Zofia Nałkowska

W tym artykule zagłębimy się w temat Zofia Nałkowska, badając jego pochodzenie, wpływ na dzisiejsze społeczeństwo i jego znaczenie w różnych obszarach. Zofia Nałkowska jest obiektem badań i zainteresowań od dziesięcioleci, wywołując debaty i refleksje na temat jego wpływu na życie codzienne. Poprzez szczegółową analizę będziemy starali się lepiej zrozumieć różne aspekty otaczające Zofia Nałkowska, od jego historycznych implikacji po jego dzisiejszą rolę. Celem tego artykułu jest przedstawienie kompleksowej i wzbogacającej wizji Zofia Nałkowska, aby czytelnik mógł dokładnie zrozumieć ten temat, który jest dziś tak aktualny.

Zofia Nałkowska
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

10 listopada 1884
Warszawa, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

17 grudnia 1954
Warszawa

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Latający

Dziedzina sztuki

literatura

Epoka

Dwudziestolecie międzywojenne

Muzeum artysty

Muzeum im. Zofii i Wacława Nałkowskich

Ważne dzieła
Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy I klasy Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej Złoty Wawrzyn Akademicki
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Rodzina Nałkowskich. Siedzą od lewej Wacław Nałkowski, jego teściowa i żona Anna. Stoją córki: Zofia i Hanna
Zofia Nałkowska
Dom nad Łąkami w Wołominie
Grób Zofii Nałkowskiej na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie
Pomnik Zofii Nałkowskiej w Wołominie

Zofia Nałkowska (ur. 10 listopada 1884 w Warszawie, zm. 17 grudnia 1954 tamże) – polska pisarka, publicystka i dramatopisarka, posłanka do Krajowej Rady Narodowej oraz na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL I kadencji, członkini Polskiego Komitetu Obrońców Pokoju w 1949 roku.

Ukończyła pensję w Warszawie. Studiowała historię, geografię, ekonomię i językoznawstwo na tajnym Uniwersytecie Latającym. Działaczka organizacji kobiecych. Od 1933 członkini Polskiej Akademii Literatury, działaczka PEN Clubu i ZZLP, Towarzystwa Opieki nad Więźniami Patronat, współzałożycielka i członkini grupy literackiej Przedmieście (1933–1937). W latach 1939–1944 współdziałała z podziemiem kulturalnym. W latach 1945–1947 posłanka do Krajowej Rady Narodowej, w latach 1947–1952 posłanka do Sejmu Ustawodawczego (bezpartyjna), działaczka Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce Oddział Łódzki, redaktorka tygodnika „Kuźnica”.

Zadebiutowała w 1898 na łamach „Przeglądu Tygodniowego” jako poetka. W 1906 ogłosiła powieść Kobiety.

Życiorys

Jej pełne nazwisko to Zofia Gorzechowska, primo voto Rygier, z domu Nałkowska. Urodziła się w 1884 w Warszawie. Jej ojciec, Wacław Nałkowski, pochodził z Nowodworu koło Lubartowa i był geografem, jej matka Anna (z domu Šafránková) pochodziła z Moraw, a młodsza siostra Hanna Nałkowska była rzeźbiarką. Ukończyła prywatną pensję i tajny Uniwersytet Latający. Największą część swojej szerokiej wiedzy zyskała dzięki samokształceniu.

Zofia Nałkowska była dwukrotnie zamężna. Jej pierwszym mężem był publicysta i pedagog Leon Rygier (1875–1948). Poślubiła go w 1904, przy czym oboje państwo młodzi, chcąc ułatwić sobie ewentualny rozwód w przyszłości, przeszli na kalwinizm. Małżeństwo rozpadło się około 1909, choć rozwód przeprowadzili dopiero w 1918. Jej drugim mężem, w latach 1922–1929, poślubionym w kościele ewangelicko-reformowanym w Warszawie był Jan Jur-Gorzechowski, bojownik Organizacji Bojowej PPS, w okresie międzywojennym pułkownik WP – dowódca żandarmerii, następnie dowódca Straży Granicznej i generał.

Nałkowska mieszkała w Wołominie, w Kielcach (gdzie w latach 1906–1907 współuczestniczyła w przygotowywaniu tygodnika postępowo-demokratycznego „Echa Kieleckie”, publikując w nim kilka nowel i przekładów, a także poruszając kwestię kobiecą), Krakowie, Grodnie i niedaleko Wilna. W okresie międzywojennym pracowała dla polskiego rządu, w Biurze Propagandy Zagranicznej. Po powrocie do Warszawy w 1926 roku prowadziła salon literacki, podróżowała po Europie. W 1933 roku weszła w skład zespołu literackiego Przedmieście.

W 1935 wyprowadziła się z kamienicy Juliusza Ostrowskiego przy ul. Marszałkowskiej 4 i wraz z matką zamieszkała przy ul. Podchorążych 101 (współcześnie ul. Gagarina 33). W czasie okupacji niemieckiej razem z siostrą Hanną prowadziła tam sklepik z wyrobami tabacznymi.

Przez lata była wiceprezeską polskiego PEN-Clubu, działała w Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich, była posłanką na Sejm Ustawodawczy. W 1949 roku była delegatką Krajowej Rady Obrońców Pokoju na Kongres Obrońców Pokoju w Paryżu. W listopadzie 1949 została członkinią Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina.

Brała udział w pracach Międzynarodowej Komisji do Badania Zbrodni Hitlerowskiej w Polsce – efektem tej działalności były Medaliony – zbiór opowiadań dokumentujących czas II wojny światowej. Pisarka zmarła 17 grudnia 1954 o godzinie 18:00 na skutek wylewu krwi do mózgu. Ostatnie chwile spędziła w lecznicy przy ul. Emilii Plater.

Nałkowska debiutowała jako poetka, mając 14 lat w „Przeglądzie Tygodniowym” z 1898 wierszem Pamiętam. Wiersze swoje zamieszczała w warszawskich czasopismach, m.in. w modernistycznej „Chimerze”. Szybko jednak porzuciła poezję dla prozy. Jej debiut prozatorski przypada na rok 1904, kiedy to ukazała się jej powieść Lodowe pola (pierwsza z trylogii Kobiety) drukowana w Prawdzie. Od połowy pierwszej dekady XX wieku publikowała swoje powieści – Kobiety, Książę. Ich tematyka była silnie związana z nurtem młodopolskim – było to najczęściej teoretyzowanie na tematy niemające bliższych związków z rzeczywistym życiem. Z czasem jednak autorka zaczęła coraz większą wagę przywiązywać do strony psychologicznej człowieka, do ludzkich uczuć w różnych sytuacjach życiowych. Momentem zwrotnym w twórczości pisarki był czas I wojny światowej.

Minister kultury i sztuki Stefan Dybowski wręcza Zofii Nałkowskiej Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski z okazji 50-lecia pracy artystycznej, Warszawa 1952

Szczególne dążenie do poznania psychiki ludzkiej ujawniła Nałkowska w Charakterach, cyklu szkiców, które kontynuowane były przez wiele lat – pierwsze ukazały się w 1922, kolejne w 1948.

Autorka została nagrodzona wieloma wyróżnieniami. Za swoje najsłynniejsze dzieło okresu międzywojennego – Granicę (główny bohater: Zenon Ziembiewicz) – otrzymała w 1935 Państwową Nagrodę Literacką. Przyznano jej też podobną nagrodę w 1953. Otrzymała też Złoty Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury.

Została pochowana z pełnymi honorami państwowymi 21 grudnia 1954 w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A24-tuje-13). Przed pogrzebem trumna z jej ciałem była wystawiona na widok publiczny w Sali Kolumnowej Ministerstwa Kultury i Sztuki. W uroczystościach uczestniczyli m.in. przewodniczący Rady Państwa Aleksander Zawadzki, premier Józef Cyrankiewicz, członkowie Biura Politycznego KC PZPR Edward Ochab i Jakub Berman, zastępca przewodniczącego Rady Państwa Wacław Barcikowski, sekretarz Rady Państwa Marian Rybicki oraz minister kultury i sztuki Włodzimierz Sokorski. Warty przy grobie pisarki pełnili pisarze: Władysław Broniewski, Maria Dąbrowska, Pola Gojawiczyńska, Kazimierz Brandys, Stanisław Ryszard Dobrowolski, Wojciech Żukrowski, Julian Stryjkowski, Tadeusz Breza, Kazimierz Koźniewski, Kazimierz Korcelli, Jan Parandowski. Nad otwartą mogiłą przemówił minister kultury i sztuki Włodzimierz Sokorski.

Upamiętnienie

Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej jeden z kraterów na Wenus został nazwany Nałkowska, a w Lublinie (na Wrotkowie) upamiętniono jej nazwisko w nazwie spółdzielni mieszkaniowej (Spółdzielnia Mieszkaniowa im. Wacława i Zofii Nałkowskich), w nazwie osiedla mieszkaniowego (Osiedle Nałkowskich) i ulicy (ul. Nałkowskich). W nazwie innej ulicy w tej samej dzielnicy upamiętniono jej ważne dzieło Medaliony (ul. Medalionów). W różnych miastach i wsiach Polski znajdują się ulice nazwane jej imieniem i nazwiskiem.

W Wołominie znajduje się Muzeum im. Zofii i Wacława Nałkowskich.

10 listopada 2019 na rogu ul. Kościelnej i Legionów w Wołominie została odsłonięta Ławka Zofii Nałkowskiej.

10 października 2020 w Tychach odsłonięto malarsko-ceramiczny mural przedstawiający wizerunek pisarki. Praca Marty Piróg-Helińskiej i Marka Greli umieszczona została elewacji budynku przy ul. Nałkowskiej.

Twórczość

Powieści

  • 1906: Kobiety (pierwsza część, Lodowe pola, opublikowana została w Prawdzie już w 1904)
  • 1907: Książę (powieść będąca dalszym ciągiem Kobiet)
  • 1909: Rówieśnice
  • 1911: Narcyza
  • 1911: Noc podniebna (nowela, ale wydana osobno)
  • 1914: Węże i róże
  • 1920: Hrabia Emil
  • 1922: Na torfowiskach – pierwsza, niepełna wersja Domu nad łąkami
  • 1923: Romans Teresy Hennert
  • 1925: Dom nad łąkami (powieść autobiograficzna, opisująca dom dzieciństwa pisarki w Wołominie koło Warszawy)
  • 1927: Choucas
  • 1928: Niedobra miłość
  • 1935: Granica
  • 1938: Niecierpliwi
  • 1948: Węzły życia
  • 1953: Mój ojciec

Dramaty

  • 1930: Dom kobiet
  • 1931: Dzień jego powrotu
  • 1935: Renata Słuczańska (na podstawie powieści Niedobra miłość)

Zbiory nowel, opowiadań i szkiców

  • 1909: Koteczka, czyli białe tulipany
  • 1914: Lustra
  • 1915: Między zwierzętami
  • 1917: Tajemnice krwi
  • 1922: Charaktery
  • 1925: Małżeństwo
  • 1927: Księga o przyjaciołach (wraz z M.J. Wielopolską)
  • 1931: Ściany świata
  • 1946: Medaliony
  • 1948: Charaktery dawne i ostatnie
  • 1957: Widzenie bliskie i dalekie

Dzienniki

  • Dzienniki czasu wojny – pisane w latach II wojny światowej, wydane w 1970. Wydanie II poprawione i uzupełnione: wyd.: Czytelnik, Warszawa 1972 (Wstęp, opracowanie i przypisy Hanna Kirchner).
  • Tom 1 – pisane w latach 1899–1905, wyd.: Czytelnik, Warszawa 1975 (wstęp, opracowanie i przypisy Hanna Kirchner)
  • Tom 2 – pisane w latach 1909–1917, wyd.: Czytelnik, Warszawa 1976 (wstęp, opracowanie i przypisy Hanna Kirchner)
  • Tom 3 – pisane w latach 1918–1929, wyd.: Czytelnik, Warszawa 1980 (wstęp, opracowanie i przypisy Hanna Kirchner)
  • Tom 4 – pisane w latach 1930–1939, cz. 1 i 2: wyd.: Czytelnik, Warszawa 1988 (wstęp, opracowanie i przypisy Hanna Kirchner)
  • Tom 5 – pisane w latach 1940–1944, wyd.: Czytelnik, Warszawa 1996 (wstęp, opracowanie i przypisy Hanna Kirchner)
  • Tom 6 – pisane w latach 1945–1954, cz. 1 i 2: wyd.: Czytelnik, Warszawa 2000; cz. 3: wyd.: Czytelnik, Warszawa 2001 (wstęp, opracowanie i przypisy Hanna Kirchner)

Ekranizacje

 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Zofii Nałkowskiej.

Odznaczenia i wyróżnienia

Przypisy

  1. ↑ Hanna Kirchner, Nałkowska albo życie pisane, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2011.
  2. ↑ Zofia Nałkowska – biografia.
  3. ↑ Akt małżeństwa. genealodzy.pl.
  4. ↑ M. Pawlina-Meducka, Życie kulturalne w XIX wieku, w: Kielce przez stulecia, red. nacz. J. Główka, Kielce 2014, s. 243.
  5. ↑ Maciej Urbanowski: Słownik pisarzy polskich. Kraków: Zielona Sowa, 2003, s. 351. ISBN 83-7220-574-4.
  6. ↑ Ida Świerkocka: Śladami gwiazd II RP. Miejsca, ludzie, historie. Warszawa: Skarpa Warszawska, 2017, s. 184. ISBN 978-83-63842-50-5.
  7. ↑ Danuta Szmit-Zawierucha: Ludzie i pejzaże Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Veda, 2005, s. 166. ISBN 83-85584-90-0.
  8. ↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 92 (1481), 9 kwietnia 1949, s. 1.
  9. ↑ Życie Warszawy, nr 306 (1808), 6 listopada 1949, s. 1.
  10. ↑ Zofia Nałkowska laureatką państw. nagrody literackiej. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 298 z 30 grudnia 1935. 
  11. ↑ Komunikaty. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 57 z 10 marca 1936. 
  12. ↑ Juliusz Jerzy Malczewski: Cmentarz komunalny (dawny wojskowy) na Powązkach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975, s. 15.
  13. ↑ „Trybuna Śląska”, nr 303 (3409), 22 grudnia 1954, s. 1.
  14. ↑ Jolanta Pierończyk, Zofia Nałkowska w Tychach. Mural Marty Piróg-Helińskiej i Marka Greli przy ul. Nałkowskiej , dziennikzachodni.pl, 21 października 2020 .
  15. ↑ Kamil Peszat, Mural Zofii Nałkowskiej powstanie w Tychach , Tychy.pl, 21 sierpnia 2020 .
  16. ↑ M.P. z 1955 r. nr 10, poz. 107.
  17. ↑ M.P. z 1952 r. nr 61, poz. 916.
  18. ↑ M.P. z 1930 r. nr 260, poz. 352.
  19. ↑ 22 lipca 1949 M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58.
  20. ↑ M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 233.
  21. ↑ M.P. z 1955 r. nr 10, poz. 110.
  22. ↑ Dziennik Polski, rok IX, nr 173 (2948), s. 7.
  23. ↑ Nagrody Miasta Łodzi , BIP Łódź (pol.).

Linki zewnętrzne

Członkowie Polskiej Akademii Literatury
Członkowie honorowi
Protektorzy
Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot