Montana
Obecnie Montana jest istotnym tematem, który przykuł uwagę wielu ludzi na całym świecie. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, znaczenie w sferze gospodarczej czy implikacje w życiu codziennym, Montana okazał się tematem wartym analizy i refleksji. W miarę upływu czasu Montana nadal wywołuje debaty i kontrowersje, co prowadzi nas do odkrywania jego wielu aspektów i głębszego zagłębiania się w jego znaczenie i konsekwencje. W tym artykule przyjrzymy się bliżej Montana i zrozumiemy jego znaczenie w dzisiejszym świecie.
| stan | |||||
| 41. stan od 8 listopada 1889 | |||||
| |||||
| |||||
| Dewiza: Złoto i srebro (Oro y plata) | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
US-MT | ||||
| Gubernator | |||||
| Powierzchnia | |||||
| Populacja (2022) • liczba ludności |
|||||
| • gęstość |
2,98 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | |||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie USA
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Montana (ⓘwymowa:/mɒnˈtænə/) – stan w zachodniej części Stanów Zjednoczonych, przy granicy z Kanadą. W 2012 roku osiągnął 1 milion mieszkańców i jest jednym z najsłabiej zaludnionych.
Nazwa prawdopodobnie pochodzi od hiszpańskiego słowa montaña, które znaczy „góra”. Chociaż Montana kojarzona jest przede wszystkim z położonymi na jej obszarze górami, około 60% terytorium stanu pokrywa preria, wchodząca w skład Wielkich Równin. Region nazywany jest „Stanem Skarbów” (Treasure State) ze względu na jego ogromne bogactwo mineralne, a także „Krainą lśniących gór” (Land of the Shining Mountains) i „Krainą wielkiego nieba” (Big Sky Country). Montana jest czwartym co do wielkości stanem Stanów Zjednoczonych, co w połączeniu ze stosunkowo małym zaludnieniem plasuje ją wśród regionów o wyjątkowo niskiej gęstości zaludnienia. Gospodarka Montany bazuje na rolnictwie, górnictwie i przemyśle drzewnym. Duże znaczenie ma także rozwinięta turystyka. W Montanie znajduje się Park Narodowy Glacier oraz północny, niewielki fragment Parku Narodowego Yellowstone. Przez stan przechodzi wododział kontynentalny Ameryki.
Historia
Montana stała się integralną częścią Stanów Zjednoczonych 26 maja 1864. W 1889 r., kiedy stała się 41. stanem USA, słynęła z hodowli bydła i zaczęła wyłaniać się jako jeden z wiodących ośrodków wydobycia miedzi w kraju.
Montana była ostatnim silnym punktem oporu Indian przed kolonizatorami z Europy.
Montana była pierwszym stanem, który wybrał kobietę do Kongresu. Jeannette Rankin została wybrana w 1916, a następnie ponownie w 1940 i była jedynym członkiem Kongresu, który głosował przeciwko udziałowi USA w obu wojnach światowych.
Geografia
Z powierzchnią równą 376 978 km², Montana jest czwartym co do wielkości stanem Stanów Zjednoczonych (po Alasce, Teksasie i Kalifornii). Montana graniczy od północy z kanadyjskimi prowincjami Kolumbia Brytyjska, Alberta oraz Saskatchewan, od wschodu z Dakotą Północną i Dakotą Południową, od południa z Wyoming, od południowego zachodu i zachodu z Idaho.
Na zachodzie stanu dominują wysokie, skaliste góry, stanowiące część wododziału kontynentalnego Ameryki, zaś na wschodzie rozległe równiny. Góry leżące w Montanie należą do Gór Skalistych, a właściwie ich północnej części (ang. Northern Rocky Mountains). Najwyższy szczyt na terenie stanu to Granite Peak (3901 m n.p.m.). Główne rzeki Montany to Missouri, Milk, Flathead i Yellowstone. Największym jeziorem jest Fort Peck Lake.
W Montanie znajduje się kilka rezerwatów indiańskich:
- Fort Peck Indian Reservation
- Northern Cheyenne Indian Reservation
- Crow Indian Reservation
- Rocky Boys Indian Reservation
- Blackfeet Indian Reservation
- Flathead Indian Reservation
Miasta
Na terenie stanu Montana znajduje się 128 miast (city lub town), w tym jedno o liczbie ludności przekraczającej 100 000, osiem powyżej 10 000 mieszkańców, a 57 powyżej 1000 mieszkańców (2021 r.).
Lista miast zamieszkanych przez 500 lub więcej osób (2021 r.):
- Billings (117 445)
- Missoula (74 822)
- Great Falls (60 403)
- Bozeman (54 539)
- Butte (34 768)
- Helena (33 120)
- Kalispell (26 110)
- Belgrade (11 608)
- Anaconda (9491)
- Havre (9314)
- Whitefish (8492)
- Miles City (8397)
- Livingston (8386)
- Laurel (7180)
- Sidney (6197)
- Lewistown (6048)
- Columbia Falls (5545)
- Polson (5357)
- Hamilton (4905)
- Glendive (4871)
- Dillon (3976)
- Hardin (3685)
- Glasgow (3180)
- Shelby (3153)
- Cut Bank (3046)
- Deer Lodge (2935)
- Libby (2903)
- Wolf Point (2611)
- Conrad (2354)
- Red Lodge (2339)
- Ronan (2142)
- Manhattan (2128)
- Stevensville (2092)
- Colstrip (2052)
- Three Forks (1991)
- East Helena (1954)
- Townsend (1917)
- Columbus (1856)
- Malta (1847)
- Baker (1807)
- Roundup (1805)
- Choteau (1719)
- Big Timber (1673)
- Plentywood (1668)
- Forsyth (1591)
- Fort Benton (1511)
- Eureka (1433)
- Thompson Falls (1391)
- West Yellowstone (1269)
- Boulder (1214)
- Chinook (1175)
- Plains (1157)
- Harlowton (1089)
- White Sulphur Springs (1052)
- Whitehall (1039)
- Scobey (1024)
- Browning (1007)
- Ennis (972)
- Superior (884)
- Fairview (878)
- Philipsburg (847)
- Chester (840)
- Pinesdale (838)
- Troy (833)
- Darby (828)
- St. Ignatius (786)
- Poplar (773)
- Harlem (765)
- Fairfield (755)
- Culbertson (752)
- Sheridan (729)
- Bridger (689)
- Walkerville (643)
- Cascade (601)
- Joliet (599)
- Big Sandy (596)
- Circle (588)
- Hot Springs (587)
- Terry (566)
- Belt (519)
- Alberton (505)
Demografia
Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Montana liczy 1 084 225 mieszkańców, co oznacza wzrost o 94 810 (9,6%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010. Przyrost ludności jest powyżej średniej krajowej, która wynosi 7,4%. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,3% populacji, 21,3% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 19,6% to osoby mające 65 i więcej lat. 49,4% ludności stanu stanowią kobiety.
Język
W użyciu są głównie: język angielski (95,35%), język hiszpański (1,35%) i język niemiecki (1,0%).
Rasy i pochodzenie
Według danych z 2019 roku, 88,0% mieszkańców stanowiła ludność biała (85,8% nie licząc Latynosów), 6,3% to rdzenna ludność Ameryki, 3,4% miało rasę mieszaną, 0,8% to Azjaci, 0,7% to Afroamerykanie, 0,02% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 3,8% ludności stanu.
Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (23,9%), irlandzkiego (14,0%), angielskiego (10,8%) i norweskiego (8,3%). Obecne są także duże grupy (ponad 10 tys.) osób pochodzenia „amerykańskiego”, francuskiego, europejskiego (nieokreślonego), włoskiego, szwedzkiego, szkockiego, meksykańskiego, polskiego, holenderskiego, szkocko–irlandzkiego, skandynawskiego i duńskiego.
Religia
1.JPG)
- chrześcijaństwo – 65%:
- ewangelikalni – 28% (gł. baptyści, luteranie i zielonoświątkowcy),
- katolicy – 17%,
- protestanci głównego nurtu – 14% (gł. metodyści i luteranie),
- mormoni – 4%,
- pozostali – 2% (gł. świadkowie Jehowy i prawosławni),
- brak religii – 30% (w tym: 5% agnostycy i 4% ateiści),
- religie Indian – 2%,
- pozostałe religie – 3% (w tym: buddyści, żydzi, bahaiści, unitarianie uniwersaliści i muzułmanie).
Północny obszar wzdłuż granicy z Kanadą został zasiedlony przez niemieckich huterytów. Pozostało kilkadziesiąt ich społeczności, w których powszechnie mówi się po niemiecku.
Gospodarka
Montana znana jest z obfitych zasobów naturalnych i mineralnych, w tym węgla (30% zasobów USA), miedzi, złota, manganu, szafiru, srebra, ołowiu, ropy i cynku.
Dawna odkrywkowa kopalnia miedzi jest obecnie jedną z atrakcji turystycznych. Obok parków narodowych, turystów przyciąga także Szlak Dinozaurów Montany, który obejmuje liczne muzea.
Rolnictwo
Bydło i pszenica pozostają głównymi towarami Montany i razem stanowią trzy czwarte wpływów gotówkowych Montany z rolnictwa. Montana zajmuje pierwsze miejsce w kraju pod względem produkcji soczewicy i certyfikowanej ekologicznej pszenicy oraz drugie lub trzecie (w zależności od roku) miejsce w kategorii pszenicy jarej, durum, jęczmienia, siemienia lnianego i krokosza barwierskiego. Montana plasuje się również w pierwszej dziesiątce stanów pod względem produkcji miodu, cieląt wołowych, pszenicy ozimej, siana z lucerny, fasoli garbanzo, owiec i jagniąt, oraz buraków cukrowych.
Informacje dodatkowe
- W Montanie występuje największa w Stanach Zjednoczonych populacja niedźwiedzi grizzly.
- Symbole Montany:
- Gatunek drzew: sosna
- Gatunek zwierząt: niedźwiedź grizzly
- Gatunek ptaków: skowronek
- Gatunek ryb: pstrąg
Przypisy
- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. . . (ang.).
- ↑ a b U.S. Census Bureau QuickFacts: Montana , www.census.gov (ang.).
- ↑ a b c Montana, Encyclopædia Britannica (ang.).
- ↑ Continental Divide, Encyclopædia Britannica (ang.).
- ↑ a b Lauren Favre, 10 Things to Know About Montana , US News, 2019 .
- ↑ Granite Peak , Geographic Names Information System (GNIS) (ang.).
- ↑ a b c City and Town Population Totals: 2020-2021. U.S. Census Bureau. . (ang.).
- ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020 , 2020 Census Apportionment Results .
- ↑ Data Center Results , apps.mla.org .
- ↑ 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05) , data.census.gov .
- ↑ 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP02) , data.census.gov .
- ↑ Adults in Montana. Pew Research Center, 2014. . .
- ↑ State Membership Report. The ARDA. . .
- ↑ Montana Department of Agriculture , NASDA (ang.).
Linki zewnętrzne
