W dzisiejszym świecie Aleksander Zelwerowicz stał się tematem bardzo interesującym i istotnym. Znaczenie Aleksander Zelwerowicz stało się oczywiste w wielu aspektach życia codziennego, od jego wpływu na zdrowie i dobre samopoczucie ludzi, po wpływ na społeczeństwo i gospodarkę. Wraz z postępem technologii i globalizacją, Aleksander Zelwerowicz staje się coraz bardziej istotny we współczesnym świecie. W tym artykule szczegółowo zbadamy rolę Aleksander Zelwerowicz i przeanalizujemy jego wpływ w różnych obszarach, oferując pełny i aktualny pogląd na ten temat, który ma dziś ogromne znaczenie.
Urodził się w Lublinie w kamienicy Rynek 3, w rodzinie Aleksandra, komisarza sądowego, i Bronisławy z Rydzewskich. Ukończył Klasę Dykcji i Deklamacji oraz Szkołę Handlową Kronenberga w Warszawie.
Zadebiutował jeszcze jako amator w Komedii omyłekSzekspira w teatrze ogródkowym w 1896 roku w Warszawie. Po rocznym pobycie i studiach w Genewie w 1899 roku znalazł się w Łodzi, w zespole Michała Wołowskiego, który prowadził tu stałą scenę teatralną „Victoria” przy ul. Piotrkowskiej 67 (w latach późniejszych budynek znany jako kino „Polonia”) i to był jego pierwszy w pełni zawodowy debiut aktorski. Po jednorocznym sezonie (1899/1900) przeniósł się do Teatru Miejskiego w Krakowie, gdzie występował do 1908 roku. Tu ujawnił się jego talent komediowy i charakterystyczny. Z biegiem lat rozszerzył repertuar o role dramatyczne, nasycone ironią i sarkazmem. Jego dorobek twórczy obejmuje ok. 900 ról. Sztuka aktorska Zelwerowicza nie poddaje się jednoznacznym definicjom. Realista, czerpał inspiracje z rozmaitych stylów i kierunków: naturalizmu, modernizmu czy ekspresjonizmu, zachowując jednak własny ton.
Ceniony reżyser, głównie komedii np. Fredry i Blizińskiego, przygotował ok. 280 przedstawień.
W okresie późniejszym dyrektorował scenom w Wilnie, Teatru Narodowego w Warszawie. Ponadto występował gościnnie w Poznaniu, Wilnie i Lublinie. Reżyserował również i występował gościnnie w Rydze i w Pradze.
Współtwórca polskiego szkolnictwa teatralnego, w 1932 roku doprowadził do powstania Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej, pierwszej polskiej nowoczesnej uczelni kształcącej aktorów i reżyserów. Był dyrektorem PIST-u w latach 1932–1936 i reaktywował Instytut w Łodzi po wojnie.
W 1940 roku, ze względu na szykany ze strony władz okupacyjnych, opuścił stolicę i przebywał w majątku Uleniec w okolicy Grójca. Od lutego 1941 roku mieszkał i pracował w Domu Inwalidów Wojennych Polskiego Czerwonego Krzyża w Oryszewie. Regularnie przyjeżdżał do Warszawy. Przesyłał paczki żywnościowe i pieniądze, pomagając utrzymać mieszkanie przy ulicy Szczyglej 9, gdzie jego córka ukrywała Żydów, w tym działacza Bundu i prezesa Rady Pomocy Żydom „Żegota”Leona Feinera. W październiku 1944 roku do Zelwerowicza dotarła Maria Nudel. Zapewniał jej kryjówkę do końca wojny. Włączył się w organizowanie pod Sochaczewem schronisk dla uchodźców z powstania warszawskiego. W 1949 roku był delegatem Krajowej Rady Obrońców Pokoju na Kongres Obrońców Pokoju w Paryżu.
Pośmiertnie wydano jego wspomnienia Gawędy starego komedianta oraz zbiór artykułów o teatrze i korespondencję.
Zelwerowicz był trzykrotnie żonaty. Pierwszą żoną, od stycznia 1903, była Emilia z Kulikowskich, która popełniła samobójstwo w 1909. Mieli córkę Lenę, aktorkę oraz syna Stanisława. Drugą – od 3 lipca 1927 była Krystyna Severinówna, reżyserka, trzecią – od 1951 była Maria Borowska.
↑Obecnie na kamienicy znajduje się tablica pamiątkowa.
↑Wanda Lipiec: Zelwerowicz i scena łódzka. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1960, s. 7.
↑Igor Śmiałowski, Igraszki z Melpomeną. Część wtóra; Warszawa 1979.
↑Jan Jagielski: Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Z. 1, Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 29–30. ISBN 83-90-66296-5.
↑Trybuna Robotnicza, nr 92 (1481), 9 kwietnia 1949, s. 1.
↑Juliusz Jerzy Malczewski (red.): Cmentarz Komunalny Powązki dawny Wojskowy w. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1989, s. 35. ISBN 83-217-2641-0.
↑„Stolica pożegnała Aleksandra Zelwerowicza”, „Trybuna Robotnicza”, nr 147 (3563), 22 czerwca 1955, s. 1.
↑Juliusz Jerzy Malczewski: Cmentarz komunalny (dawny Wojskowy) na Powązkach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975, s. 55.
↑Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holokaustu. Polska. Tom II. Kraków: Fundacja Instytut Studiów Strategicznych, 2009, s. 872. ISBN 978-83-87832-59-9.
↑M.P. z 1946 r. nr 93, poz. 175 „w uznaniu zasług położonych dla dobra demokratycznej Polski w dziele zabezpieczenia porzuconego przez okupanta mienia, odbudowy i uruchomienia miejskich zakładów pracy, jak również stworzenia życia gospodarczego i społecznego na terenie m. Łodzi”.
↑Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22, poz. 96, s. 4.