Wacław III

Dziś Wacław III to temat, który budzi duże zainteresowanie i debatę w społeczeństwie. Z biegiem czasu Wacław III zyskuje coraz większe znaczenie, wpływając na aspekty zarówno na poziomie osobistym, jak i globalnym. Od momentu pojawienia się Wacław III wzbudził zainteresowanie naukowców, ekspertów i ogółu społeczeństwa, wywołując dyskusje na temat jego implikacji, konsekwencji i możliwych rozwiązań. W tym artykule dokładnie zbadamy zjawisko Wacław III, analizując jego przyczyny, skutki i możliwe rozwiązania. Zbadamy także, jak Wacław III wpłynął na różne aspekty naszego codziennego życia i jakie są przyszłe perspektywy związane z tym tematem.

Wacław III
Ilustracja
ilustracja herbu
Król Węgier i Chorwacji
Okres

od 1301
do 1305

Koronacja

27 sierpnia 1301

Poprzednik

Andrzej III

Następca

Otto III

Król Czech
Okres

od 21 czerwca 1305
do 4 sierpnia 1306

Poprzednik

Wacław II

Następca

Henryk z Karyntii

Król Polski
Okres

od 21 czerwca 1305
do 4 sierpnia 1306

Poprzednik

Wacław II

Następca

Władysław I Łokietek

Dane biograficzne
Dynastia

Przemyślidzi

Data i miejsce urodzenia

6 października 1289
Praga

Data i miejsce śmierci

4 sierpnia 1306
Ołomuniec

Przyczyna śmierci

zabójstwo

Miejsce spoczynku

Zbrasław

Ojciec

Wacław II

Matka

Guta von Habsburg

Żona

Wiola Elżbieta

Dzieci

Elżbieta, opatka w Pustiměřu?

Wacław III (ur. 6 października 1289, zm. 4 sierpnia 1306, Ołomuniec) – król Węgier i Chorwacji w latach 1301–1305 (jako V. László, czyli Władysław V), król Czech w latach 1305–1306 oraz niekoronowany król Polski w latach 1305–1306. Ostatni przedstawiciel czeskiej dynastii Przemyślidów.

Razem z Bezprymem należy do grupy władców Polski najczęściej pomijanych w ich zestawieniach, co zostało opisane jako forma damnatio memoriae.

Pochodzenie

Wacław III był drugim synem pod względem starszeństwa (trzecim dzieckiem i jedynym synem, który dożył wieku dorosłego) króla czeskiego i polskiego Wacława II i pochodzącej z rodu Habsburgów Guty.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Wacław I Przemyślida
 
 
 
 
 
 
 
Przemysł Ottokar II
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kunegunda Hohenstauf
 
 
 
 
 
 
 
Wacław II
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Rościsław Michajłowicz
 
 
 
 
 
 
 
Kunegunda Halicka
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Anna Arpadówna
 
 
 
 
 
 
 
Wacław III
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Albrecht IV Austriacki
 
 
 
 
 
 
 
Rudolf I Habsburg
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jadwiga z Kyburga
 
 
 
 
 
 
 
Guta von Habsburg
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Burchard V von Hohenberg
 
 
 
 
 
 
 
Gertruda von Hohenberg
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mechtylda z Tybingi
 
 
 
 
 
 

Wojna o dziedzictwo po węgierskich Arpadach

Ziemie pod panowaniem Wacława II (Królestwo Czech i Polski) oraz Wacława III (Węgry) w roku 1301

Od wczesnych lat Wacław był kreowany przez ojca na dziedzica tronów – nie tylko czeskiego i polskiego (po 1300), ale także węgierskiego.

Szansa na przejęcie tronu węgierskiego po raz pierwszy pojawiła się na początku 1298 r., kiedy podczas zjazdu w Wiedniu (spotkali się tutaj Wacław II, król węgierski Andrzej III i Albrecht Austriacki, a omawiano m.in. sprawę detronizacji króla rzymskiego Adolfa) doszło do zaręczenia córki ostatniego władcy z dynastii ArpadówElżbiety z dziewięcioletnim wówczas Wacławem. W przyszłości małżeństwo to miało zapewnić Wacławowi III tron węgierski, w razie gdyby Andrzej nie doczekał się męskiego dziedzica.

Z pozoru prostą sprawę komplikował fakt ogłoszenia przez zbuntowanych przeciw Andrzejowi III możnowładców nowego kandydata na króla – pochodzącego z Neapolu a popieranego przez papieża Bonifacego VIIIKarola Roberta Andegaweńskiego. Mimo oporu Andrzeja III, Karol Robert pojawił się w czerwcu 1300. w dalmatyńskim Splicie, a jego władzę uznał arcybiskup ostrzyhomski Grzegorz oraz należąca do Węgier Chorwacja.

Niespodziewana śmierć 14 stycznia 1301 r. ostatniego króla z dynastii Arpadów, Andrzeja III, wbrew pozorom nie ułatwiła sprawy stronnictwu andegaweńskiemu zwłaszcza że dwaj potężni możnowładcy mający swoje dobra na SłowacjiAmadej Aba i Mateusz Czak, zajęli postawę wyczekującą.

Dodatkowo sprawa się skomplikowała, kiedy przeciwnicy Karola Roberta rozpoczęli rozmowy z Wacławem II w sprawie kandydatury jego jedynego syna na tron węgierski. W maju 1301 r. możni na sejmie w Budzie zdecydowali się na warunkowy wybór Wacław III na króla. Szczegółowe rozmowy toczyły się następnie w czeskim Brnie, gdzie Wacław II zgodził się ze wszystkimi postulatami strony węgierskiej, obracającymi się wokół zapewnienia miejscowym możnym decydującego wpływu na rządy na Węgrzech.

27 sierpnia 1301 r. w Białogrodzie Królewskim (Székesfehérvár) doszło do uroczystej koronacji Wacława III na króla Węgier z jednoczesnym przyjęciem przez władcę imienia Władysława V.

Do najważniejszych stronników młodziutkiego Wacława (Władysława) na Węgrzech należał arcybiskup Kalocsy i zarazem kanclerz królestwa – Jan. Innym bliskim współpracownikiem króla na Węgrzech był biskup krakowskiJan Muskata.

Koronacja nie oznaczała końca kłopotów, gdyż Karol Robert oraz jego stronnictwo nie zamierzali rezygnować z pretensji do spadku po Arpadach. Nieocenioną pomocą dla Andegawenów wykazał się zwłaszcza legat papieski – kardynał Mikołaj Boccassini, który został później wybrany papieżem Benedyktem XI, groził opornym interdyktem i zaczął przeciągać na stronę Karola nowych stronników.

31 maja 1303 r. papież Bonifacy VIII zdecydował się użyć ostatecznych argumentów w sporze, detronizując „Władysława V”, zwalniając jego zwolenników ze wszelkich przysiąg i nakazując uznanie pod groźbą klątwy Karola Roberta za króla Węgier. Wkrótce do koalicji antyczeskiej dołączył również zaniepokojony wzrostem potęgi wasala król rzymski Albrecht Habsburg oraz szukający pomocy w walce przeciwko Wacławowi – Władysław Łokietek.

Próby ratowania sytuacji przez Wacława poprzez sojusz z królem francuskim Filipem IV Pięknym nie przyniosły spodziewanych rezultatów.

Rezygnacja z węgierskiego dziedzictwa, wojna w Polsce i śmierć Wacława II

Wacław III

W 1304 r. Wacław II zmuszony był zbrojnie interweniować na Węgrzech, jednak nie zdoławszy zmusić przeciwnika do decydującej bitwy, wobec groźby najazdu Albrechta Habsburga na Czechy, ostatecznie wycofał się, zabierając ze sobą syna, insygnia koronacyjne królów węgierskich oraz grupę miejscowych możnych jako zakładników, co zresztą ostatecznie pogrążyło popularność Przemyślidów.

Wacław III, rycina z 1493 roku

Jednocześnie, dzięki pomocy węgierskich wrogów Wacława, po Małopolsce zaczęły krążyć wojska Władysława Łokietka, który jeszcze w 1304 r. zajął Wiślicę. Wprawdzie Wacławowi udało się odeprzeć koordynowany z dwóch stron najazd Albrechta Habsburga i Karola Roberta, lecz coraz pewniejsze wydawało się, że trzech tronów Przemyślidzi nie są w stanie utrzymać. W tej sytuacji Wacław II przekazał swoje prawa do Korony Świętego Stefana księciu Dolnej Bawarii Ottonowi III, który po kądzieli był wnukiem Beli IV

21 czerwca 1305 r. zmarł Wacław II, pozostawiając w rękach szesnastoletniego syna państwo szczelnie otoczone czyhającymi na błąd wrogami.

Samodzielne rządy Wacława III, przygotowania do interwencji w Polsce

Młody król rządy rozpoczął od odsunięcia od władzy doradców ojca z Piotrem Aspeltem na czele. Głównymi pomocnikami Wacława III zostały osoby młodego pokolenia – kanclerz Piotr Angeli oraz rycerz Rajmund z Lichtenburga, którzy (według kronik) mieli na niego demoralizujący wpływ, co miało w krótkim czasie doprowadzić do upadku potęgi Przemyślidów.

Biorąc to pod uwagę, pierwsze posunięcia polityczne Wacława III można jednak uznać za udane. W sierpniu 1305 r. król zawarł mianowicie pokój z Albrechtem Habsburgiem w zamian za zwrot zastawionego wcześniej przez cesarstwo Chebu.

Również w stosunkach z Węgrami doszło do uspokojenia, na skutek zrzeczenia się przez Wacława pretensji do tronu na rzecz księcia dolnobawarskiego – Ottona Wittelsbacha (król oddał mu m.in. węgierskie klejnoty koronne), który teraz stanął na czele opozycji antyandegaweńskiej. Dzięki temu Wacław III wyplątał się z konfliktu węgierskiego, nie tracąc przy tym okazji do zemsty na przeciwniku. Innym sukcesem Wacława było wydanie swojej siostry Anny za księcia Karyntii i Tyrolu – Henryka, co umożliwiło mu znalezienie sojusznika na wrogim dotychczas terenie.

Fatalnie za to układała się sytuacja w Polsce, gdzie usamodzielnili się książęta kujawscy, Sandomierszczyznę i większość ziemi krakowskiej opanował Władysław Łokietek, zaś do Wielkopolski wkroczyły konkurujące ze sobą oddziały Henryka III głogowskiego i Bolesława III Rozrzutnego (obaj ostatni przyjęli zresztą tytuły „dziedzica Królestwa Polskiego”). Tylko dzięki ich wzajemnej rywalizacji rządy czeskie w Polsce nie uległy jeszcze całkowitej likwidacji.

Do ostrych walk doszło zwłaszcza na Kujawach, gdzie interesów Wacława pilnował starosta Paweł z Pausteina. Ostatecznie, w wyniku mediacji Krzyżaków, w styczniu 1306 r. udało się zawrzeć rozejm.

Polski, w przeciwieństwie do Węgier, Wacław III nie zamierzał jednak odpuszczać. 5 października 1305 r. młody Przemyślida zawarł małżeństwo z córką księcia cieszyńskiego, MieszkaWiolą Elżbietą, co miało zapewnić mu sojusz z książętami górnośląskimi. Następnie król wszedł w kontakty z Krzyżakami i Brandenburgią.

Szczególnie kontakty z tymi ostatnimi miały okazać się groźne, gdyż Wacław, nie widząc szans utrzymania w swoich rękach odległego Pomorza Gdańskiego, zdecydował się układem z 8 sierpnia 1305 r. odstąpić to terytorium Askańczykom w zamian za bliższą Czechom Miśnię.

Ostatecznie z nieznanych przyczyn układ nie wszedł w życie, ale fakt kupczenia częścią dziedzictwa nie przyniósł Wacławowi nowych zwolenników.

Wiosną 1306 r. realna władza Wacława w Polsce skurczyła się do kilku ośrodków nieopanowanych jeszcze przez Władysława Łokietka, Henryka Głogowskiego i Bolesława Legnickiego i jasne stało się, że tylko interwencja zbrojna może ten stan zmienić.

Zamordowanie Wacława III w Ołomuńcu, bilans jego panowania

Tablica ku czci Wacława III w Ołomuńcu
Pomnik Wacława III. Obecnie w podziemiach katedry w Ołomuńcu

Przygotowującego się do wyprawy na Polskę Wacława III zaskoczyła w Ołomuńcu na Morawach skrytobójcza śmierć z rąk najemnego niemieckiego żołnierza – Konrada z Botenštejnu, który zadał królowi, odpoczywającemu w gościnie u komornika morawskiego Albrechta ze Sternberga, trzy ciosy sztyletem.

Nigdy nie dowiedziano się, na czyje zlecenie działał morderca, gdyż ten – natychmiast po schwytaniu – został zabity. Oskarżenia wobec króla niemieckiego Albrechta Habsburga, Władysława Łokietka, bądź odsuniętych od władzy możnych czeskich na zawsze muszą więc pozostać w sferze przypuszczeń, zwłaszcza że wszelkie ewentualne ślady zostały skutecznie zatarte na skutek rabunku, jakiego dopuścili się żołnierze na wieść o śmierci króla.

Wacław III był ostatnim władcą czeskim z dynastii Przemyślidów, rządzącej Czechami przeszło sześć wieków (licząc od legendarnego Przemysła). Wprawdzie żył jeszcze przyrodni brat Wacława II, książę opawski Mikołaj I, od którego wywodziła się linia książąt śląskich (wygasła dopiero w 1521 r.), ale ponieważ książę pochodził z pozamałżeńskiego związku Przemysła Ottokara II, nie miał żadnych praw do następstwa w Pradze. Żył także nieślubny syn Wacława II Jan Volek, ale i on nie miał praw do następstwa. Wacław III miał być może nieślubną córkę Elżbietę.

Rządy Wacława III są zazwyczaj postrzegane przez historyków negatywnie. Czyni się młodego, wykształconego władcę (znał język czeski, niemiecki, węgierski i łacinę) odpowiedzialnym za upadek imperium ojca, nie zwracając uwagi na to, że już za życia Wacława II niezwykle agresywna polityka spowodowała izolację polityczną Przemyślidów.

Wacław III pochowany jest w bazylice Św. Jakuba w Zbrasławiu, dzielnicy Pragi

Przypisy

  1. Karolina Mroziewicz, Same Kings, Different Narratives: Illustrated Catalogues of Rulers of Poland, Bohemia and Hungary in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, „Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung”, 69 (1), 2020, s. 30 (ang.).