Smorgonie
W kontekście Smorgonie coraz ważniejsze staje się omówienie znaczenia i przydatności tego tematu. Od dawna Smorgonie przyciąga uwagę ludzi z różnych dziedzin, wywołując gorące dyskusje, a nawet kontrowersje. Od swoich początków do chwili obecnej Smorgonie wywarł znaczący wpływ na różne sektory, wpływając nie tylko na sposób myślenia i działania ludzi, ale także na politykę, gospodarkę i społeczeństwo jako całość. Dlatego tak ważne jest pełne zbadanie wszystkich aspektów Smorgonie, aby zrozumieć jego prawdziwy zakres i wpływ na dzisiejszy świat.
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Data założenia |
1503 | ||||
| Prawa miejskie | |||||
| Wysokość |
150 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2018) • liczba ludności |
|||||
| Nr kierunkowy |
+375 1592 | ||||
| Kod pocztowy |
231000, 231041, 231042, 231044, 231045 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
4 | ||||
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |||||
Położenie na mapie Białorusi  | |||||
Położenie na mapie Polski w 1939  | |||||
 54°29′N 26°24′E/54,483333 26,400000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Smorgonie (biał. Смарго́нь Smarhoń, ros. Сморго́нь Smorgoń, lit. Smurgainys, jid. סמאַרגאָן Smargon) – miasto na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, stolica rejonu smorgońskiego, położone na historycznej Wileńszczyźnie.
Historia
.jpg)
W XV wieku Smorgonie były własnością rodu Despot-Zenowiczów i wchodziły w skład dawnego województwa wileńskiego. W 2 poł. XVII wieku najechali je Radziwiłłowie i siłą przyłączyli do ordynacji nieświeskiej. W 1805 roku miasto zostało sprzedane Ogińskim, od których kupił je później Karol Dominik Przeździecki. Za jego udział w powstaniu listopadowym rząd carski skonfiskował mu majątek. Klasycystyczny dwór Przeździeckiego rozebrano w XIX wieku.
W 1904 Smorgonie uzyskały prawa miejskie.
W czasie I wojny światowej przez miasto przechodził front. Od 1915 roku było okupowane przez armię niemiecką. Po wycofaniu się Niemców w grudniu 1918 roku miasto zostało zajęte bez walki przez bolszewików. W latach 1920–1922 Smorgonie pozostawały w składzie Litwy Środkowej, a następnie II Rzeczypospolitej; były siedzibą wiejskiej gminy Smorgonie. W 1924 były najmniejszym miastem Polski, licząc 100 mieszkańców.
- Widoki Smorgoni z czasów II Rzeczypospolitej:
-
Ulica Wileńska -
Rynek -
-
Kościół św. Michała Archanioła -
Synagoga (niezachowana)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
W latach 1921–1945 miasto leżało w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie oszmiańskim, w gminie miejskiej Smorgonie.
W 1931 w 801 domach zamieszkiwało 4074 osób.
Od 17 września 1939 znajdowały się pod okupacją ZSRR, a od 1941 roku – niemiecką.
Obecnie miasto leży w granicach Białorusi.
Społeczność żydowska
Do II wojny światowej Smorgonie miały znaczącą społeczność żydowską (pod koniec XIX wieku Żydzi stanowili 76% populacji miasta[potrzebny przypis]). W czasie I wojny światowej wielu Żydów ewakuowało się w głąb Rosji w ramach tzw. bieżeństwa. Po wojnie uciekinierzy zaczęli wracać do miasta; działały tu liczne organizacje żydowskie[potrzebny przypis].
Większość społeczności żydowskiej Smorgoni została wywieziona w 1942 do getta kowieńskiego lub podwileńskich Ponar. Wspomnienia o żydowskich Smorgoniach zostały zebrane w księdze pamięci miasteczka.
Zabytki
- Kościół katolicki św. Michała Archanioła, renesansowy, obronny (mury grubości od 1,8 do 3 m), zbudowany w latach 1606–1612 pierwotnie jako zbór kalwiński, na miejscu wcześniejszej świątyni drewnianej (z l. 1552–1553). Fundatorem był wojewoda brzeskolitewski Krzysztof Zenowicz. Jego syn Mikołaj Bogusław Zenowicz przeszedł na katolicyzm, a jego siostra w 1621 przekazała zbór katolikom. W 1866 rosyjskie władze zaborcze zamieniły kościół na cerkiew. W 1921 wrócił do katolików. Zamknięty w 1947 (był magazynem, sklepem, salą wystawową, muzeum). W 1990 przekazany ponownie wiernym wyznania katolickiego.
Związani z miastem
- Mosze Kulbak – żydowski poeta, prozaik i publicysta tworzący w języku jidysz, urodzony w Smorgoniach.
- Rascisłau Łapicki – białoruski działacz antysowiecki, twórca podziemnego ugrupowania na Ziemi Miadziolskiej i Smorgońskiej.
- Uładzimir Niaklajeu – białoruski poeta, prozaik i działacz społeczno-polityczny, laureat szeregu nagród zawodowych i państwowych za twórczość literacką, urodzony w Smorgoniach.
- Szemu’el Rodenski – izraelski aktor, urodzony w Smorgoniach.
- Awrom Suckewer – żydowski pisarz, jeden z najważniejszych poetów języka jidysz, urodzony w Smorgoniach.
- Paweł Szulkin – polski fizyk, wykładowca, rektor Politechniki Gdańskiej, członek PAN, przedstawiciel Polski w UNESCO, urodzony w Smorgoniach.
Obwarzanki
Miasto słynęło dawniej ze słodkich obwarzanków, które obok palm wileńskich i piernikowych serc z sentencjami, były symbolem i atrakcją sławnego jarmarku odpustowego Kaziuków wileńskich. Obwarzanki zwożono wozami i stosami kładziono na straganach.
Śpiewano o nich np: Smorgońskich obwarzanków kupią tobie penki, / Tylko ty Józiuku nie oddawaj renki.
Miasta partnerskie
Galeria zdjęć
-
Kościół św. Michała Archanioła -
-
-
Gmach administracji -
Wjazd do miasta od strony Mińska -
Wieża telewizyjna
.jpg)
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Przynależność wojewódzka zmieniała się. Wieś leżała w Ziemi Wileńskiej (1922–1926) i w województwie wileńskim (od 1926).
Przypisy
- ↑ a b ХРАНАЛОГІЯ ГІСТОРЫІ СМАРГОНІ. Смаргонскі раён і г. Смаргонь аб’яднаны ў адну адміністрацыйную адзінку – Смаргонскі раён. . . (biał.).
- ↑ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского т... , www.belstat.gov.by .
- ↑ Yiddishland: Countries, Cities, Towns, Rivers. YIVO Institute for Jewish Research. . (ang. • jid.).
- ↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 44. ISBN 978-83-11-11934-5.
- ↑ Dziennik Bydgoski, 15 listopada 1931, s. 9
- ↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 30.
- ↑ Żydowska księga pamięci Smorgoni; wolny dostęp przez New York Public Library
Bibliografia
Linki zewnętrzne
- Smorgonie, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 915.
- O Akademii Smorgońskiej. ww6.tvp.pl. .
