8 marca

  1. Mieczysław Rey (1836–1918)

Rok 1887 – walne zgromadzenie 6 lutego

  1. Albin Dunajewski (1817–1894)
  2. August Wrześniowski (1836–1992)

Rok 1888 – walne zgromadzenie 5 lutego

  1. Oskar Kolberg (1814–1890)
  2. Henryk Skarbek(inne języki) (1839–1904)

Rok 1889 – walne zgromadzenie 3 lutego

  1. Adrian Baraniecki (1828–1891)

Rok 1891 – walne zgromadzenie 1 lutego

  1. Eustachy Stanisław Sanguszko (1842–1903)

Rok 1897 – walne zgromadzenie 21 lutego

  1. Antoni Rehman (1840–1917)
  2. Józef Śniechowski(inne języki) (1833–1914)

Rok 1901 – walne zgromadzenie 21 kwietnia

  1. Franciszek Kasparek (1844–1903)
  2. Henryk Sienkiewicz (1846–1916)
  3. Władysław Zamoyski (1853–1925)

Rok 1903 – walne zgromadzenie 14 czerwca

  1. Leopold Świerz (1835–1911)

Rok 1908

  1. Stanisław Ponikło (1854–1915)[4]

Rok 1998 – walne zgromadzenie 14 września[5].

  1. Józef Nyka (1924–2021)
  2. Roman Reinfuss (1910–1998)
  3. Juliusz Jerzy Preisler (1930–1998)

Działacze

 Z tym tematem związana jest kategoria: Działacze Towarzystwa Tatrzańskiego – Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.

Współczesność

Polskie Towarzystwo Tatrzańskie
Państwo

 Polska

Siedziba

Kraków

Data założenia

1989

Rodzaj stowarzyszenia

Stowarzyszenie

Status

OPP

Zasięg

Rzeczpospolita Polska i zagranica

Prezes Zarządu Głównego

Jolanta Augustyńska

Nr KRS

0000115547

Data rejestracji

28 maja 2002

brak współrzędnych
Strona internetowa

Od 1981 podejmowano próby zarejestrowania nowej organizacji o nazwie Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, które zakończyły się powodzeniem w 1989. Siedzibą organizacji jest Kraków, a jego pierwszym prezesem został Maciej Mischke[6].

W dniach 7–8 czerwca 2025 r. w siedzibie Tatrzańskiego Parku Narodowego w zakopiańskich Kuźnicach odbył się XIII Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy Delegatów PTT. Na prezesa Zarządu Głównego na lata 2025–2028 wybrano Jolantę Augustyńską z oddziału w Nowym Sączu[7].

Przypisy

  1. ↑ Historia Do Roku 1950. PTT.org.pl. . (pol.).
  2. ↑ Informacyjny kalendarz narciarski na sezon 1937–38, Kraków, s. 58–90.
  3. ↑ Statut PTTK zarejestrowany przez Sąd Rejonowy dla miasta Stołecznego Warszawy, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego postanowieniem z dnia 23.02.2006 r. . (pol.).
  4. ↑ Ustąpienie dyrektora szpitala. „Nowości Illustrowane”. Nr 2, s. 2, 11 stycznia 1908. 
  5. ↑ „Beskid” Polskie Towarzystwo Tatrzańskie Oddziału Beskid im. prof. Feliksa Rapfa w Nowym Sączu nr.4/1998, ISSN 1426-6776 s 10-11.
  6. ↑ Janusz Konieczniak, Raptularz przewodnicki, „Tatry”, 93 (Lato 2025), Tatrzański Park Narodowy, s. 15, ISSN 0867-4531.
  7. ↑ Władze PTT , Polskie Towarzystwo Tatrzańskie (pol.).

Bibliografia

  • K. Ceklarz, Działalność muzealnicza Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, Z dziejów Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (1873-1950), red. W.A. Wójcik, A. Kurek, Kraków 2016, s. 97–130.
  • W. Krygowski, 1988, Dzieje Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, Warszawa; Kraków, ISBN 83-7005-200-2.
  • ZG PTTK, Członkowie Honorowi TT PTT PTK PTTK, Radom, ISBN 83-60126-10-0.
  • J. Kapłon Kształtowanie się struktur organizacyjnych Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego” w Z dziejów Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego(1873-1950)” – Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej Kraków 2016 s. 7 – 58. ISBN 978-83-62473-41- 0
  • J. Kapłon Przemiany organizacyjne i statutowe w Towarzystwie Tatrzańskim i Polskim Towarzystwie Tatrzańskim. w Wierchy R 89 za 2023 rok Kraków 2024 s. 7 - 41+ aneks z 52 zdjęciami. ISSN 0137-6829
  • J. Kapłon Powstanie i rozwój Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Ziemia 2024 Część I VII Kongres Krajoznawstwa Polskiego Łódź 2023 s. 21 - 52. ISSN 0513 - 997X

Linki zewnętrzne

Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot