Podłaźniczka
Dziś Podłaźniczka to temat, który zyskał duże znaczenie w różnych obszarach społeczeństwa. Od polityki po ekonomię, kulturę i technologię, Podłaźniczka stał się punktem zainteresowania i dyskusji na całym świecie. Jego wpływ sięga od aspektów osobistych po globalne, generując sprzeczne opinie i ciągłe debaty. Aby lepiej zrozumieć bieżący kontekst i możliwe przyszłe trendy, niezbędna jest większa wiedza na temat Podłaźniczka. W tym artykule zbadamy różne aspekty związane z Podłaźniczka, aby zaoferować wszechstronną i wzbogacającą wizję tego tematu, który jest dziś tak istotny.
Podłaźniczka – polska i słowacka ozdoba świąteczna. Na ogół podłaźniczkę robiono z wierzchołka choinki odwróconego do góry nogami, który następnie zostawał przyozdabiany bibułą, cukierkami, jabłkami, orzechami, czy typowo polskimi światami, lub ze słomy. Taką ozdobę wieszano następnie nad stołem wigilijnym, lub w kącie. Podłaźniczka miała zapewniać domownikom szczęście i dobrobyt. Podłaźniczka wywodzi się z tradycji podłazów.
W Serbii na taką gałązkę mówiono, šumka od položenjca, lub polaznikova šumka.
Historia
Zwyczaj podłaźniczki związany jest ze zwyczajem podłaźnika. Podłaźnikiem był pierwszy gość, gość obrzędowy, który odwiedzał dom w dzień Bożego Narodzenia. Przybycie do domu zdrowego, młodego, szczęśliwego gościa miało przysporzyć szczęście domownikom. Podłaźnik często przynosił ze sobą zielone gałązki, które w Polsce nazywane były właśnie podłaźniczkami. Podobny zwyczaj przynoszenia roślin zimozielonych przez podłaźnika istniał także w Słowacji i Bułgarii; u Łemków przynoszono do domu didoka, a w Bułgarii, oprócz gałązek, przynoszono także słomę.
Nazwa osoby obrzędowej została przeniesiona na przedmiot związany z tym obrzędem, proces ten jednak rzadko zachodził u Słowian południowych.
W Polsce
Na podłaźniczkę mówiono także polaźniczka, polaźnik, podłaźnik, podłaźnica, jutka, sad, sad rajski, boże drzewko, rajskie drzewko, wiecha, gaik.
W Polsce podłaźniczka znana była głównie na Podhalu i na terenie Beskidów. Podłaźniczkę wykonywano na różne sposoby, może nią być choinka, lub wierzchołek choinki odwrócony do góry nogami, gałązka drzewka iglastego, lub obręcz przetaka, do której przyczepiano zielone gałązki. Tak przygotowaną dekorację przywiązywano do belki stropowej, często bezpośrednio nad stołem wigilijnym, lub w świętym kącie. Podłaźniczka uznawana jest za pierwowzór współczesnej choinki w Polsce.
Podłaźniczka miała przynosić domownikom dobrobyt, zapewniać miała ochronę przed chorobami, urokami, a zwierzęta przed wilkami i pomorem.
Podłaźniczki były dodatkowo ozdabiane różnymi dekoracjami, na ogół były to ozdoby własnoręcznie zrobione przez domowników z bibuły, lub kolorowego papieru. Ozdabiano je także tzw. światami, które były łączonymi ze sobą kawałkami opłatka – z takiego opłatka tworzono różnego rodzaju kształty, np. krzyże, słońca, półksiężyce itp.; były one też często barwione. Wykonywano je w dzień wigilii, z czego wzięła się inna nazwa tej ozdoby: wilijki. Czasami świat zostawał samodzielną ozdobą, wtedy także wieszano je pod belką stropową. Podłaźniczki ponadto były ozdabiane także cukierkami, jabłkami, ciastkami, orzechami, czy złoconymi nasionami lnu, a po II wojnie światowej także bombkami. Podobną dekoracją sprzed pojawienia się współczesnej choinki był też słomiany pająk.
Na Słowacji
Na Słowacji także znano ozdobę nazywaną polazňička – była to słomiana kura (np. rejony górnego Spiszu, gdzie wieszano ją nad stołem wigilijnym), która pod względem symbolicznym odpowiadała zielonej podłaźniczce, drzewko świąteczne, lub gałązka drzewka iglastego przyniesiona przez podłaźnika. Nazywano tak także rytualny chleb bożonarodzeniowy. Na pograniczu słowacko-morawskim podłaźniczka była nazywana szczęściem, co wiąże się z polskim wierzeniem, że podłaźniczka przynosi szczęście.
Galeria
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d Rocznik 1966 ↓, s. 124.
- ↑ Usaczowa 2009 ↓, s. 128–131.
- ↑ a b c d Usaczowa 2008 ↓, s. 42.
- ↑ a b c d Ogrodowska 2000 ↓, s. 164.
- ↑ a b c d e f Paulina Suchecka, Światy nieznane i żelazka niezbędne , Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 21 grudnia 2020 (pol.).
- ↑ a b Prace etnograficzne 1985 ↓, s. 124.
- ↑ Lebeda 2002 ↓, s. 169.
- ↑ a b c d Fischer 1934 ↓, s. 195.
- ↑ a b c d Małgorzata Dziura, Kinga Kędziora-Palińska, Dekoracje bożonarodzeniowe – podłaźnik, pająk, światy, choinka , Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (pol.).
- ↑ a b c d Michalikowa, Chrząstowska i Chrząstowski 1974 ↓, s. 168.
- ↑ a b Rocznik 1966 ↓, s. 126.
- ↑ Ogrodowska 1996 ↓, s. 25.
- ↑ Usaczowa 2009 ↓, s. 131.
- ↑ Horák 1955 ↓, s. 62.
Bibliografia
- Agnieszka Lebeda: Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego. Anna Drożdż (red.). T. 6: Wiedza i wierzenia ludowe. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2002. ISBN 978-83-87266-85-1.
- Muzeum Etnograficzne: Rocznik. T. I-III. Kraków: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1966.
- Uniwersytet Jagielloński. Prace etnograficzne. „Zeszyty naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”. 20 (1), 1985. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. ISSN 0083-4327.
- Barbara Ogrodowska: Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Verbinum, 2000. ISBN 83-7192-109-8.
- Barbara Ogrodowska: Święta polskie: tradycja i obyczaj. Alfa, 1996. ISBN 83-7001-948-X.
- Lidia Michalikowa, Zofia Chrząstowska, Stanisław Chrząstowski: Folklor Lachów Sądeckich. T. 2. Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, 1974.
- Walerija Wasiljewna Usaczowa: Славянские древности: Этнолингвистический словарь. Nikita Tołstoj (red.). T. 4: П (Переправа через воду) – С (Сито). Moskwa: Международные отношения, 2009. ISBN 5-7133-0703-4.
- Walerija Wasiljewna Usaczowa: Магия слова и действия в народной культуре славян. Moskwa: Instytut Slawistyki Rosyjskiej Akademii Nauk, 2008. ISBN 978-5-7576-0221-9.
- Gejza Horák: Nárečie Pohorelej. Vydavateľstvo Slovenskej akadémie vied, 1955.
- Adam Fischer: Etnografja słowiańska. Wyd. 3. Książnica-Atlas, 1934.
