Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii

Dziś Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii reprezentuje temat o wielkim znaczeniu i zainteresowaniu dzisiejszym społeczeństwem. Wraz z postępem technologii i globalizacją Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii stał się kluczowym punktem dyskusji w różnych obszarach. Niezależnie od tego, czy chodzi o sferę polityczną, społeczną, naukową, kulturową czy gospodarczą, Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii odgrywa fundamentalną rolę w podejmowaniu decyzji i sposobie, w jaki współdziałamy z naszym otoczeniem. W tym artykule szczegółowo zbadamy wpływ Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii na różne aspekty życia codziennego, a także jego znaczenie w coraz bardziej połączonym świecie.

Alfred Nobel
Alfred Nobel

Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii – laureaci nagrody przyznawanej corocznie osobom, które dokonały odkrycia naukowego lub wynalazku w dziedzinie chemii (jednej z pięciu, w których tę nagrodę ustanowiono), wyświadczając tym największe dobrodziejstwo ludzkości. Na początku nagradzano zwykle jedną osobę w danym roku, potem coraz częściej były to dwie lub trzy osoby.

Kryterium oceny osiągnięć kandydatów do Nagrody Nobla sformułował Alfred Nobel (1833–1896) w swoim testamencie. Fundusz nagród pochodzi z odsetek od majątku fundatora, którym zarządza Fundacja Nobla. Decyzje w sprawach wyróżnień podejmuje Królewska Szwedzka Akademia Nauk, zgodnie ze ściśle opisaną procedurą. Ceremonie wręczania nagród odbywają się od roku 1901, zawsze 10 grudnia, co jest uhonorowaniem rocznicy śmierci fundatora (10 grudnia 1896).

Rys historyczny

Pierwsza strona testamentu Alfreda Nobla (27 listopada 1895)

Alfred Nobel – wynalazca i przedsiębiorca (autor 355 patentów) – był człowiekiem o wszechstronnych zainteresowaniach, jednak wielki majątek zgromadził głównie dzięki studiom w zakresie inżynierii chemicznej i kontaktom z wieloma znanymi wówczas chemikami. Najbardziej znany z jego wynalazków – dynamit – przyczynił się do przełomu w górnictwie i budowie tuneli. Zgromadzony majątek postanowił przeznaczyć na wspieranie nauki i wynalazczości. Zadysponował, że fundacja, dobrze zarządzająca jego majątkiem, powinna dzielić swoje roczne zyski na pięć równych części i przeznaczać je na nagrody pieniężne, między innymi:

…jedną część osobie, która dokona najważniejszego odkrycia lub ulepszenia w chemii… (Alfred Nobel, 1895)

Podział obszaru działalności naukowców i wynalazców z czasów Alfreda Nobla szybko stracił aktualność. Na pograniczach między fizyką, chemią i medycyną powstały i rozwinęły się nowe dyscypliny naukowe: chemia fizyczna, termodynamika chemiczna, astrochemia, biochemia, medycyna molekularna, fizyka medyczna i wiele innych. Już pierwsza z nagrodzonych prac z dziedziny chemii dotyczyła zagadnień fizykochemicznych (Jacobus Henricus van 't Hoff, za odkrycie praw dynamiki chemicznej i ciśnienia osmotycznego). Z upływem lat coraz bardziej dominowały osiągnięcia dotyczące różnych aspektów „chemii życia” (biochemia, biotechnologia). Coraz częściej zdarzały się równoczesne zgłoszenia osiągnięć poszczególnych naukowców do różnych komisji (do nagrody w dziedzinie chemii, fizyki i medycyny). Lista laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie chemii, podobnie jak analogiczne listy laureatów w innych dziedzinach, stała się zapisem ponad stuletniej historii rozwoju nowych dziedzin nauki oraz rosnącej roli badań zespołowych (współpracy naukowców reprezentujących różne dyscypliny i różne ośrodki naukowe na świecie).

W latach 1901–2023 w gronie laureatów 115 przyznanych Nagród Nobla w dziedzinie chemii znalazły się 193 osoby, z których 63 otrzymały wyróżnienie indywidualne. Dwukrotnie wyróżnionymi byli: Frederick Sanger, specjalista w dziedzinie biologii molekularnej (lata 1958 i 1980) i Barry Sharpless (2001 i 2022). Średnia wieku laureatów w chwili odbierania nagrody wynosiła 61 lat (najmłodszy z laureatów: Frédéric Joliot-Curie, 35 lat; najstarszy z laureatów: John B. Goodenough, 97 lat). Nagrodę otrzymało 8 kobiet: Maria Skłodowska-Curie (1911), Irene Joliot-Curie (1935), Dorothy Crowfoot Hodgkin (1964), Ada Jonath (2009), Frances Arnold (2018), Emmanuelle Charpentier, Jennifer Doudna (2020) oraz Carolyn Bertozzi (2022).

Lista laureatów

Rok Wyróżniony Afiliacja Uzasadnienie
1901 Jacobus Henricus van 't Hoff Uniwersytet Humboldtów w Berlinie za odkrycie praw dynamiki chemicznej i ciśnienia osmotycznego
1902 Hermann Emil Fischer Uniwersytet Humboldtów w Berlinie za syntezy związków z grupy cukrów i puryn
1903 Svante August Arrhenius Uniwersytet Sztokholmski za teorię dysocjacji elektrolitycznej
1904 sir William Ramsay University College London za odkrycie gazów szlachetnych w powietrzu oraz określenie ich miejsca w układzie okresowym pierwiastków
1905 Adolf von Baeyer Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium za badania barwników organicznych oraz związków hydroaromatycznych
1906 Henri Moissan Uniwersytet Paryski za prace nad wyodrębnieniem fluoru pierwiastkowego oraz jego zaistnienie w służbie nauki dzięki piecowi elektrycznemu, który nosi jego imię
1907 Eduard Buchner Uniwersytet Humboldtów w Berlinie za badania biochemiczne i odkrycie fermentacji zachodzącej poza żywą komórką
1908 Ernest Rutherford Victoria University of Manchester za badania rozpadu promieniotwórczego pierwiastków i właściwości chemicznych substancji promieniotwórczych
1909 Wilhelm Ostwald Uniwersytet Lipski za pracę nad katalizą i warunkami równowagi chemicznej oraz szybkością reakcji chemicznych
1910 Otto Wallach Uniwersytet Jerzego Augusta w Getyndze za jego wkład do chemii organicznej i chemii przemysłowej przez pionierskie badania na polu związków alicyklicznych
1911 Maria Skłodowska-Curie Uniwersytet Paryski za wydzielenie czystego radu i uzyskanie radu w postaci krystalicznej
1912 Victor Grignard Uniwersytet w Nancy za odkrycie tzw. związku Grignarda, który okazał się wielce pomocny w rozwoju chemii organicznej
Paul Sabatier Uniwersytet w Tuluzie za metodę hydrogenacji związków organicznych w obecności subtelnie rozdrobnionych metali
1913 Alfred Werner Uniwersytet Zuryski za pracę nad wiązaniami atomów w cząsteczkach, które rzuciły nowe światło na wcześniejsze badania i otworzyły nowe pola badań naukowych, szczególnie w chemii nieorganicznej
1914 Theodore William Richards Uniwersytet Harvarda za dokładne określenie mas atomowych dużej liczby pierwiastków chemicznych
1915 Richard Martin Willstätter Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium za badania barwników roślinnych, szczególnie chlorofilu
1916 nagrody nie przyznano
1917 nagrody nie przyznano
1918 Fritz Haber Kaiser-Wilhelm-Institut w Berlinie za syntezę amoniaku z pierwiastków składowych: azotu i wodoru
1919 nagrody nie przyznano
1920 Walther Hermann Nernst Uniwersytet Humboldtów w Berlinie za pracę w zakresie termochemii
1921 Frederick Soddy Uniwersytet Oksfordzki za wkład do chemii związków radioaktywnych, oraz badania pochodzenia i charakteru izotopów
1922 Francis William Aston Uniwersytet w Cambridge za odkrycie izotopów wielu pierwiastków niepromieniotwórczych
1923 Fritz Pregl Uniwersytet w Grazu za opracowanie metody mikroanalizy substancji organicznych
1924 nagrody nie przyznano
1925 Richard Adolf Zsigmondy Uniwersytet Jerzego Augusta w Getyndze za wykazanie heterogenicznej natury roztworów koloidalnych oraz stosowane metody, które stały się podstawą współczesnej chemii koloidów
1926 Theodor Svedberg Uniwersytet w Uppsali za prace związane z systemami dyspersyjnymi
1927 Heinrich Otto Wieland Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium za badania nad konstytucją kwasów żółciowych i podobnych substancji
1928 Adolf Otto Reinhold Windaus Uniwersytet Jerzego Augusta w Getyndze za osiągnięcia w badaniach nad konstytucją steroli i ich związku z witaminami
1929 Arthur Harden Uniwersytet Londyński za badania nad fermentacją cukru i enzymów fermentacyjnych
Hans Karl August Simon von Euler-Chelpin Uniwersytet Sztokholmski
1930 Hans Fischer Uniwersytet Techniczny w Monachium za badania nad konstytucją hemu i chlorofilu oraz w szczególności nad syntezą hemu
1931 Carl Bosch Uniwersytet Ruprechta i Karola w Heidelbergu
IG Farbenindustrie AG 		za wkład w opracowanie i rozwój chemicznych metod wysokociśnieniowych
Friedrich Bergius
1932 Irving Langmuir General Electric za odkrycia i badania w dziedzinie chemii powierzchni
1933 nagrody nie przyznano
1934 Harold Clayton Urey Uniwersytet Columbia za odkrycie deuteru
1935 Frédéric Joliot Instytut Radowy w Paryżu za syntezę nowych pierwiastków promieniotwórczych
Irene Joliot-Curie
1936 Petrus (Peter) Josephus Wilhelmus Debye Uniwersytet Humboldtów w Berlinie
Kaiser-Wilhelm-Institut 		za wkład w poznanie struktury molekularnej dzięki badaniom nad momentem dipolowym i dyfrakcją promieniowania rentgenowskiego i elektronów w gazach
1937 Walter Norman Haworth Uniwersytet w Birmingham za badania węglowodanów i witaminy C
Paul Karrer Uniwersytet Zuryski za badania karotenoidów, flawin oraz witaminy A i B2
1938 Richard Kuhn Uniwersytet Ruprechta i Karola w Heidelbergu
Kaiser-Wilhelm-Institut 		za badania karotenoidów i witamin
1939 Adolf Friedrich Johann Butenandt Uniwersytet Humboldtów w Berlinie
Kaiser-Wilhelm-Institut 		za badania hormonów płciowych
Leopold Ružička Politechnika Federalna w Zurychu za badania polimetylenów i wyższych terpenów
1940 nagrody nie przyznano
1941 nagrody nie przyznano
1942 nagrody nie przyznano
1943 George de Hevesy Uniwersytet Sztokholmski za pracę nad wykorzystaniem izotopów jako wskaźników w badaniach procesów chemicznych
1944 Otto Hahn Kaiser-Wilhelm-Institut za odkrycie zjawiska rozszczepienia jądra atomowego
1945 Artturi Ilmari Virtanen Uniwersytet Helsiński za badania i wynalazki w dziedzinie chemii rolniczej i chemii żywności, w szczególności za metodę konserwacji paszy
1946 James Batcheller Sumner Uniwersytet Cornella za odkrycie, że enzymy można krystalizować
John Howard Northrop Instytut Badań Medycznych Rockefellera za preparację enzymów i białek wirusowych w czystej postaci
Wendell Meredith Stanley
1947 sir Robert Robinson Uniwersytet Oksfordzki za badania produktów pochodzenia roślinnego o znaczeniu biologicznym, w szczególności alkaloidów
1948 Arne Wilhelm Kaurin Tiselius Uniwersytet w Uppsali za badania nad metodami analitycznymi elektroforezy i adsorpcji, w szczególności za odkrycia dotyczące złożonej natury białek surowicy
1949 William Francis Giauque Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley za wkład w dziedzinie termodynamiki chemicznej, w szczególności dotyczący zachowania substancji w bardzo niskich temperaturach
1950 Otto Diels Uniwersytet Chrystiana Albrechta w Kilonii za odkrycie i rozwój syntezy dienowej
Kurt Alder Uniwersytet Koloński
1951 Edwin Mattison McMillan Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley za odkrycia w dziedzinie chemii transuranowców
Glenn Theodore Seaborg
1952 Archer John Martin National Institute for Medical Research za opracowanie chromatografii podziałowej
Richard Laurence Synge Rowett Research Institute
1953 Hermann Staudinger Uniwersytet Albrechta i Ludwika we Fryburgu za odkrycia w dziedzinie chemii supramolekularnej
1954 Linus Pauling Kalifornijski Instytut Techniczny za prace nad wiązaniami chemicznymi i ich zastosowanie w wyjaśnieniu budowy związków kompleksowych
1955 Vincent du Vigneaud Uniwersytet Cornella za prace nad ważnymi biochemicznie związkami siarki, w szczególności za pierwszą syntezę hormonu polipeptydowego
1956 sir Cyril Norman Hinshelwood Uniwersytet Oksfordzki za badania nad mechanizmem reakcji chemicznych
Nikołaj Siemionow Akademia Nauk ZSRR
1957 Lord Alexander R. Todd Uniwersytet w Cambridge za badania nukleotydów i koenzymów nukleotydowych
1958 Frederick Sanger Uniwersytet w Cambridge za badania struktury białek, w szczególności insuliny
1959 Jaroslav Heyrovský Czechosłowacka Akademia Naukowa za odkrycie i rozwój metod analizy polarograficznej
1960 Willard Frank Libby Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles za metodę wykorzystującą węgiel 14C do określania wieku w archeologii, geologii, geofizyce i w innych gałęziach nauki
1961 Melvin Calvin Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley za badania nad asymilacją dwutlenku węgla w roślinach
1962 Max Ferdinand Perutz Medical Research Council za badania struktur białek globularnych
John Kendrew
1963 Karl Ziegler Towarzystwo Maxa Plancka za odkrycia w dziedzinie chemii i technologii polimerów wielkocząsteczkowych
Giulio Natta Politechnika Mediolańska
1964 Dorothy Crowfoot Hodgkin Uniwersytet Oksfordzki za ustalenie technikami rentgenowskimi struktury ważnych substancji biochemicznych
1965 Robert Burns Woodward Uniwersytet Harvarda za wybitne osiągnięcia w dziedzinie syntezy organicznej
1966 Robert S. Mulliken Uniwersytet Chicagowski za fundamentalną pracę dotyczącą wiązań chemicznych i struktury elektronowej cząsteczek metodą orbitali molekularnych
1967 Manfred Eigen Towarzystwo Maxa Plancka za badania nad bardzo szybkimi reakcjami chemicznymi wywołanymi zaburzeniem równowagi za pomocą bardzo krótkich impulsów energii
Ronald George Wreyford Norrish Instytut Chemii Fizycznej w Cambridge
George Porter Royal Institution of Great Britain
1968 Lars Onsager Uniwersytet Yale za odkrycie relacji wzajemności noszącej jego imię, fundamentalnej dla termodynamiki procesów nieodwracalnych
1969 Derek H. R. Barton Imperial College London za wkład w rozwój koncepcji konformacji i jej wykorzystanie w chemii
Odd Hassel Uniwersytet w Oslo
1970 Luis Federico Leloir Instytut Badań Biochemicznych w Buenos Aires za odkrycie nukleotydów cukrowych i ich roli w biosyntezie węglowodanów
1971 Gerhard Herzberg National Research Council of Canada za wkład w poznanie struktury elektronowej i geometrii molekularnej, zwłaszcza wolnych rodników
1972 Christian B. Anfinsen Narodowe Instytuty Zdrowia za pracę nad rybonukleazą, zwłaszcza dotyczącą związku między sekwencją aminokwasów a aktywną biologicznie konformacją
Stanford Moore Uniwersytet Rockefellera za wkład w zrozumienie związku między strukturą chemiczną a aktywnością katalityczną centrum aktywnego cząsteczki rybonukleazy
William H. Stein
1973 Ernst Otto Fischer Uniwersytet Techniczny w Monachium za wykonywane niezależnie pionierskie prace w zakresie badań związków metaloorganicznych, tzw. związków sandwiczowych
Geoffrey Wilkinson Imperial College London
1974 Paul J. Flory Uniwersytet Stanforda za osiągnięcia, zarówno teoretyczne, jak i eksperymentalne, w dziedzinie chemii fizycznej makromolekuł
1975 John Cornforth Uniwersytet Sussex za prace dotyczące stereochemii reakcji katalizy enzymatycznej
Vladimir Prelog Politechnika Federalna w Zurychu za badania dotyczące stereochemii związków organicznych i reakcji organicznych
1976 William N. Lipscomb Uniwersytet Harvarda za badania nad strukturą boranów wyjaśniające problemy z wiązaniami chemicznymi
1977 Ilia Prigogine Wolny Uniwersytet w Brukseli
Uniwersytet Teksański w Austin 		za wkład do termodynamiki nierównowagowej, w szczególności za teorię struktur dyssypatywnych
1978 Peter D. Mitchell Glynn Research Laboratories za wkład dla zrozumienia biologicznego transferu energii dzięki sformułowaniu modelu chemiosmotycznego
1979 Herbert C. Brown Uniwersytet Purdue za rozwój zastosowania związków boru i fosforu w ważnych reagentach w syntezie organicznej
Georg Wittig Uniwersytet w Heidelbergu
1980 Paul Berg Uniwersytet Stanforda za podstawowe badania biochemii kwasów nukleinowych ze szczególnym uwzględnieniem rekombinacji DNA
Walter Gilbert Uniwersytet Harvarda za wkład związany z określeniem sekwencji zasad w kwasach nukleinowych
Frederick Sanger Medical Research Council
1981 Ken’ichi Fukui Uniwersytet Kiotyjski za teorie, rozwijane niezależnie od siebie, związane z przebiegiem reakcji chemicznych
Roald Hoffmann Uniwersytet Cornella
1982 Aaron Klug Medical Research Council za rozwinięcie krystalograficznej mikroskopii elektronowej oraz za określenie struktury biologicznie ważnych kompleksów białek z kwasami nukleinowymi
1983 Henry Taube Uniwersytet Stanforda za prace nad mechanizmem reakcji związanych z przeniesieniem elektronu, szczególnie w kompleksach metali
1984 Robert Bruce Merrifield Uniwersytet Rockefellera za rozwinięcie metodologii związanej z syntezą chemiczną na podłożu stałym
1985 Herbert A. Hauptman Medical Foundation of Buffalo za niezwykłe osiągnięcia w rozwoju bezpośrednich metod określania struktury krystalicznej
Jerome Karle United States Naval Research Laboratory
1986 Dudley R. Herschbach Uniwersytet Harvarda za pionierską pracę w zastosowaniu chemiluminescencji podczerwonej do badań dynamiki reakcji chemicznych
za wkład związany z dynamiką elementarnych procesów chemicznych
Yuan T. Lee Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley
John C. Polanyi Uniwersytet w Toronto
1987 Donald J. Cram Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles za rozwinięcie i zastosowanie cząsteczek o szczególnie selektywnych oddziaływaniach zależnych od struktury
Jean-Marie Lehn Uniwersytet Louis Pasteura
Charles J. Pedersen DuPont
1988 Johann Deisenhofer University of Texas Southwestern Medical Center za określenie struktury centrum reakcji fotosyntetycznej bakterii
Robert Huber Towarzystwo Maxa Plancka
Hartmut Michel
1989 Sidney Altman Uniwersytet Yale za odkrycie katalitycznych właściwości RNA
Thomas R. Cech Uniwersytet Kolorado w Boulder
1990 Elias James Corey Uniwersytet Harvarda za rozwinięcie teorii metodologii syntezy organicznej
1991 Richard Ernst Politechnika Federalna w Zurychu za wkład w rozwój metodologii wysokorozdzielczej spektroskopii magnetycznego rezonansu jądrowego
1992 Rudolph Marcus Kalifornijski Instytut Techniczny za wkład do teorii reakcji przeniesienia elektronu w układach chemicznych
1993 Kary Mullis za metody ukierunkowanej mutagenezy i reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR)
Michael Smith Uniwersytet Kolumbii Brytyjskiej
1994 George Olah Uniwersytet Południowej Kalifornii za pionierskie badania karbokationów oraz ich roli w reakcjach chemicznych węglowodorów
1995 Paul Crutzen Towarzystwo Maxa Plancka za badania reakcji zachodzących w atmosferze (m.in. procesy destrukcji warstwy ozonowej)
Mario Molina Instytut Techniczny Massachusetts
F. Sherwood Rowland Uniwersytet Kalifornijski w Irvine
1996 Robert Curl Uniwersytet Rice’a za odkrycie fulerenów nowej odmiany węgla (obok grafitu i diamentu) w 1985
sir Harold Kroto Uniwersytet Sussex
Richard Smalley Uniwersytet Rice’a
1997 Paul Boyer Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles za wyjaśnienie mechanizmu enzymatycznego syntezy kwasu adenozynotrifosforowego (ATP)
John Walker Medical Research Council
Jens Skou Uniwersytet Aarhus za odkrycie pierwszego enzymu przenoszącego jony
1998 Walter Kohn Uniwersytet Kalifornijski w Santa Barbara za rozwój teorii funkcjonału gęstości (Walter Kohn) i metod obliczeniowych w chemii kwantowej (John Pople)
John Pople Uniwersytet Northwestern
1999 Ahmed Zewail Kalifornijski Instytut Techniczny za badania nad przejściowymi stanami reakcji chemicznych przy użyciu spektroskopii femtosekundowej
2000 Alan Heeger Uniwersytet Kalifornijski w Santa Barbara za odkrycie i badania nad polimerami przewodzącymi prąd elektryczny
Alan MacDiarmid Uniwersytet Pensylwanii
Hideki Shirakawa Uniwersytet w Tsukubie
2001 William Knowles za prace nad chiralnie katalizowanymi reakcjami utleniania
Ryōji Noyori Uniwersytet w Nagoi
Barry Sharpless The Scripps Research Institute
2002 Kurt Wüthrich za badania białek
John Fenn Uniwersytet Wspólnoty Wirginii
Kōichi Tanaka Shimadzu Corp.
2003 Peter Agre Uniwersytet Johnsa Hopkinsa za badania kanałów w błonach komórkowych
Roderick MacKinnon Uniwersytet Rockefellera
2004 Aaron Ciechanower Technion za odkrycie roli ubikwityn w degradacji białek w organizmie
Awram Herszko
Irwin Rose Uniwersytet Kalifornijski w Irvine
2005 Yves Chauvin Institut Français du Pétrole za badania mechanizmu reakcji metatezy olefin
Robert Grubbs Kalifornijski Instytut Techniczny
Richard Schrock Instytut Techniczny Massachusetts
2006 Roger Kornberg Uniwersytet Stanforda za badania molekularnego mechanizmu transkrypcji w komórkach eukariotycznych
2007 Gerhard Ertl Towarzystwo Maxa Plancka za badania procesów chemicznych zachodzących na powierzchni ciał stałych
2008 Osamu Shimomura Marine Biological Laboratory,
Szkoła Medyczna Uniwersytetu Massachusetts 		za odkrycie i rozwój białek zielonej fluorescencji
Martin Chalfie Uniwersytet Columbia
Roger Y. Tsien Uniwersytet Kalifornijski w San Diego
Instytut Medyczny Howarda Hughesa
2009 Venkatraman Ramakrishnan Medical Research Council za badania nad strukturą i funkcją rybosomu
Thomas Steitz Uniwersytet Yale
Instytut Medyczny Howarda Hughesa
Ada Jonath Instytut Naukowy Weizmana
2010 Richard Heck Uniwersytet Delaware za katalizowane palladem reakcje sprzęgania krzyżowego w syntezie organicznej
Ei’ichi Negishi Uniwersytet Purdue
Akira Suzuki Uniwersytet Hokkaido
2011 Dan Szechtman Technion za odkrycie kwazikryształów
2012 Robert Lefkowitz Instytut Medyczny Howarda Hughesa
Duke University 		za badania nad receptorami sprzężonymi z białkami G
Brian Kobilka Uniwersytet Stanforda
2013 Martin Karplus Uniwersytet Strasburski
Uniwersytet Harvarda 		za rozwój wieloskalowych modeli dla złożonych układów chemicznych
Michael Levitt Uniwersytet Stanforda
Arieh Warshel Uniwersytet Południowej Kalifornii
2014 Eric Betzig Janelia Research Campus
Instytut Medyczny Howarda Hughesa 		za wkład w rozwój mikroskopii fluorescencyjnej wysokiej rozdzielczości
Stefan Hell Towarzystwo Maxa Plancka
Niemieckie Centrum Badań nad Rakiem
William Moerner Uniwersytet Stanforda
2015 Tomas Lindahl Francis Crick Institute
Clare Hall Laboratory 		za badania mechanistyczne nad naprawą DNA
Paul Modrich Instytut Medyczny Howarda Hughesa
Duke University
Aziz Sancar Uniwersytet Karoliny Północnej
2016 Ben Feringa Uniwersytet w Groningen za zaprojektowanie i syntezę maszyn molekularnych
Jean-Pierre Sauvage Université de Strasbourg I
Fraser Stoddart Uniwersytet Północno-Zachodni
2017 Jacques Dubochet Uniwersytet w Lozannie za opracowanie kriomikroskopii elektronowej wysokiej rozdzielczości do ustalania struktury biocząsteczek w roztworze
Joachim Frank Uniwersytet Columbia
Richard Henderson Uniwersytet w Cambridge
2018 Frances Arnold Kalifornijski Instytut Techniczny za sterowaną ewolucję enzymów
George P. Smith Uniwersytet Missouri za zastosowanie metody prezentacji fagowej do peptydów i przeciwciał
Gregory P. Winter MRC Laboratory of Molecular Biology
2019 John B. Goodenough Uniwersytet Teksański w Austin za rozwój akumulatorów litowo-jonowych
M. Stanley Whittingham Uniwersytet Missouri
Akira Yoshino Asahi Kasei, Meijo University
2020 Emmanuelle Charpentier Max-Planck-Institut für Infektionsbiologie za rozwój metody edycji genomu
Jennifer Doudna Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley
2021 Benjamin List Max-Planck-Institut für Kohlenforschung za rozwój asymetrycznej organokatalizy
David MacMillan Uniwersytet Princeton
2022 Carolyn Bertozzi Uniwersytet Stanforda za rozwój chemii „click” i chemii bioortogonalnej
Morten Meldal Uniwersytet Kopenhaski
Barry Sharpless Scripps Research
2023 Moungi Bawendi Massachusetts Institute of Technology za odkrycie i syntezę kropek kwantowych
Louis Brus Uniwersytet Columbia
Aleksiej Jekimow Nanocrystals Technology Inc.

Przypisy

  1. ↑ Nomination and Selection of Chemistry Laureates , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  2. ↑ a b c Facts on the Nobel Prize in Chemistry , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  3. ↑ Alfred Nobel’s Will , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  4. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1901 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  5. ↑ Bo G. Malmström, Bertil Andersson, The Nobel Prize in Chemistry: The Development of Modern Chemistry , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  6. ↑ Marcin Kawa, Nagrody Nobla związanie z biotechnologią , BioTechnolog.pl, 20 października 2004 .
  7. ↑ All Nobel Prizes in Chemistry , Nobel Prize Outreach AB 2013 (ang.).
  8. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1902 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  9. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1903 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  10. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1904 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  11. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1905 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  12. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1906 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  13. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1907 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  14. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1908 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  15. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1909 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  16. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1910 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  17. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1911 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  18. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1912 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  19. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1913 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  20. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1914 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  21. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1915 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  22. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1916 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  23. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1917 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  24. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1918 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  25. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1919 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  26. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1920 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  27. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1921 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  28. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1922 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  29. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1923 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  30. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1924 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  31. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1925 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  32. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1926 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  33. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1927 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  34. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1928 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  35. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1929 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  36. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1930 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  37. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1931 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  38. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1932 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  39. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1933 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  40. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1934 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  41. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1935 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  42. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1936 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  43. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1937 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  44. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1938 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  45. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1939 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  46. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1940 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  47. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1941 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  48. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1942 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  49. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1943 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  50. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1944 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  51. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1945 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  52. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1946 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  53. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1947 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  54. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1948 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  55. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1949 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  56. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1950 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  57. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1951 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  58. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1952 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  59. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1953 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  60. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1954 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  61. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1955 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  62. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1956 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  63. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1957 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  64. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1958 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  65. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1958 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  66. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1960 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  67. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1961 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  68. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1962 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  69. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1963 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  70. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1964 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  71. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1965 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  72. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1966 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  73. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1967 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  74. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1968 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  75. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1969 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  76. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1970 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  77. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1971 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  78. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1972 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  79. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1973 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  80. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1974 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  81. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1975 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  82. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1976 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  83. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1977 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  84. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1978 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  85. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1979 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  86. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1980 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  87. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1981 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  88. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1982 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  89. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1983 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  90. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1984 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  91. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1985 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  92. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1986 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  93. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1987 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  94. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1988 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  95. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1989 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  96. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1990 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  97. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1991 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  98. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1992 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  99. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1993 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  100. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1994 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  101. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1995 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  102. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1996 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  103. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1997 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  104. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1998 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  105. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1999 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  106. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2000 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  107. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2001 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  108. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2002 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  109. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2003 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  110. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2004 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  111. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2005 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  112. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2006 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  113. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2007 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  114. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2008 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  115. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2009 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  116. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2010 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  117. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2011 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  118. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2012 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  119. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2013 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  120. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2014 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  121. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2015 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  122. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2016 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  123. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2017 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  124. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 2018 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  125. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2019 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  126. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2020 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  127. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2021 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  128. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2022 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).
  129. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2023 , Nobel Prize Outreach AB (ang.).

Linki zewnętrzne

Nagrody Nobla
Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii
XX wiek
XXI wiek

Nobel

Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot