Dzisiaj Język jakucki jest bardzo istotnym problemem, który dotyka dużej liczby ludzi na całym świecie. Wraz ze wzrostem globalizacji i wzajemnych powiązań, Język jakucki stał się tematem ogólnego zainteresowania, który nie pozostawia nikogo obojętnym. Od wpływu na społeczeństwo po konsekwencje na poziomie osobistym, Język jakucki wywołał szeroką debatę i wzbudził zainteresowanie zarówno ekspertów, jak i obywateli. W tym artykule przyjrzymy się różnym aspektom Język jakucki i zbadamy jego implikacje w różnych kontekstach.
Obszar | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Liczba mówiących | |||||||
Pismo/alfabet | |||||||
Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| |||||||
Status oficjalny | |||||||
język urzędowy | Jakucja | ||||||
UNESCO | 2 wrażliwy↗ | ||||||
Ethnologue | 2 prowincjonalny↗ | ||||||
Kody języka | |||||||
ISO 639-2 | sah | ||||||
ISO 639-3 | sah | ||||||
IETF | sah | ||||||
Glottolog | yaku1245 | ||||||
Ethnologue | sah | ||||||
GOST 7.75–97 | яку 865 | ||||||
WALS | ykt | ||||||
Występowanie | |||||||
W Wikipedii | |||||||
| |||||||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Język jakucki – język Jakutów, narodu zamieszkującego wschodnią Syberię. Mówi nim ok. 450 tys. ludzi.
Zaliczany do języków turkijskich, jednak jest stosunkowo odrębny od pozostałych przedstawicieli tej rodziny. Został poddany silnym wpływom języków tunguskich i mongolskich.
Blisko spokrewniony język dołgański bywa uznawany za dialekt jakuckiego. Dołgański odróżnia się silniejszym wpływem tunguskiego podłoża językowego.
Edward Piekarski, językoznawca-zesłaniec, opracował w latach 1907–1930 13-tomowy Słowar´ jakutskogo jazyka.
W użyciu jest też język rosyjski. Jakucki dominuje na terenach wiejskich. Jest to historycznie ugruntowana lingua franca Jakucji (posługują się nim różne grupy ludności); w dodatku jest wykorzystywany w edukacji, obok rosyjskiego.
Jakucki jest językiem aglutynacyjnym, ale ma też elementy fleksyjne. Charakterystyczną cechą fonetyki jest obecność samogłosek długich oraz dyftongów (ыа „ya”, уо „uo”, иэ „ie”, үө „üö”), a także najbardziej wśród języków turkijskich rozwinięta harmonia wokalna, która w języku jakuckim występuje w trzech odmianach; są to: harmonia palatalna (np. *a-e > a-a; *e-a > e-e), harmonia labialna (np. *a-u > a-y; *e-ü > e-i; *ö-i > ö-ü) oraz atrakcja labialna (*o-a > o-o; *ö-e > ö-ö).
W języku jakuckim występują dwie deklinacje: posesywna i nieposesywna. Nieposesywna (koń, konia itd.) jest deklinacją podstawową, podczas gdy posesywna (mój koń, mojego konia itd.) jest zbudowana na bazie nieposesywnej, acz nie zawsze jest to proste połączenie sufiksu posesywnego (np. w znaczeniu ‘mój’) z sufiksem deklinacyjnym. W deklinacji nieposesywnej występują następujące przypadki (w nawiasach podany jest ich wykładnik morfologiczny w postaci podstawowej, tzn. występującej po tematach zakończonych na samogłoskę):
Czasownik posiada bogactwo form.
Historia zapisu języka jakuckiego obejmuje cztery etapy:
Alfabet stworzony w 1922 przez S. Nowgorodowa na bazie międzynarodowego alfabetu fonetycznego, od 1939 cyrylica.
Jakucki alfabet łaciński (1929–1939):
A a | B в | C c | Ç ç | D d | E e | G g | Ƣ ƣ |
H h | I i | J j | K k | L l | Lj lj | M m | N n |
Nj nj | Ꞑ ꞑ | O o | Ɵ ɵ | P p | Q q | R r | S s |
T t | U u | Y y | Ь ь | ' |
Jakucka cyrylica (od 1939 do chwili obecnej):
А а | Б б | В в | Г г | Ҕ ҕ | Д д | Дь дь | Е е |
Ё ё | Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Л л | М м |
Н н | Ҥ ҥ | Нь нь | О о | Ө ө | П п | Р р | С с |
Һ һ | Т т | У у | Ү ү | Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч |
Ш ш | Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
Alfabet jakucki składa się z 40 liter.
Litera | Nazwa jakucka | MAF | Uwagi |
---|---|---|---|
А а | а | ||
Б б | бэ | ||
В в | вэ | Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego | |
Г г | гэ | ||
Ҕ ҕ | ҕэ | , | |
Д д | дэ | ||
Дь дь | дьэ | ||
Е е | е | , | Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego |
Ё ё | ё | Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego | |
Ж ж | жэ | Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego | |
З з | зэ | Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego | |
И и | и | ||
Й й | йот | , | |
К к | ка | , | |
Л л | эл | ||
М м | эм | ||
Н н | эн | ||
Ҥ ҥ | эҥ | Ligatura нг | |
Нь нь | эньэ | ||
О о | о | ||
Ө ө | ө | ||
П п | пэ | ||
Р р | эр | ||
С с | эс | ||
Һ һ | һэ | ||
Т т | тэ | ||
У у | у | ||
Ү ү | ү | ||
Ф ф | эф | Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego | |
Х х | ха | ||
Ц ц | цэ | Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego | |
Ч ч | че | ||
Ш ш | ша | Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego | |
Щ щ | ща | Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego | |
Ъ ъ | кытаанах бэлиэ | Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego | |
Ы ы | ы | ||
Ь ь | сымнатар бэлиэ | ||
Э э | э | ||
Ю ю | ю | Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego | |
Я я | я | Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego |