Bu yazıda Hoca Sâdeddin Efendi'i farklı açılardan ve perspektiflerden inceleyip analiz edeceğiz. Hoca Sâdeddin Efendi günümüz toplumunda büyük ilgi ve tartışma uyandıran, bizi bu konunun çeşitli bağlamlardaki alaka ve etkisini araştırmaya motive eden bir konudur. Bu analiz aracılığıyla Hoca Sâdeddin Efendi'in önemini ve genel olarak insanların yaşamlarını, kültürünü ve toplumu nasıl etkilediğini anlamaya çalışacağız. Bunu yapmak için, konuya ilişkin eksiksiz ve zenginleştirici bir genel bakış oluşturmak amacıyla farklı görüş ve argümanları inceleyeceğiz. Bu makalenin, Hoca Sâdeddin Efendi'in daha derinlemesine düşünülmesi ve daha iyi anlaşılması için bir başlangıç noktası olmasını umuyoruz.
Hoca Sadeddin Efendi | |
---|---|
Doğum | 1536/1537 İstanbul |
Ölüm | 1599 İstanbul |
Meslek | Şeyhülislam, tarihçi, kazasker, kadı, müderris |
Çocuk(lar) | Mehmed Efendi Esad Efendi Mesud Efendi Abdülaziz Efendi Salih Efendi |
Ebeveyn(ler) | Hasan Can Çelebi |
Hoca Sadeddin Efendi (1536/7, İstanbul - 1599, İstanbul), Türk tarihçi, şeyhülislam ve müderris.
I. Selim'in nedimi Hasan Can Çelebi'nin oğlu olarak 1536/37 yılında İstanbul'da doğdu. İyi bir eğitim gördü, İlmiye Sınıfı'na girerek 1556 ila 1573 yılları arasında müderrislik yaptı. Manisa'da bulunan Şehzade Murad'ın (III. Murad) hocalığı ile görevlendirilmesi sonraki yıllarda hızla yükselmesine yardımcı oldu. 1574 yılında III. Murad'ın tahta çıkması ile birlikte Hace-i Sultani sıfatıyla devlet işlerinde etkili oldu. Bu sıfatını daha sonra tahta çıkan III. Mehmed'in döneminde de koruyarak padişah üzerinde nüfuzu sayesinde iç ve dış siyasette etkin rol oynadı. 1596 yılında Haçova Savaşı'nda padişahı savaş alanından ayrılmamasına ikna ederek Haçova Zaferi'nin kazanılmasında önemli ve etkin rol oynadı. Haçova Savaşı'nda yararlılığı görülen Cağaloğlu Yusuf Sinan Paşa'nın sadrazamlığa getirilmesini sağladı. Ancak önceki sadrazam İbrahim Paşa'yı tutan valide Safiye Sultan'ın etkisiyle gözden düştü. Sürgüne gönderilmekten güçlükle kurtulabildi ve devlet işlerine karışmaması koşuluyla İstanbul'da kalmasına izin verildi. Bu süreçte 1598 yılında şeyhülislam Bostanzade Mehmed Efendi'nin ölümü üzerine karşı çıkmalar olmasına karşın şeyhülislamlığa getirildi. 1598 yılında şeyhülislam olarak görevlendirilmesine karşı çıkan sadrazam Hadım Hasan Paşa'yı padişaha görevden aldırtarak idam edilmesini sağladı. Sonrasında sadrazamlığa sırasıyla gelmesini sağladığı Cerrah Mehmed Paşa ve Damat İbrahim Paşa üzerinde etkili olarak yer yer devlet işlerine müdahalelerde de bulundu.
Şeyhülislam olarak fetva yazımında büyük yetenek gösterdi. Şeyhülislamlığı ve müderrisliği dışında asıl ününü Hoca Tarihi olarak da anılan Tâcü't-Tevârih isimli yapıtıyla kazandı. Ayrıca padişah III. Murad'ın emri ile Molla Muslihittin Lari'nin iki eseri ile Abdülkadir Geylani'nin Menakıb'ını Türkçeye tercüme etti.
Büyük oğlu Mehmed Efendi henüz oldukça gençken Mekke Kadısı ve hemen ardından İstanbul Kadısı tayin edildi. İki ay kadar sonra da Anadolu Kazaskeri oldu; bu tarihte 29 yaşında idi. Diğer oğlu Esad Efendi medreseden birdenbire Edirne Kadılığı'na geçti ve arkasında İstanbul'a kadı oldu, henüz 25 yaşında idi. Bu atamalarla hakiki alimler geri planda kalmış; Şeyhülislam, kazasker, padişah hocası gibi önde gelenlerin çocukları iyi mevkilere gelir olmuştur. Mezarı Eyüpsultan semtinde, Saçlı Abdülkadir Efendi Cami haziresindedir.
Ailesinin bazı üyeleri:
Hasan Can Çelebi (?-1567) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Hoca Sâdeddin Efendi (1536/7-1599) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mehmed Efendi (1568-1615) | Esad Efendi (1570-1625) | Abdülaziz Efendi (1575-1618) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ebusaid Mehmed Efendi (1593-1662) | Ârif Mehmed Efendi (1596-1622) | Akile Hatun (1607-?) | Bahâî Mehmed Efendi (1595-1654) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Telif ve tercüme olarak:
Önce gelen: Bostanzade Mehmed Efendi |
Osmanlı Şeyhülislamı 1598 - 1599 |
Sonra gelen: Hacı Mustafa Sunullah Efendi |