Adrian Carton de Wiart

Adrian Carton de Wiart
	generał porucznik
Data i miejsce urodzenia	5 maja 1880 ; Bruksela
Data i miejsce śmierci	5 czerwca 1963 ; Hrabstwo Cork, Irlandia
	Przebieg służby
Lata służby	1899–1924; 1939–1947
Siły zbrojne	British Army
Jednostki	134 Brygada; 61 Dywizja Piechoty
Stanowiska	Z-ca szefa Brytyjskiej Misji Wojskowej w Polsce;; przedstawiciel premiera Wielkiej Brytanii przy głównodowodzącym armii chińskiej
Główne wojny i bitwy	II wojna burska,; I wojna światowa kampania w Somali; bitwa nad Sommą (1916); bitwa pod Passchendaele; bitwa pod Cambrai (1918); II bitwa nad Sommą (1918); wojna polsko-bolszewicka,; II wojna światowa, kampania wrześniowa; kampania norweska; wojna chińsko-japońska;
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Adrian Carton de Wiart (IPA: /ˈ ɛ ɪ d r ɪ ə n ˈ k ɑ ː t ə n d ə ˈ w a ɪ ə t/; ur. 5 maja 1880 w Brukseli, zm. 5 czerwca 1963 w Hrabstwie Cork, Irlandia) – generał porucznik Armii Brytyjskiej, arystokrata pochodzący z bogatej rodziny szlacheckiej (o korzeniach irlandzkich i belgijskich), związany z Polską, członek Komisji Międzysojuszniczej dla Polski.

Życiorys

Uczestniczył w działaniach wojennych prowadzonych przez Brytyjczyków w 1898 roku w Somalii, gdzie stracił lewe oko, oraz w Afryce Południowej (II wojna burska)^{[potrzebny przypis]}, gdzie dostał postrzał w płuco i czaszkę.

Uczestniczył w walkach I wojny światowej nad Sommą (postrzał w głowę^{[potrzebny przypis]} i kostkę), pod Passchendaele (postrzał w biodro), Cambrai (postrzał w nogę) i pod Ypres, gdzie stracił rękę.

W latach 1918–1924 członek brytyjskiej misji wojskowej w Polsce, w styczniu i lutym 1919 wchodził w skład misji aliantów do Galicji Wschodniej w czasie wojny polsko-ukraińskiej, uczestniczył w rozmowach z rządem Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. W 1919 został szefem wojskowej misji brytyjskiej w Warszawie.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej był łącznikiem między brytyjskim ministerstwem wojny a dowództwem polskim^{[potrzebny przypis]}; uczestniczył w przemycie uzbrojenia z Węgier do Polski przez nieprzychylną Polsce Czechosłowację. Bezskutecznie starał się przekonać wojskowych brytyjskich do udzielenia pomocy stronie polskiej^{[potrzebny przypis]}. Miał wysoką opinię nt. wartości bojowej Armii Czerwonej.

Po zakończeniu wojny pozostał w Polsce, do 1924 na stanowisku szefa misji wojskowej, potem mieszkał w Polsce prywatnie w podarowanym mu przez Karola Radziwiłła majątku na Polesiu, w Prostyniu nad Lwą. Był rezydentem brytyjskiego wywiadu w Polsce.

Latem 1939 został ponownie powołany do służby czynnej na stanowisko szefa misji wojskowej w Polsce. Po wybuchu wojny zgłaszał chęć udziału w walkach, ale ostatecznie wraz z brytyjską misją wyjechał do Rumunii. Uniknął internowania, opuszczając Rumunię z wykorzystaniem fałszywego paszportu. Uczestniczył w kolejnych kampaniach wojennych, m.in. w Norwegii. W czasie kampanii pustynnej trafił do niewoli włoskiej, skąd próbował zbiec. Uwolniony z niewoli w trakcie negocjacji o zawieszenie broni przez Włochy; później był przedstawicielem Churchilla u generalissimusa Czang Kaj-szeka. Pod koniec 1947 r. ostatecznie odszedł ze służby wojskowej.

Odznaczenia

Krzyż Wiktorii (1916)
Kawaler-Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (1945)
Kawaler Orderu Łaźni (1919)
Kawaler Orderu św. Michała i św. Jerzego (1918)
Kawaler Orderu za Wybitną Służbę (1915)
Queen’s South Africa Medal
Africa General Service Medal
1914-15 Star
British War Medal
Allied Victory Medal z MID
1939–1945 Star
Africa Star
Burma Star
Italy Star
War Medal 1939–1945 z MID
Medal koronacyjny Jerzego VI
Medal koronacyjny Elżbiety II
Oficer Orderu Korony (Belgia, 1917)
Krzyż Wojenny (Belgia) (1918)
Krzyż srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (Polska, 1921)
dwukrotnie Krzyż Walecznych (Polska, 1920, 1941)
Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja)
Krzyż Wojenny (Francja) z palmą