W dzisiejszym artykule przyjrzymy się Potok Złoty i jego wpływowi na nasze życie. Potok Złoty jest dziś bardzo aktualnym tematem, który wywołał liczne debaty i badania w różnych obszarach. Od momentu pojawienia się Potok Złoty przykuł uwagę szerokiego spektrum ludzi, ponieważ jego konsekwencje rozciągają się na różne aspekty naszego codziennego życia. W tym artykule szczegółowo przeanalizujemy, czym jest Potok Złoty, co czyni go tak istotnym i jakie są możliwe konsekwencje, jakie ma dla naszego środowiska. Dodatkowo przeanalizujemy różne perspektywy na Potok Złoty, aby zaoferować kompleksowe i zrównoważone spojrzenie na ten fascynujący temat.
Według innych badaczy założycielem miasta był polski szlachcic, wnuk Jakuba z Potoka, wojewoda bracławskiStefan Potocki (1568-1631), który w 1601 roku uzyskał dla miejscowości prawo miejskie magdeburskie i dokonał zmiany nazwy na Potok Złoty. On też zbudował zamek obronny oraz kościół i klasztor dominikański.
Po śmierci prowincjała o. Ambrożego z Urzędowa przeor potocki o. Zacharjasz Radziejowski jako wikary generalny zwołał kapitułę zakonną do Potoka na 18 października 1620.
Pod koniec XVIII wieku Potoccy sprzedali Potok Złoty i majątek zaczął przechodzić z rąk do rąk, co spowodowało jego zubożenie. W 1875 roku jego właścicielem jednak został Włodzimierz Gniewosz (1838–1909), który położył duże zasługi w odbudowie miasteczka, oraz zbudował tzw. „Dwór Gniewoszów”. Mieściła się w nim znakomita kolekcja malarstwa m.in. Fałata i Kossaka. Po Włodzimierzu Złoty Potok odziedziczył Aleksander Gniewosz (1873-1930), a po nim Aleksander jr Gniewosz (1920-2003) – uczestnik bitwy o Monte Cassino oraz Antoni Gniewosz (ur. 1922). W rodzinie Gniewoszów Potok Złoty pozostawał do 1939 roku. We wsi ustanowiono kaplicę grobową Gniewoszów
14 maja 1891 pożar, który wybuchł w klasztorze dominikanów strawił prawie czwartą część miasta.
W 1901 działała gorzelnia Markusa Leiba Bergmanna.
W 1939 roku miasteczko spłonęło podpalone przez tzw. „nieznanych sprawców”, a w 1945 roku wszyscy Polacy zostali z Potoku Złotego wygnani.
W latach 1939–1941 i 1944–1962 Potok Złoty był siedzibą rejonu złotopotockiego. W latach 1934–1941 był siedzibą gmin Potok Złoty I i Potok Złoty II. W latach 1941–1944 siedziba gminy Potok Złoty.
W 1989 liczyło 2479 mieszkańców.
W 2013 liczyło 2469 mieszkańców.
Zabytki
zamek z początku XVII wieku, zbudowany przez Potockich na planie kwadratu z sześciobocznymi basztami w narożach i wieżą bramną od północy. Od tej strony znajdował się też pałac Potockich. Całość otaczały wały ziemne i nawodniona fosa. W 1672 roku zajęty przez Turków i ponownie w 1676 roku. Od czasów Rozbiorów Polski w ruinie
kościół rzymskokatolicki parafialny pw. Najświętszej Marii Panny i św. Szczepana pierwszego męczennika, ufundowany wraz przyległym klasztorem dominikańskim przez Stefana Potockiego i jego żonę Marię Mohylankę (wybudowany w latach 1611–1634). Stefan Potocki został pochowany w kościele. Na sklepieniach krzyżowo-żebrowych oraz na ścianach zachowały się freski z XVIII w. z legendę o herbie książąt Potockich. W 1935 r. przekazany przez dominikanów w ręce księży diecezjalnych. Częściowo zrujnowany w okresie Ukraińskiej SRR po wysiedleniu z tych ziem Polaków, m.in. w 1954 r. kościół przebudowano na kino, burząc wieżę. Wyremontowany po upadku ZSRR z inicjatywy polskiego duchownego i działacza kresowego ks. Ludwika Rutyny; obecnie kościół parafialny, proboszczem parafii jest ks. Dariusz Piechnik. Słynący łaskami obraz Matki Bożej Złotopolskiej z tego kościoła został po wojnie przewieziony przez byłych parafian do Wabienic na Dolnym Śląsku.
pałac Gniewoszów herbu Rawicz z 1840 r. znajduje się na zachód od zamku. Obiekt wybudowany przez Olszewskiego. W trakcie budowy z zamku powyrywane zostały kamienne detale: obramowania okien i drzwi, ciosowe balustrady oraz kominki, które użyto przy wznoszeniu pałacu. Budowa ta doprowadziła Olszewskich do ruiny w związku z czym pałac kupił Jan Stojowski, a następnie przeszedł w ręce rodziny chasydzkich cadyków Friedmanów z Sadogóry. Od 1875 r. własność Włodzimierza Hipolita Gniewosza. Jego rodzina, syn Aleksander, a potem jego dwóch małoletnich synów mieszkali w obiekcie do 1939 r. Pałac piętrowy, wybudowany na planie dłuższego prostokąta, na wysokim fundamencie, był zwieńczony dachem czterospadowym. Wokół pałacu duży park z alejami. Całość przetrwała do dnia dzisiejszego.
↑Tomasz Zaucha wskazuje na prace: Serhij Jurczenko, Krzyżowe kościoły Ukrainy w pierwszej połowie XVII w., Biuletyn Historii Sztuki 1995, r. LVII, nr 3–4, s. 289–290.
Przypisy
↑Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Kijów, 2017, s. 65. (ukr.).
Lu. Dz.–B. R.: Potok 16. P.-Złoty, mko, pow. buczacki. W: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. T. VIII: Perepiatycha – Pożajście. Warszawa, 1887, s. 871.
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.