Ofiary wojny rosyjsko-ukraińskiej

Ofiary wojny rosyjsko-ukraińskiej obejmowały sześć ofiar śmiertelnych podczas aneksji Krymu przez Rosję w 2014 roku, 14 200–14 400 żołnierzy i cywilów podczas wojny w Donbasie (2014–2022) oraz setki tysięcy ofiar podczas rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku.

Najbardziej śmiercionośna faza wojny w Donbasie miała miejsce przed porozumieniami mińskimi, których celem było zawieszenie broni i porozumienie. Pomimo różnorodnych raportów na temat ukraińskich ofiar wojskowych wynikających z zaniżania raportów, oficjalne dane ostatecznie się potwierdziły, wskazując na znaczne straty wojskowe i cywilne po obu stronach. Podczas wojny doszło także do znacznej liczby zaginionych i schwytanych osób, a także podejmowano wysiłki mające na celu wymianę więźniów między obiemia stronami. Zagraniczni bojownicy i ofiary cywilne zwiększyły złożoność wojny, gdyż zaangażowanie międzynarodowe i jej skutki wykraczały poza strefy bezpośredniego konfliktu.

Późniejsza inwazja rosyjska na Ukrainę jeszcze bardziej zwiększyła liczbę ofiar i zniszczeń. Sprzeczne doniesienia ze źródeł rosyjskich i ukraińskich wskazywały na wysokie straty wojskowe i cywilne, przy znacznych rozbieżnościach w raportowanych liczbach. Zaangażowanie zagraniczne było kontynuowane, odnotowano zarówno zagranicznych bojowników, jak i śmierć cywilów. Wysiłki mające na celu identyfikację i repatriację zmarłych, a także traktowanie jeńców wojennych uwydatniły koszty ludzkie toczącego się konfliktu.

Aneksja Krymu przez Rosję

 Osobny artykuł: Aneksja Krymu przez Rosję.

Podczas rosyjskiej aneksji Krymu od 23 lutego do 19 marca 2014 roku zginęło sześć osób. Wśród zabitych było trzech protestujących, dwóch ukraińskich żołnierzy i jeden członek kozackiej formacji paramilitarnej. 10 sierpnia 2016 roku Rosja oskarżyła Siły Specjalne Ukrainy o przeprowadzenie nalotu w pobliżu krymskiego miasta Armiańsk, w wyniku którego zginęło dwóch rosyjskich żołnierzy. Rząd Ukrainy odrzucił te doniesienia, uznając je za prowokację. W latach 2014–2016 przymusowo zaginęło 10 osób, a w 2017 roku w dalszym ciągu uznawano je za zaginione.

Wojna w Donbasie (przed inwazją 2022 roku)

 Osobny artykuł: Wojna w Donbasie.

Ogólna szacunkowa liczba ofiar śmiertelnych wojny w Donbasie od 6 kwietnia 2014 do 31 grudnia 2021 roku wyniosła 14 200–14 400 osób. Liczba ta obejmuje ok. 6500 bojowników prorosyjskich sił separatystycznych, 4400 żołnierzy sił ukraińskich i 3404 cywilów. Liczba obejmuje również zgony żołnierzy niezwiązanych z walką, w tym śmierć w wyniku eksplozji min i niewybuchów. Zdecydowana większość zgonów miała miejsce w pierwszym roku wojny, kiedy toczyły się główne walki przed porozumieniami mińskimi.

Całkowita liczba zgonów

Według lekarzy, aktywistów, żołnierzy na miejscu oraz co najmniej jednego deputowanego początkowa znana liczba ukraińskich ofiar wśród wojskowych była bardzo zróżnicowana, ponieważ armia ukraińska drastycznie zaniżyła liczbę ofiar. Kilku lekarzy oświadczyło, że byli przeciążeni ze względu na drastyczną liczbę ofiar. Ostatecznie Ministerstwo Obrony Ukrainy stwierdziło, że liczby zarejestrowane przez Narodowe Muzeum Historii Wojskowości są liczbami oficjalnymi, choć wciąż niekompletnymi. Do 1 grudnia 2021 roku skatalogowano 4638 zgonów (4500 zidentyfikowanych i 138 niezidentyfikowanych).

Według Sił Zbrojnych Ukrainy do 5 marca 2021 roku z przyczyn niezwiązanych z walką zginęło 1175 ukraińskich żołnierzy. Następnie wojsko nie opublikowało nowych danych na temat strat pozabojowych, twierdząc, że można je uznać za tajemnicę państwową.

Zgony według regionów

Poniższa tabela nie uwzględnia 298 ofiar śmiertelnych w wyniku zestrzelenia samolotu linii Malaysia Airlines ani zgonów ukraińskich żołnierzy, które są wymienione osobno.

Zaginieni i wzięci do niewoli

Na początku czerwca 2015 roku prokuratorzy obwodu donieckiego zgłosili zaginięcie na obszarach kontrolowanych przez ukraiński rząd 1592 cywilów, z czego 208 udało się odnaleźć. Jednocześnie w raporcie Organizacji Narodów Zjednoczonych stwierdzono, że za zaginionych uważano 1331–1460 osób, w tym co najmniej 378 żołnierzy i 216 cywilów. Potwierdzono także, że w kostnicach obwodu dniepropetrowskiego przetrzymywano lub pochowano 345 niezidentyfikowanych ciał, głównie żołnierzy. Według stanu na koniec października 2015 roku za zaginione uważano 774 osoby, w tym 271 żołnierzy. Do końca grudnia 2017 roku liczba potwierdzonych zaginięć po stronie ukraińskiej wyniosła 402, w tym 123 żołnierzy. Z kolei separatyści zgłosili do połowy grudnia 2016 roku 433 osoby zaginione po swojej stronie, a do połowy lutego 2022 roku było to 321 osób.

Według danych Służby Bezpieczeństwa Ukrainy (SBU) do połowy marca 2015 roku w ramach wymiany jeńców między obiema stronami z niewoli wypuszczono 1553 separatystów. Następnie pod koniec lutego 2016 roku Ukraina uwolniła kolejne 322 osoby, natomiast do września separatyści uwolnili 1598 członków sił bezpieczeństwa i 1484 cywilów. Według doniesień pod koniec marca 2016 roku siły ukraińskie nadal przetrzymywały 1110 bojowników i zwolenników separatystów, w tym 743 cywilów. W grudniu liczba więźniów separatystów została zaktualizowana do 816 osób, w tym 287–646 cywilów. Pod koniec maja 2015 roku uwolniono ukraińskiego dowódcę lotniska w Doniecku Ołeha Kuźminucha, który został schwytany podczas walk o kompleks.

W grudniu 2017 roku miała miejsce duża wymiana jeńców, podczas której separatyści uwolnili 73 ze 176 przetrzymywanych więźniów, natomiast Ukraina uwolniła 306 z 380 jeńców. Spośród uwolnionych przez Ukrainę 29 osób przywiezionych do punktu wymiany odmówiło powrotu na terytorium zajęte przez separatystów, natomiast 40 osób, które zostały już wcześniej zwolnione, nie stawiły się w miejscu wymiany. Tymczasem spośród uwolnionych przez separatystów 32 osoby były żołnierzami. Dzięki temu ogólna liczba jeńców zwolnionych przez separatystów wyniosła 3215. Wśród osób, które nadal były przetrzymywane przez separatystów 74 stanowili żołnierze. Pod koniec czerwca 2018 roku zaktualizowano liczbę zwolnionych więźniów do 3224, a liczbę więźniów nadal przetrzymywanych przez separatystów na 113. Pod koniec grudnia 2019 roku miała miejsce kolejna wymiana jeńców, w ramach której Ukraina uwolniła 124 bojowników separatystów i ich zwolenników, a separatyści zwolnili na Ukrainę 76 więźniów, w tym 12 żołnierzy. Kolejnych pięciu lub sześciu jeńców uwolnionych przez separatystów zdecydowało się pozostać na terytoriach kontrolowanych przez siły separatystów.

Zagraniczni bojownicy

W konflikt zaangażowani byli także zagraniczni ochotnicy, walczący po obu stronach. Organizacja pozarządowa Cargo 200 poinformowała, że udokumentowała śmierć 1479 obywateli Rosji podczas walk w ramach sił separatystów. Następnie Departament Stanu Stanów Zjednoczonych oszacował, że 400–500 z nich to regularni żołnierze rosyjscy. W walkach po stronie separatystów zginęło także dwóch Kirgizów i jeden Gruzin. Z kolei po stronie ukraińskiej zginęło co najmniej 262 obywateli Ukrainy urodzonych za granicą lub obcokrajowców. Jednym z zabitych był były dowódca czeczeńskich rebeliantów Isa Munajew.

Według przecieku z końca sierpnia 2015 roku opublikowanego przez rosyjski serwis informacyjny Business Life (Delovaya Zhizn) do 1 lutego 2015 tegoż roku na Ukrainie zginęło 2000 rosyjskich żołnierzy.

Zagraniczni cywile i dziennikarze

Co najmniej 306 zagranicznych cywilów zginęło podczas wojny w Donbasie przed rosyjską inwazją w 2022 roku:

• 298 pasażerów i członków załogi zginęło w wyniku zestrzelenia samolotu Malaysia Airlines,
• Włoski dziennikarz Andrea Rocchelli i jego rosyjski tłumacz, aktywista Andriej Mironow,
• Czterech innych dziennikarzy cywilnych i pracowników mediów rosyjskich: Igor Korneliuk i Anton Wołoszin, odpowiednio korespondent i inżynier dźwięku; Anatolij Klian, operator kamery oraz Andriej Stenin, fotoreporter,
• Jeden rosyjski cywil, który zginął podczas ostrzału Doniecka przez Rosję,
• Jeden litewski dyplomata, który zginął w Ługańsku.

Miny lądowe i pozostałości materiałów wybuchowych

W wyniku konfliktu duże połacie regionu Donbasu zostały zanieczyszczone minami lądowymi i innymi wybuchowymi pozostałościami wojennymi (ERW). Według Koordynatora ONZ ds. pomocy humanitarnej na Ukrainie w 2020 roku Ukraina była jednym z krajów na świecie najbardziej dotkniętych minami, a od początku konfliktu w 2014 roku zginęło prawie 1200 osób w wyniku wybuchu min/ERW. Z kolei z raportu UNICEF opublikowanego w grudniu 2019 roku wynikało, że 172 dzieci zostało rannych lub zabitych w wyniku min przeciwpiechotnych i innych materiałów wybuchowych.

Inwazja Rosji na Ukrainę

 Osobny artykuł: Inwazja Rosji na Ukrainę.

Całkowita liczba ofiar

21 września 2022 roku Ministerstwo Obrony Rosji potwierdziło, że w walkach zginęło 5937 rosyjskich żołnierzy. Stwierdziło również, że do tego momentu zginęło 61 207 ukraińskich żołnierzy, a 49 368 zostało rannych. Następnie Rosja podała, że w lutym, kwietniu i wrześniu 2023 roku straty ukraińskie wyniosły 26 tys. żołnierzy. W lutym 2024 roku Ministerstwo Obrony Rosji zaktualizowało swoje dane dotyczące ukraińskich ofiar wojskowych do 444 tys. zabitych i rannych, przy czym w trakcie ukraińskiej kontrofensywy w 2023 roku zginęło 125 tys. żołnierzy. Ponadto Doniecka Republika Ludowa potwierdziła, że do 22 grudnia 2022 roku zginęło 4163 jej bojowników, a 17 329 zostało rannych. Następnie ujawnionej dokumentacji wywiadu Stanów Zjednoczonych zacytowano rosyjską FSB, że do 28 lutego 2023 roku siły rosyjskie poniosły 110 tys. ofiar.

Według BBC News Rosja i serwisu informacyjnego Mediazona(inne języki) z 51 096 rosyjskich żołnierzy i kontrahentów, których śmierć udokumentowano do 19 kwietnia 2024 roku, 6,6% (3394) stanowili oficerowie, 7,6% (3861) to żołnierze strzelców zmotoryzowanych, a 5,1% (2624) stanowili członkowie rosyjskich Sił Powietrznodesantowych (WDW). Ponadto 12% (6164) żołnierzy rosyjskich, których śmierć została potwierdzona, to osoby zmobilizowane, a 18,3% (9372) to skazańcy. BBC stwierdziło również, że: „Co tydzień odkrywamy nowe dowody na istnienie pogrzebów rosyjskich żołnierzy w różnych miejscowościach Rosji, które nie zostały zgłoszone przez władze lokalne. Na podstawie tych obserwacji możemy założyć, że prowadzona przez BBC lista potwierdzonych strat zawiera co najmniej 40–60% mniej nazwisk zmarłych niż faktycznie pochowanych w Rosji”. Tym samym BBC stwierdziło, że rzeczywista liczba ofiar śmiertelnych sił rosyjskich, licząc wyłącznie rosyjskich żołnierzy i kontrahentów (tj. z wyłączeniem milicji DRL/ŁRL), wyniosła w połowie kwietnia 2024 roku ponad 100 000 osób „według najbardziej konserwatywnych szacunków”.

Szef Grupy Wagnera Jewgienij Prigożyn potwierdził, że do 25 maja 2023 roku jego organizacja najemnicza straciła ponad 20 tys. żołnierzy. Następnie stwierdził, że do końca czerwca tego roku rosyjska armia straciła na Ukrainie łącznie 120 tys. zabitych. Zarzucał Ministerstwu Obrony systematyczne bagatelizowanie rosyjskich strat.

12 grudnia 2023 roku odtajniony raport wywiadu USA wskazywał, że od rozpoczęcia wojny Rosjanie stracili co najmniej 315 tys. żołnierzy, rannych i zabitych. W raporcie podano, że stanowiło to ok. 87% sił przedinwazyjnych zgromadzonych przez Rosję i ⅔ jej pojazdów. Te straty w żołnierzach i sprzęcie mogą cofnąć armię rosyjską o ok. 18 lat.

Znaczki pocztowe przedstawiające żołnierzy rosyjskich poległych w wojnie rosyjsko-ukraińskiej w 2022 roku.

Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych (CSIS) ustaliło, że w pierwszym roku wojny na Ukrainie zginęło więcej rosyjskich żołnierzy niż podczas innych wojen od czasu II wojny światowej razem wziętych. CSIS oszacowało, że w pierwszym roku wojny w Rosji ginęło średnio ok. 5000 do 5800 żołnierzy miesięcznie. Dla porównania, w Czeczenii w ciągu 15 lat zginęło od 13 tys. do 25 tys. obywateli Federacji Rosyjskiej, z kolei w Afganistanie zginęło od 14 tys. do 16 tys. obywateli Związku Radzieckiego. Tym samym, według analiz CSIS, średni miesięczny wskaźnik ofiar śmiertelnych wśród Rosjan w pierwszym roku konfliktu na Ukrainie był co najmniej 25 razy większy niż w Czeczenii i co najmniej 35 razy większy niż podczas wojny Związku Radzieckiego w Afganistanie.

15 grudnia 2023 roku ukraiński dziennik Defense Express, wbrew twierdzeniom analityków i ukraińskiego wojska, podał, że na podstawie łącznej liczby zmobilizowanego rosyjskiego personelu wojskowego i uczestników konfliktu zginęło 500 tys. rosyjskich żołnierzy.

Tymczasem Ukraina potwierdziła, że do początku grudnia 2022 roku zginęło 10–13 tys. żołnierzy ukraińskich, natomiast do czerwca 2022 roku ok. 30 tys. wojskowych zostało rannych, podczas gdy 7200 żołnierzy uznano za zaginionych, w tym 5600 zostało wziętych do niewoli. Według prezydenta Ukrainy Wołodymyra Zełenskiego i doradcy prezydenta Mychajło Podolaka w szczytowym okresie walk w maju i czerwcu 2022 roku w walkach dziennie ginęło od 100 do 200 ukraińskich żołnierzy, natomiast doradca prezydenta Ołeksij Arestowycz stwierdził, że codziennie ginęło 150 żołnierzy, a 800 zostawało rannych. W połowie czerwca Davyd Arakhamia, główny negocjator Ukrainy z Rosją, powiedział serwisowy Axios, że każdego dnia ginęło od 200 do 500 ukraińskich żołnierzy. Według stanu na połowę kwietnia 2023 roku za zaginionych uważano ok. 7 tys. żołnierzy ukraińskich, z czego ok. 60–65% stanowili jeńcy. 25 lutego 2024 roku prezydent Zełeński stwierdził, że w wojnie zginęło 31 tys. żołnierzy ukraińskich.

W ramach projektu UALosses rozpoczętego pod koniec 2023 roku, uznanego za wiarygodny przez Mediazonę, Meduza i grupę Book of Memory (które same w sobie również prowadzą projekty dotyczące śledzenia ofiar wojskowych w konflikcie), imiennie udokumentowano śmierć 44 712 ukraińskich wojskowych według stanu na dzień 10 marca 2024 roku.

Według stanu na połowę kwietnia 2023 roku za zaginionych uważano ok. 7000 ukraińskich żołnierzy, z czego ok. 60–65% to więźniowie. Na początku października 2023 roku liczbę zaginionych zaktualizowano do 15 tys. W marcu 2024 roku za zaginionych uważano 7000–8000 żołnierzy ukraińskich.

Jeśli chodzi o rosyjskie straty militarne, ukraińskie szacunki były wysokie, podczas gdy rosyjskie szacunki dotyczące strat własnych były niskie. Śmierć w walce można było wywnioskować na podstawie różnych źródeł, w tym zdjęć satelitarnych i nagrań filmowych z działań wojennych. Według badacza z Wydziału Badań nad Pokojem i Konfliktami Uniwersytetu w Uppsali w Szwecji, w odniesieniu do rosyjskich strat militarnych rząd Ukrainy był zaangażowany w kampanię dezinformacyjną mającą na celu podniesienie morale, a zachodnie media generalnie chętnie akceptowały jego twierdzenia, podczas gdy Rosja „prawdopodobnie” bagatelizowała własne ofiary. Ponadto Ukraina zazwyczaj milczała w kwestii własnych ofiar śmiertelnych. Według BBC News ukraińskie doniesienia o ofiarach śmiertelnych w Rosji obejmowały również rannych. Analitycy ostrzegali, aby nie uznawać twierdzeń Ukrainy za fakt, ponieważ kraje zachodnie podkreślały liczbę ofiar śmiertelnych poniesionych przez rosyjskie wojsko, natomiast rosyjskie serwisy informacyjne w dużej mierze przestały publikować raporty o rosyjskich ofiarach śmiertelnych. Na początku czerwca 2022 roku Sąd Miejski w Swietłogorsku w obwodzie królewieckim orzekł, że listy rosyjskich żołnierzy poległych na Ukrainie publikowane przez prywatne serwisy informacyjne stanowią „informację niejawną”, a ich publikacja może zostać uznana za przestępstwo.

Wśród ofiar wojny w Rosji przeważali mężczyźni z biednych regionów Dalekiej Północy, Dalekiego Wschodu i Syberii. Buriatów, Kałmuków, Tuwińców, Czukczów i Nieńców uznano za mniejszości etniczne w Rosji, które odnotowały nieproporcjonalnie wysoki wskaźnik ofiar wśród wojsk rosyjskich.

Jeśli chodzi o potwierdzoną śmierć oficerów (zarówno wojskowych, jak i paramilitarnych) obu stron, ich liczba, według grup zbierających tego typu informacje, jest bardzo podobna. Według stanu na 19 kwietnia 2024 roku zginęło ok. 3394 oficerów rosyjskich i 3212 oficerów ukraińskich.

Pod koniec czerwca 2022 roku profesor nauk politycznych na Uniwersytecie w Chicago Paul Poast, ekstrapolował i prognozował na podstawie średniego dziennego wskaźnika śmiertelności, że w pierwszym roku wojny nastąpi ok. 125 tys. zgonów. Z kolei Instytut Badań nad Pokojem w Oslo oszacował, że w 2022 roku w konflikcie zginęło 81 tys. osób. Nie dało się precyzyjnie określić liczby ofiar cywilnych i wojskowych. Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka (UNHCHR) uważało, że liczba ofiar cywilnych jest znacznie wyższa od tej, którą Organizacja Narodów Zjednoczonych jest w stanie poświadczyć.

W styczniu 2024 roku przywódca kazachskiej diaspory w Moskwie Polat Dżamałow został oskarżony przez władze rosyjskie o rozpowszechnianie w mediach społecznościowych „fałszywych informacji” o rosyjskiej armii po tym, jak podzielił się rzekomymi szacunkami rosyjskiego urzędnika wyższego szczebla dotyczącymi liczby rosyjskich żołnierzy zabitych na Ukrainie. Według rosyjskiego portalu Wiorstka w poście na Facebooku znalazło się zdjęcie listu wiceminister finansów Iriny Okładnikowej do wicepremiera Dmitrija Grigorenki, z którego wynikało, że według stanu na połowę sierpnia 2022 roku na Ukrainie zginęło 48 759 rosyjskich żołnierzy.

Ofiary cywilne

UNHCHR odnotowało na Ukrainie 27 449 ofiar cywilnych w okresie od 24 lutego do 24 września 2023 roku, w tym 9701 zabitych i 17748 rannych. Liczba ta obejmowała 14 231 osób (4287 zabitych i 6324 rannych) w Doniecku i Ługańsku. Spośród nich 10 611 (4287 zabitych i 6324 rannych) miało miejsce na terytorium pod kontrolą rządu Ukrainy, a 3620 (805 zabitych i 2815 rannych) na terytorium kontrolowanym przez rosyjskie siły zbrojne lub podmioty z nimi powiązane. W pierwszą rocznicę rosyjskiej inwazji główny prokurator Ukrainy wyraził obawę, że w konflikcie zginęło 100 tys. cywilów, potwierdzając jednocześnie, że 21,5 tys. osób nadal uważano za zaginione. W międzyczasie Organizacja Narodów Zjednoczonych potwierdziła, że do 29 lutego 2024 roku zginęło 10 675 cywilów, a 20 080 zostało rannych, stwierdzając jednak, że rzeczywista liczba jest wyższa. 8898 zgonów było spowodowanych bronią wybuchową „o działaniu na dużym obszarze”, 343 minami i pozostałościami materiałów wybuchowych, 1341 to ofiary broni strzeleckiej, w tym ognia krzyżowego lub wypadków drogowych z udziałem pojazdów wojskowych lub cywilnych. Na terytoriach kontrolowanych przez rząd Ukrainy doszło do 7967 zgonów, a na terytoriach okupowanych przez Federację Rosyjską – 2224.

30 czerwca 2023 roku UNHCHR poinformował, że odnotowano 287 ofiar cywilnych na terenie Zachodniej Rosji, w tym 58 zabitych i 229 rannych, podczas gdy w Republice Krymu zginęło kolejnych sześć osób, a 16 zostało rannych. W czerwcu 2022 roku prorosyjski szef Republiki Krymu Siergiej Aksionow stwierdził, że w wyniku ukraińskiego ataku na platformy wiertnicze na Morzu Czarnym w pobliżu Krymu zaginęło siedmiu pracowników Czornomornaftohazu. Rosyjska opozycyjna strona internetowa 7x7 potwierdziła śmierć 174 cywilów w Rosji do 24 marca 2024 roku, nie licząc ofiar na Krymie. Ponadto 15 listopada 2022 roku rakieta uderzyła w polską przygraniczną wieś Przewodów w województwie lubelskim, zabijając dwóch cywilów.

W kwietniu 2022 roku liczba ofiar śmiertelnych wśród ludności cywilnej obejmowała ponad 200 dzieci. W marcu 2022 roku 55 dzieci zginęło w wyniku walk w obwodzie kijowskim, a kolejne 34 w obwodzie charkowskim. 17 lutego 2023 roku ukraiński Prokurator Generalny ogłosił, że od początku inwazji zginęło co najmniej 461 dzieci, a kolejne 923 zostało rannych. Większość zabitych/rannych dzieci pochodziła z obwodu donieckiego (444), charkowskiego (272) i kijowskiego (123). Na początku czerwca 2023 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych podała, że ponad 1582 dzieci zostało zabitych lub rannych podczas 15 miesięcy walk.

Zagraniczni cywile

Potwierdzono, że w czasie wojny rosyjsko-ukraińskiej zginęło co najmniej 193 cywilnych cudzoziemców z 24 krajów.

Państwo	Liczba zabitych i zaginionych	Źródło
Azerbejdżan	130 (i 70 zaginionych)
Armenia	18
Grecja	12
Stany Zjednoczone	5
Francja	4
Polska	3
Wielka Brytania	3
Białoruś	2
Turcja	2
Afganistan	1
Algieria	1
Bangladesz	1
Kanada	1
Czechy	1
Egipt	1
Indie	1
Irak	1
Irlandia	1
Izrael	1
Litwa	1
Mołdawia	1
Rosja	1
Hiszpania	1

Paul Urey i Dylan Healy, dwóch brytyjskich pracowników pomocy, zostało schwytanych przez siły rosyjskie; Healy został oskarżony o „przymusowe przejęcie władzy” i odbycie szkolenia „terrorystycznego”, ale później, 22 września 2022, roku został zwolniony, z kolei Urey zmarł w niewoli. Obywatel amerykański został zatrzymany przez siły prorosyjskich separatystów i oskarżony o „udział w proukraińskich protestach”. Został zwolniony 28 października 2022 roku i dotarł na terytorium kontrolowane przez Ukrainę do 14 grudnia tego roku.

Zagraniczni bojownicy i ochotnicy

Nie licząc ofiar wojskowych Rosji i Ukrainy, w czasie wojny zginęło co najmniej 768 bojowników i ochotników, obcokrajowców lub urodzonych za granicą. Do połowy stycznia 2023 roku w walkach po stronie ukraińskiej rannych zostało kolejnych 1000 osób.

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Schwytani zagraniczni bojownicy biorący udział w rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku

Kraj	Pojmani	Wierność	Status	Źródło
Ukraińskie Siły Zbrojne (14)
Białoruś	2	Pułk im. Konstantego Kalinowskiego	Jeńcy
Chorwacja	1	Ukraiński Legion Międzynarodowy	Wypuszczony
Gruzja	3	Ukraiński Legion Międzynarodowy	Jeńcy
Izrael	1	Ukraiński Legion Międzynarodowy	Wypuszczony
Maroko	1	Ukraiński Legion Międzynarodowy	Wypuszczony
Serbia	1	Pułk „Azow”	Jeniec
Szwecja	1	Ukraiński Legion Międzynarodowy	Wypuszczony
Wielka Brytania	4	Siły Zbrojne Ukrainy Ukraiński Legion Międzynarodowy	Wypuszczeni
Stany Zjednoczone	2	Ukraiński Legion Międzynarodowy	Wypuszczeni
Rosyjskie Siły Zbrojne (3)
Nepal	5	Wojska Lądowe Rosji	Jeniec
Somalia	1	Wojska Lądowe Rosji	Jeniec
Uzbekistan	2	Prywatna firma wojskowa	Jeńcy

Zgłoszono także zaginięcie obywatela Wielkiej Brytanii i Peru podczas walk po stronie armii ukraińskiej, z kolei 20 Kirgizów zaginęło podczas walk po stronie Rosji. Ponadto Kubańczyk walczący po stronie rosyjskiej powiedział, że podczas konfliktu zginęło lub zaginęło wielu kubańskich bojowników. Ponadto potwierdzono, że zginęło kilkudziesięciu Białorusinów, Kazachów i Kirgizów, walczących w armii rosyjskiej.

Identyfikacja i repatriacja

27 lutego 2022 roku ambasador Ukrainy przy ONZ Sierhij Kyslyca poinformował, że kraj zwrócił się do Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża o pomoc w repatriacji zwłok poległych żołnierzy rosyjskich. W związku z obawami, że Rosja nie informuje o liczbie i stratach żołnierzy na Ukrainie, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Ukrainy rozpoczęło tego samego dnia apele do krewnych rosyjskich żołnierzy o pomoc w identyfikacji rannych, wziętych do niewoli lub zabitych żołnierzy. Inicjatywa o nazwie Ishchi Svoikh (ros. Ищи Своих, dosł. „Szukaj własnego”) miała częściowo na celu podważenie morale i poparcia dla wojny w Rosji, jednak została szybko zablokowana przez organ regulacyjny rosyjskiego rządu ds. mediów w dniu podjęcia inicjatywy na wniosek Prokuratury Generalnej Rosji.

12 marca 2022 roku władze ukraińskie zaczęły korzystać z technologii rozpoznawania twarzy dostarczonej przez Clearview AI(inne języki), aby pomóc w identyfikacji zmarłych, a także potencjalnie wykorzystać ją do wykrywania rosyjskich szpiegów, sprawdzania osób na punktach kontrolnych i potencjalnego zwalczania dezinformacji. Dyrektor naczelny Clearview stwierdził, że ta technologia może być skuteczniejsza niż dopasowywanie odcisków palców lub innych możliwych do zidentyfikowania cech danej osoby, chociaż badanie przeprowadzone przez Departament Energii Stanów Zjednoczonych wzbudziło obawy, że rozkład może zmniejszyć jej skuteczność. Ukraina zwróciła się także do Międzynarodowej Komisji ds. Osób Zaginionych, która została utworzona, aby pomagać po konfliktach na Bałkanach w latach 90. XX w. i masakrze w Srebrenicy w 1995 roku oraz identyfikować osoby na podstawie próbek DNA zmarłych i ich rodzin w celu próby krzyżowej. Organizacja dokumentowała również lokalizację ciała i sposób śmierci danej osoby.

Gdy rosyjscy żołnierze zaczęli się wycofywać, rozpoczęto identyfikację zabitych cywilów, których wcześniej nie odnotowywano ze względu na problemy z komunikacją i ciągłe walki. Dokumentacja i identyfikacja ciał rozpoczęła się od wielu pospiesznie wykopanych grobów i oczyszczenia gruzu w celu sfotografowania i identyfikacji ciał, a także policzenia ich liczby. Do ciał przymocowywano odręczne przywieszki i paszporty po identyfikacji, zanim zostały zabrane przez koronerów i urzędników. W niektórych miejscach mieszkańcy wiosek śledzili losy zmarłych, np. w Jahidnem, wiosce na północ od Kijowa, znajdującej się pod kontrolą Rosji, imiona zmarłych zapisywano na ścianie w szkolnej piwnicy.

Według stanu na koniec maja 2022 roku władze ukraińskie przechowywały co najmniej 137 ciał rosyjskich żołnierzy zebranych pod Kijowem oraz 62 w obwodzie charkowskim. W czerwcu 2022 roku ciała 374 rosyjskich żołnierzy zostały wymienione między Ukrainą a Rosją na ciała 365 ukraińskich żołnierzy.

Amputacje

2 sierpnia 2023 roku dochodzenie The Wall Street Journal wykazało, że podczas wojny na Ukrainie dokonano od 20 tys. do 50 tys. amputacji, w tym zarówno żołnierzom, jak i cywilom. Dla porównania podczas I wojny światowej amputacji wymagało 41 tys. Brytyjczyków i 67 tys. Niemców.

Jeńcy wojenni

Rosja stwierdziła, że do 2 marca 2022 roku schwytała 572 żołnierzy ukraińskich, podczas gdy Ukraina podała, że według stanu na 19 marca 562 żołnierzy rosyjskich było przetrzymywanych w ukraińskiej niewoli, przy czym według wcześniejszych doniesień 10 zostało zwolnionych w ramach wymiany więźniów za pięciu ukraińskich żołnierzy i mera Melitopola Iwana Fedorowa. Następnie 24 marca 2022 roku odbyła się pierwsza duża wymiana jeńców, podczas której wymieniono 10 żołnierzy rosyjskich i 10 ukraińskich oraz 11 rosyjskich i 19 ukraińskich marynarzy cywilnych. Wśród uwolnionych ukraińskich żołnierzy był jeden z 13 ukraińskich członków straży granicznej schwytanych podczas rosyjskiego ataku na Wyspę Wężową. Później, 1 kwietnia, 86 ukraińskich żołnierzy wymieniono na nieznaną liczbę żołnierzy rosyjskich.

Ambasador Ukrainy w Stanach Zjednoczonych Oksana Markarowa poinformowała, że pluton 74 Gwardyjskiej Brygady Strzelców Motorowych z obwodu kemerowskiego poddał się siłom ukraińskim, twierdząc, że „nie wiedzieli, że przywieziono ich na Ukrainę w celu zabijania Ukraińców”. Ukraina zorganizowała serię konferencji prasowych z kilkunastoma jeńcami wojennymi, podczas których jeńcy wypowiadali się na temat inwazji, sposobu, w jaki zostali zmanipulowani oraz nawoływania do zakończenia konfliktu. Według The Guardian, choć było prawdopodobne, że Ukraina wykorzystywała dyskomfort schwytanych żołnierzy do celów propagandowych, filmy wideo skutecznie pokazały „autentyczne poczucie” żalu rosyjskich wojskowych z powodu przybycia na Ukrainę. Amnesty International stwierdziło, że art. 13 Trzeciej Konwencji Genewskiej zabrania nagrywania filmów przedstawiających schwytanych żołnierzy. Nagrano, jak schwytani ukraińscy żołnierze posiadający obywatelstwo brytyjskie wzywali Borisa Johnsona do zorganizowania ich uwolnienia w zamian za prokremlowskiego ukraińskiego polityka Wiktora Medwedczuka. Poseł Robert Jenrick nazwał te filmy, nadawane osobno w stacji Rossija 24, „rażącym naruszeniem” Konwencji Genewskiej. Rzeczniczka Rosji stwierdziła, że podczas rozmowy telefonicznej powiedziała Johnsonowi na temat traktowania mężczyzn, że Wielka Brytania powinna „okazać miłosierdzie” obywatelom Ukrainy, wstrzymując pomoc wojskową dla ukraińskiego rządu, gdy zostanie poproszony o okazanie mężczyznom litości.

Szefowa Ukraińskiej Centrali Koordynacyjnej ds. Leczenia Jeńców wojennych, Iryna Wereszczuk, wyraziła obawy, że Rosja nie przekazała władzom ukraińskim informacji na temat lokalizacji jakichkolwiek ukraińskich jeńców wojennych, a Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża nie mógł się z nimi spotkać od 16 marca 2022 roku.

21 kwietnia 2022 roku Rosja stwierdziła, że podczas oblężenia Mariupola wzięto do niewoli 1478 żołnierzy ukraińskich. 22 kwietnia minister sprawiedliwości Donieckiej Republiki Ludowej Jurij Sirowatko, oświadczył, że na terytorium DRL przetrzymywanych było ok. 3000 ukraińskich jeńców wojennych. 20 maja Ministerstwo Obrony Rosji poinformowało, że w ciągu ostatnich pięciu dni do niewoli w wyniku kapitulacji ostatnich obrońców Mariupola, okopanych na terenie Huty Azowstal, wzięto 2439 ukraińskich żołnierzy. 26 maja ambasador Ługańskiej Republiki Ludowej Rodion Mirosznik poinformował, że na terytorium DRL i ŁRL przetrzymywanych było ok. 8 tys. ukraińskich jeńców wojennych. Według oświadczenia ministra obrony Rosji Siergieja Szojgu od rozpoczęcia rosyjskiej inwazji na Ukrainę do początku czerwca 2022 roku poddało się 6489 ukraińskich żołnierzy.

W dzienniku The Independent z 9 czerwca 2022 roku przytoczono raport wywiadu, według którego wzięto do niewoli ponad 5600 ukraińskich żołnierzy, podczas gdy liczba rosyjskich żołnierzy przetrzymywanych w charakterze więźniów spadła do 550 z 900 w kwietniu tego roku w wyniku kilku wymian więźniów. Z kolei gazeta Ukraińska prawda podała, że według stanu na 20 czerwca w niewoli przetrzymywano 1000 rosyjskich żołnierzy.

Według Ukrainy na dzień 30 grudnia 2022 roku w Rosji jako jeńców wojennych przetrzymywano 3392 ukraińskich żołnierzy, a 15 tys. żołnierzy i cywilów uznano za zaginionych; miesiąc wcześniej Międzynarodowa Komisja ds. Osób Zaginionych również podała, że od początku rosyjskiej inwazji zaginęło 15 tys. osób. 31 grudnia, w ramach wymiany więźniów uwolniono 140 ukraińskich żołnierzy, co zwiększyło liczbę zwolnionych jeńców z niewoli rosyjskiej do 1464 żołnierzy i 132 cywilów. Według stanu na połowę listopada 2023 roku w Rosji przetrzymywanych było 4337 Ukraińców, w tym 3574 żołnierzy i 763 cywilów; do tej pory uwolniono 2598 ukraińskich jeńców. Do 8 lutego 2024 roku liczba więźniów uwolnionych przez Rosję wzrosła do 3135 osób. Potwierdzono również, że do końca lutego 2023 roku uwolniono co najmniej 800 rosyjskich żołnierzy. 5 października 2023 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Ukrainy poinformowało, że 26 tys. Ukraińców uznawano za zaginionych, w tym 11 tys. cywilów i 15 tys. żołnierzy. 17 listopada 2023 roku na stronie internetowej Ministerstwa Reintegracji Terytoriów Czasowo Okupowanych Ukrainy pojawiła się informacja, że 4337 osób, w tym 3574 wojskowych i 763 cywilów, znajdowało się w rosyjskiej niewoli, z czego 1953 zostało zwolnionych. 16 kwietnia 2024 roku Główny Rzecznik Praw Obywatelskich Dmytro Lubinets poinformował, że Ukraina zarejestrowała ok. 37 tys. osób uznawanych za zaginionych, w tym dzieci, ludność cywilną i personel wojskowy.

Badanie rosyjskich jeńców wojennych wziętych do niewoli przez Ukrainę wykazało, że 55% żołnierzy było motywowanych walką o „poprawę warunków życia”, a 36% miało motywację ideologiczną.

Uwagi

Przypisy