Bandura
W tym artykule Bandura zostanie omówiony z wszechstronnej i głębokiej perspektywy, badając jego liczne aspekty i konsekwencje w różnych obszarach życia. Poprzez szczegółową i przemyślaną analizę będziemy starali się w pełni zrozumieć znaczenie i wpływ, jaki Bandura ma na dzisiejsze społeczeństwo, a także możliwe rozwiązania lub alternatywy dla wyzwań, jakie stwarza. Zostaną zbadane różne podejścia i punkty widzenia, aby zaoferować holistyczną i wzbogacającą wizję Bandura, w celu promowania debaty i krytycznej refleksji na ten temat, który jest dziś tak istotny.
Bandura (prawdopodobnie z gr. pandóra – wszystko dająca) – ukraiński ludowy instrument muzyczny należący do chordofonów, w którym struny szarpie się palcami lub plektronem.
Historia
Pierwsze wzmianki pochodzą z VI wieku naszej ery z Grecji. Pierwowzorem bandury była najprawdopodobniej kobza lub lutnia. Inne źródła podają instrument strunowy zwany syrena syrenarum, łączący cechy lutni i psalterium, którego wynalazcą był Francesco Landino.
Pierwsza wzmianka o ukraińskich bandurzystach pochodzi ze źródeł polskich z 1441 roku. Kojarzony był z Kozakami. Na początku XX wieku instrument przeżył odrodzenie jako symbol Ukrainy – atrybut pieśniarzy wykonujących dumki. W latach stalinowskich zakazano gry na bandurze, kojarzonej z ukraińskim „nacjonalizmem”, bandurzyści byli prześladowani. Po odzyskaniu przez kraj niepodległości, popularność instrumentu została przywrócona.
W polskich dawnych kolędach i pastorałkach, bandura towarzyszyła np. lirze korbowej. Aleksander Obodziński, XVII-wieczny poeta, w swoim utworze opublikowanym w 1640 r. w Krakowie pt. Pandora monarchów polskich, wymienia wśród innych instrumentów także „skoczne bandury”. Na dworze króla Jana III Sobieskiego, na bandurze grał ukraiński muzyk Wesołowski, śpiewając przy tym polskiemu władcy dumki.
23 lipca1997 roku Narodowy Bank Ukrainy, wprowadził do obiegu srebrną pamiątkową monetę z wizerunkiem Kozaka, grającego na bandurze.
Rodzaje bandur
Obecnie wyróżnia się trzy główne typy bandur:
- bandura klasyczna – ma 20–24 struny strojone diatonicznie. Jej spód to monolitowy kawałek drewna; płyta wierzchnia wykonywana jest ze świerczyny lub sośniny. Mechanizm strojenia w całości jest wykonany z drewna.
Ukraiński muzyk grający na czernichiwce - bandura charkowska nazywana też połtawką – w 1909 Hnat Chotkiewycz wydał we Lwowie książkę do gry na dwudziestostrunowej bandurze klasycznej. Książka wywołała duże zainteresowanie tym instrumentem i w 1920 Charkowskie Konserwatorium wprowadziło naukę gry na bandurze. Właśnie tam wyewoluował nowy typ o 30–31 strunach, które stroi się diatonicznie w czterech oktawach. Od bandury klasycznej różni się również sposobem trzymania, w którym muzyk może używać obu rąk na wszystkich strunach podobnie jak w grze na harfie. Z czasem powstały trzy orkiestrowe wielkości bandury charkowskiej: piccolo, prima i bass. W późniejszym okresie, za sprawą braci Honczarenko bandura charkowska przekształciła się w instrument liczący do 65 strun, strojonych chromatycznie. Obecnie jest niemal nieużywana na Ukrainie, lecz cieszy się popularnością wśród ukraińskich imigrantów, zwłaszcza w Ameryce Północnej.
- bandura kijowska powstała w 1918, gdy Kijowski Chór Bandurzystów dodał do bandury klasycznej więcej strun, w tym część strojonych chromatycznie. Współcześnie istnieje kilka typów i rozmiarów bandury kijowskiej. Prima lub czernihiwka (od nazwy fabryki), posiada 12 strun basowych i 43 sopranowe, strojone chromatycznie w pięciu oktawach. Jej wersja koncertowa ma 62-65 strun i mechanizm zmiany stroju zapożyczony z harfy. Wersja dla dzieci ma 42 struny. W orkiestrach używa się także wersji altowej, basowej i kontrabasowej. Bandura kijowska stanowi obecnie najpopularniejszą wersję tego instrumentu.
Istnieje też bandura typu lwowskiego, tzw. lwiwianka.
Przypisy
- ↑ Instrumenty strunowe (w oryg.: strónowe), Wojciech Albert Sowiński, Słownik muzyków polskich, dawnych i nowoczesnych...., Paryż 1874.
- ↑ Liliana Zganiacz-Mazur, Słowniczek muzyczny, Warszawa: Wydawnictwo Muzyczne Contra, 2004, ISBN 83-7215-333-7, OCLC 69293488 .
- ↑ The southern route to the Renaissance, Johnjoe McFadden, Life is simple : how Occam's razor set science free and unlocked the universe, London 2021, ISBN 978-1-5416-2043-8, OCLC 1269508349 .
- ↑ Zygmunt Gloger, Słownik rzeczy starożytnych, Gebethner, 1896, s. 252.
- ↑ Investigation of the Ukrainian Famine, 1932-1933: Report to Congress, U.S. Government Printing Office, 1998, s. 337.
- ↑ a b Iryna Ya. Zinkiv, Academization of the Ukrainian Bandura by the Proficient Bandura-Craftsmens of the XX – Early XXI Centuries, „Revista Gestão Inovação e Tecnologias”, 11 (4), 2021, s. 2459–2480, DOI: 10.47059/revistageintec.v11i4.2295, ISSN 2237-0722 .
- ↑ Hiroaki Kuromiya, Głosy straconych, Warszawa: Wydawnictwo Amber, 2008, ISBN 978-83-241-3034-4, OCLC 749664779 .
- ↑ Katarina Tkaczuk grała na bandurze dla żołnierzy w Donbasie , plus.gazetalubuska.pl, 2 marca 2017 (pol.).
- ↑ Adolf Dygacz, Alojzy Kopoczek, Polskie instrumenty ludowe: studia folklorystyczne, „Prace naukowe Uniwersytetu Śląskiego”, Uniwersytet Śląski, 1981, s. 39.
- ↑ Obodziński (Aleksander), Wojciech Albert Sowiński, Słownik muzyków polskich dawnych i nowoczesnych..., 1874.
- ↑ Bandurzysta króla jegomości. Rzecz o Wesołowskim , www.wilanow-palac.pl .
- ↑ Н.О. Кліменко (red.), Українське-кобзарство, Kijów 2019, s. 19.
- ↑ L.Z. Mazepa i inni, Musica Galiciana : kultura myzyczna Galicji w kontekście stosunków polsko-ukraińskich (od doby piastowsko-książęcej do roku 1945), wyd. 1, Rzeszów: Wydawn. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1999, ISBN 83-87288-73-X, OCLC 45122635 .
- ↑ Н.О. Кліменко (red.), Українське-кобзарство, Kijów 2019, s. 5.
- ↑ a, Zagra i zaśpiewa, by uczcić ofiary Wielkiego Głodu na Ukrainie , Stargardzka.pl, 24 października 2019 (pol.).
Linki zewnętrzne
- Oriana - ukraiński tercet bandurystek
- Instrument ślepców. Julian Kytasty o ukraińskiej bandurze , Dwójka - Program 2 Polskiego Radia, 10 czerwca 2014 .
