Xawery Dunikowski

W dzisiejszym świecie Xawery Dunikowski stał się tematem o dużym znaczeniu i zainteresowaniu szerokiego spektrum ludzi. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, znaczenie historyczne czy wpływ na kulturę popularną, Xawery Dunikowski nadal przyciąga uwagę milionów osób na całym świecie. Z historią sięgającą wieków, Xawery Dunikowski ewoluował i dostosował się do zmian i postępu współczesnego społeczeństwa. W tym artykule szczegółowo zbadamy wszystko, co jest związane z Xawery Dunikowski, od jego początków po jego obecny wpływ na różne aspekty życia codziennego.

Xawery Dunikowski
Ilustracja
Xawery Dunikowski (ok. 1955)
Imię i nazwisko

Franciszek Xawery Dunikowski

Data i miejsce urodzenia

24 listopada 1875
Kraków

Data i miejsce śmierci

26 stycznia 1964
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

rzeźba, malarstwo

Muzeum artysty

Muzeum Rzeźby im. X. Dunikowskiego w Królikarni

Ważne dzieła
Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Wawrzyn Akademicki Medal 10-lecia Polski Ludowej
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Sygnatura Xawerego Dunikowskiego na pomniku Józefa Dietla

Franciszek Xawery Dunikowski (ur. 24 listopada 1875 w Krakowie, zm. 26 stycznia 1964 w Warszawie) – polski rzeźbiarz, malarz i pedagog.

Życiorys

Pochodził ze zubożałej szlachty. Jego ojciec Mieczysław pracował jako nadkonduktor kolei warszawsko-wiedeńskiej. Edukację rozpoczął w Szkole Technicznej w Warszawie. W 1896 przyjechał do Krakowa studiować w Szkole Sztuk Pięknych u rzeźbiarzy: Alfreda Dauna w latach 1896–1899 i Konstantego Laszczki w latach 1899–1903.

Po studiach wyjechał do Warszawy, aby objąć stanowisko profesora rzeźby w Szkole Sztuk Plastycznych. W 1905 w restauracji Lijewskiego w Warszawie postrzelił śmiertelnie atakującego go malarza Wacława Pawliszaka, któremu wcześniej odmówił dania satysfakcji. Później został zwolniony z aresztu za kaucją w wysokości 2 tys. rubli. W 1908 z nieformalnego związku z Sarą Lipską urodziło się jego jedyne dziecko, córka Maria Xawera. W Warszawie pracował do roku 1910, po czym wyjechał do Krakowa. W 1914 wyjechał na stypendium do Londynu. Kolejne lata spędził w Paryżu, służył w kompanii Bajończyków w Legii Cudzoziemskiej. Po szkoleniu wojskowym jesienią 1914 roku zwolniono go z powodu stanu zdrowia i nie walczył na froncie. W 1922 wrócił do Polski, aby objąć katedrę rzeźby na krakowskiej ASP. Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej z 20 września 1930 został mianowany profesorem zwyczajnym rzeźby. Do grona uczniów Dunikowskiego zaliczali się m.in.: Jerzy Bandura, August Dyrda, Zygmunt Gawlik, Józef Gosławski, Maria Jarema, Ludwik Konarzewski (junior), Marian Konieczny, Jacek Puget, Henryk Wiciński oraz Jerzy Bereś.

W okresie międzywojennym otrzymał wiele prestiżowych nagród, wykonał setki realizacji, które przyniosły mu międzynarodową sławę. W 1936 otrzymał nagrodę plastyczną Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Z dzieł z tego okresu można wymienić postacie czterech ewangelistów na gmachu Seminarium Śląskiego w Krakowie z 1927, głowy wawelskie z lat 1925–1927 i pomnik prezydenta Krakowa Józefa Dietla z 1936.

Przez większą część okresu okupacji był więźniem niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz (nr obozowy 774), gdzie trafił po aresztowaniu w 1940. Po wojnie, w latach 1945–1955, kierował katedrą rzeźby na krakowskiej ASP. W 1955 na stałe przeniósł się do Warszawy. W 1959 został profesorem i kierownikiem katedry rzeźby w Państwowej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu.

Po wojnie zrealizował m.in. Pomnik Czynu Powstańczego na Górze św. Anny (1955) powstały w wyniku przebudowania niemieckiego mauzoleum. Z obrazów warto wspomnieć Portret córki z 1924 i Autoportret w stroju mandaryna z 1935. W Krakowie mieszkał w latach 1938–1940 i 1945–1955 przy ulicy Karmelickiej 27 (na kamienicy tablica upamiętniająca artystę). Wielokrotnie honorowany przez władze PRL, w listopadzie 1949 został członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina.

W Warszawie w latach 1959–1964 mieszkał w domu przy ul. Juliana Marchlewskiego (obecnie al. Jana Pawła II) 36.

Został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A26-tuje-18/19).

Ordery i odznaczenia

Wybrane realizacje

 Z tym tematem związana jest kategoria: Twórczość Xawerego Dunikowskiego.



Prace


Upamiętnienie

Jego imieniem nazwano między innymi bulwar we Wrocławiu, ulice w Bydgoszczy, Częstochowie, Gdańsku, Gliwicach, Krakowie, Słupsku, Wałbrzychu, Zielonej Górze, Warszawie, Poznaniu, Pszczynie, Lublinie, Łodzi, Szczecinie, Kędzierzynie-Koźlu oraz plac w Olsztynie. Jego imię nosi również Zespół Szkół w Zawierciu. W warszawskiej Królikarni mieści się również muzeum poświęcone artyście.

W listopadzie 1975 na budynku przy al. Jana Pawła II 36 w Warszawie, gdzie w latach 1959–1964 mieszkał artysta, odsłonięto tablicę pamiątkową.

24 listopada 1975 w Warszawie jednej z ulic na terenie obecnej dzielnicy Ursynów zostało nadane imię Xawerego Dunikowskiego.


Przypisy

  1. ↑ Włodzimierz Sokorski: Xawery Dunikowski. Iskry, 1978, s. 97, seria: Współczesne życiorysy Polaków. OCLC 5098404.
  2. ↑ Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 155.
  3. ↑ Krwawy dramat w Warszawie. „Nowości Illustrowane”. 5, s. 2, 28 stycznia 1905. 
  4. ↑ Damian Gajda "Sara Lipska – muza Xawerego Dunikowskiego. Artystka w cieniu swojego mistrza" Wysokie Obcasy 25 października 2012
  5. ↑ Xawery Dunikowski – Portrety
  6. ↑ Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej. R. 13, 1930 nr 10 ( 27 X), , 1930, s. 508 .
  7. ↑ Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 202. ISBN 83-89729-40-7.
  8. ↑ Ksawery Dunikowski laureatem nagrody plastycznej M. W. R. i O. P.. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 77 z 2 kwietnia 1936. 
  9. ↑ „Życie Warszawy”, nr 306 (1808), 6 listopada 1949, str. 1
  10. ↑ a b Stanisław Ciepłowski: Napisy pamiątkowe w Warszawie XVII-XX w.. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 126. ISBN 83-01-06109-X.
  11. ↑ Juliusz Jerzy Malczewski (red.): Cmentarz Komunalny Powązki dawny Wojskowy w. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1989, s. 41. ISBN 83-217-2641-0.
  12. ↑ M.P. z 1950 r. nr 5, poz. 51 „za wybitne zasługi położone dla dzieła budowy Polski Ludowej”.
  13. ↑ M.P. z 1956 r. nr 23, poz. 335 „w związku z 80 rocznicą urodzin za wybitne osiągnięcia artystyczne w dziedzinie rzeźby”.
  14. ↑ M.P. z 1948 r. nr 76, poz. 668 „za wybitne zasługi w dziedzinie rozwoju sztuki polskiej”.
  15. ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi na polu rozwoju sztuki”.
  16. ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631 „za działalność artystyczną” - jako Ksawery Dunikowski.
  17. ↑ Odznaczenie orderem „Polonia Restituta”. „Gazeta Lwowska”, s. 8, Nr 260 z 11 listopada 1928. 
  18. ↑ Rocznik Polskiej Akademii Literatury, Warszawa 1937, s. 255.
  19. ↑ M.P. z 1955 r. nr 103, poz. 1410 - Uchwała Rady Państwa z dnia 28 lutego 1955 r. nr 0/350 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  20. ↑ Królikarnia. Historia. krolikarnia.mnw.art.pl. .
  21. ↑ Uchwała nr 34 Rady Narodowej m. st. Warszawy z dnia 24 listopada 1975 r. w sprawie nadania nazw ulicom, "Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 30 grudnia 1975 r., nr 16, poz. 115, s. 1.

Linki zewnętrzne

Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot