Yeşilırmak

Bir sonraki yazımızda Yeşilırmak'in büyüleyici dünyasına dalacağız. Kökeninden bugünkü evrimine kadar bu konuyla ilgili tüm yönleri inceleyeceğiz. Farklı alanlardaki etkisini, diğer çalışma alanlarıyla ilişkisini ve çağdaş toplumdaki ilgisini keşfedeceğiz. Derinlemesine ve detaylı bir analizle, Yeşilırmak'in günümüz dünyasındaki önemini ve alaka düzeyini daha iyi anlamamızı sağlayacak çeşitli bakış açılarını ve uzman görüşlerini inceleyeceğiz.

Yeşilırmak
Yeşilırmak ve Amasya şehir merkezi'nin Amasya Kalesi'nden görünümü
Yeşilırmak ve Amasya şehir merkezi'nin Amasya Kalesi'nden görünümü
Yeşilırmak havzası
Yeşilırmak havzası
Konum
Ülke(ler) Karadeniz
Genel bilgiler
Kaynak Suşehri, Sivas, Türkiye
40°03′41″K 37°56′21″D / 40.06139°K 37.93917°D / 40.06139; 37.93917
Ağız Çarşamba, Samsun, Türkiye
41°22′47.4″K 36°39′37.2″D / 41.379833°K 36.660333°D / 41.379833; 36.660333
Ağız rakımı 0 m
Uzunluk 519 km
Havza alanı 36.144 km²

Yeşilırmak, eskiden İris (Hititçe: 𒆪𒈨𒌍𒈠𒄩 Kumeşmaha, Grekçe: Ἶρις Iris), Sivas'ın kuzeydoğusundaki Suşehri ilçesi sınırları içindeki Kösedağ eteklerinden doğan ve Samsun'un Çarşamba ilçesinden Karadeniz'e dökülen nehir. Hititler döneminde önemli bir nehir olan Yeşilırmak, Kumeşmaha olarak isimlendirilmiştir. Daha sonrasında, antik dönemde kendisine verilen ad ise İris'ti.

Fiziki özellikleri

519 km uzunluğundaki Yeşilırmak Tokat Amasya ve Samsun illerinden geçerken çeşitli akarsularla birleşir. 36.144 km²'lik su toplama havzası ile Türkiye yüz ölçümünün %5'ine karşılık gelir. Nehir başlıca üç kolun birleşmesinden meydana gelir.

Ana kol olan Yeşilırmak'a Tokat Nehri (468 km) de denilir. Suşehri'ndeki Kösedağ'dan doğar. Çevre kaynakları ve dereleri toplayarak Tozanlı Suyu adıyla akışa geçer. Üzerinde 32 km² genişliğinde Almus Barajı ve Hidroelektrik Santrali bulunur. Tokat Nehri adını alır (Asıl Yeşilırmak), Turhal'dan sonra Çengel Boğazı'nı geçer, Amasya'ya ulaşır. Kelkit Çayı nehrin en büyük koludur. Uzunluğu 320 km, yağış havzası 10.000 km²'dir. Diğer kolu Çekerek Çayı 12.000 km² havzaya, 256 km uzunluğa sahiptir. Tokat Nehri ve Çekerek Çayı'nın birleştiği yerden Yeşilırmak başlar. Nehir Canik Dağları'nı bazen dar, bazen geniş fakat uzun bir boğaz vadi ile geçer.

Havzası

Yeşilırmak havzasında Turhal ile Tokat arasında Kazova, daha aşağıda Geldingen Ovası, Taşova ve Çarşamba Ovaları yer alır. Havza sınırlarında Ladik Gölü, Boraboy Gölü ve Kaz Gölü bulunur.

Yeşilırmak havzasında tamamı veya bir bölümü bulunan iller şunlardır: Samsun, Tokat, Amasya, Çorum, Yozgat, Sivas, Gümüşhane, Giresun, Ordu, Erzincan ve Bayburt. Yeşilırmak Havzası; Çoruh Havzası, Doğu Karadeniz, Fırat-Dicle ve Kızılırmak havzaları ile komşudur.

Yeşilırmak'ın kolları ile beraber taşıdığı alüvyonlar merkezinde Çarşamba ilçesinin bulunduğu Yeşilırmak Deltası'nı oluşturmuştur.

Yakındaki yapılar

Amasya Bedesteni

Barajlar

Üzerinde Almus, Ataköy, Hasan Uğurlu ve Suat Uğurlu, Kılıçkaya, Süreyyabey barajlarının kurulduğu Yeşilırmak düzensiz bir rejime sahiptir.

Antik çağ filozofu Strabon'un eserlerinde adı İris olarak geçer.

Kaynakça

  1. ^ a b "Yeşilırmak Havzasının Genel Durumu". amasyakulturturizm.gov.tr. 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017. 
  2. ^ Matthews, Roger; Glatz, Claudia (2009). "The historical geography of north-central Anatolia in the Hittite period: texts and archaeology in concert". Anatolian Studies. 59: 51-72. ISSN 0066-1546. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022. 
  3. ^ "TAY Oluz Höyük". 19 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2012. 
  4. ^ a b "Yeşilırmak Havzası Taşkın Yönetim Planının Hazırlanması Projesi". suyonetimi.gov.tr/. 2013. 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017. 
  5. ^ "Yeşilırmak" (PDF). TÜRKİYE’NİN AKARSULARI VE VADİLERİ. 4 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017. 
Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot