Rosz ha-Szana
Rosz ha-Szana to temat, który przykuł uwagę ludzi z całego świata. Ze względu na swoje znaczenie w dzisiejszym społeczeństwie Rosz ha-Szana stał się przedmiotem zainteresowania naukowców, ekspertów, a nawet ogółu społeczeństwa. Wpływ Rosz ha-Szana jest niezaprzeczalny, a jego wpływ rozciąga się na różne aspekty życia codziennego, od polityki po rozrywkę. W tym artykule zagłębimy się w znaczenie i znaczenie Rosz ha-Szana, badając jego liczne wymiary i rolę, jaką odgrywa we współczesnym społeczeństwie.
 Szofar wykonany z rogu baraniego, używany w czasie Rosz ha-Szana | |
| Dzień |
1–2 tiszri (wrzesień–październik) |
|---|---|
| Religie | |
| Upamiętnia |
stworzenie świata; przypomnienie o sądzie Bożym |
| Inne nazwy |
Święto Trąbek (w Polsce), |
| Podobne święta |
Nowy Rok |
Rosz ha-Szana, Rosz Haszana (hebr. ראש השנה = „początek roku” lub dosłownie: „głowa roku”; jid. ראָש־השנה Roszeszone) w Polsce zwane też Świętem Trąbek lub Trąbkami – judaistyczne święto Nowego Roku, pierwszy dzień kalendarza żydowskiego, obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri. Upamiętnia stworzenie świata i przypomina o sądzie Bożym. Święto trwa dwa dni (zarówno w Izraelu, jak i w diasporze) i otwiera okres pokuty – Jamim Noraim, trwający do święta Jom Kipur. W Tanachu święto było określane jako Zichron Terua (hebr. „Upamiętnienie Dęcia w Szofar”) oraz Jom Terua (hebr., „Dzień Dęcia w Szofar”), bowiem w dniu sądu rozbrzmiewać ma dźwięk trąby szofar. Pod nazwą „Rosz ha-Szana” po raz pierwszy pojawiło się w Misznie. W czasie Rosz ha-Szana nie wolno wykonywać żadnej pracy.
W judaistycznej liturgii używane są także dwa inne określenia na Rosz ha-Szana: hebr. Jom ha-Din oznacza „Dzień Sądu”, w którym Bóg sądzi czyny ludzi i narodów, a hebr. Jom ha-Zikaron – „Dzień Pamięci / Rozpamiętywania”, czyli czas na rozważenie swego postępowania w minionym roku. Tradycja nakazuje także świętowanie wówczas rocznicy stworzenia świata.
Termin „Rosz ha-Szana” w Misznie
W Misznie pod nazwą Rosz ha-Szana wymienione są cztery dni, które – w różnym znaczeniu – były uznawane za „pierwszy dzień nowego roku”:
- pierwszy dzień nisan – początek liczenia miesięcy, rozpoczyna rok liturgiczny, symbolizuje początek wolności i formowania się narodu żydowskiego,
- pierwszy dzień tiszri – początek roku rolniczego (ten cykl stał się najbardziej powszechny),
- pierwszy dzień elul – dzień nowego roku dla bydła – w starożytności wyznaczał nowy rok w składaniu ofiar ze zwierząt w Świątyni Jerozolimskiej,
- piętnasty dzień szwat – początek nowego roku dla drzew (Tu bi-szwat).
Obrzędy w liturgii judaistycznej
1. tekia
2. szewarim
3. terua
4. tekia gedola
Obchody Rosz ha-Szana nie wiążą się z wyszukaną obrzędowością. Pierwszego dnia, po południu, nad lokalnymi ciekami wodnymi odbywa się ceremonialne wyrzucanie grzechów, zwane taszlich. Wierni opróżniają swoje kieszenie do rzeki, symbolicznie odrzucając grzechy. Obrzęd stanowi nawiązanie do słów z księgi Micheasza (7, 18-20): „złoży nieprawości nasze (hebr. taszlich) i wrzuci w morze”. Podczas wieczornego nabożeństwa w synagodze wypowiadane jest świąteczne błogosławieństwo i śpiewana jest pieśń Awinu Malkenu.
W judaistycznej liturgii tego dnia obowiązuje odmówienie dodatkowej, składającej się z trzech części (Malchujot, Zichronot, Szofarot) modlitwy Musaf (hebr., „dodatek”; jid. מוסף musef). Charakterystyczną cechą liturgii tego dnia jest gra na trąbie szofar, co ma stanowić odniesienie do polecenia z Księgi Liczb (Lb 29,1). Dźwięk trąby ma wzywać wiernych do duchowego przebudzenia i pokuty. Ma także stanowić przypomnienie historii objawienia się Boga Mojżeszowi na Górze Synaj. Dźwięk szofaru rozlega się po każdej z trzech grup modlitw. Jeśli Rosz ha-Szana wypada w szabat, to dęcie w szofar nie jest wykonywane.
Dźwięki szofaru
W ciągu dnia szofar ma wydać łącznie 100 dźwięków. Wyróżniane są cztery różne brzmienia szofaru. Pierwszym jest tekia, dźwięk trwający 3 sekundy. Szewarim to trzy jednosekundowe dźwięki o rosnącym tonie. Terua to staccato – seria krótkich dźwięków wybrzmiewających łącznie przez około 3 sekundy. Czwarty, ostatni element w zestawie to tekia gedola (dosł. „duże tekia”) – trwa około 10 sekund. Tradycja takiego zestawu dźwięków nie ma oparcia w Biblii.
Uczta
Wieczorem 1 tiszri, w domach rozpoczyna się uczta, podczas której podawane są potrawy związane symbolicznie ze świętem i mające wyrażać szczęście: okrągła chałka (maczana w miodzie) symbolizująca cykl roku, daktyle, granaty oraz gefilte fisz. Ryba ma być z zachowaną głową, „aby Bóg sprawił, żebyśmy byli głową, a nie ogonem”. Z kolei cząstki jabłka i plastry marchwi, podobnie jak chałka umaczane w miodzie, mają symbolizować szczęśliwy oraz słodki nadchodzący rok.
Tradycyjne życzenia świąteczne
.jpg)
Zgodnie z tradycją, podczas „Dni Trąbienia” w niebie otwierano trzy księgi. Pierwsza zawierała imiona usprawiedliwionych, druga nieusprawiedliwionych, a trzecia niezdecydowanych. Dlatego podczas święta (oraz w dni je poprzedzające) wyznawcy składają sobie życzenia: Leszana towa tikatewu wetechatemu (liczba mnoga), które oznaczają: „Obyście byli zapisani (w Księdze Życia) i opieczętowani na dobry rok”. Odpowiedź brzmi: Gam atem, co oznacza: „To samo dla ciebie”. W dniach pomiędzy Rosz ha-Szana a świętem Jom Kipur życzenia składane są w nieco innej formie: Gemar chatima towa (w skróconej wersji: Gemar tow), co oznacza: „Obyś był ostatecznie opieczętowany (w Księdze Życia) na dobre”.
W kalendarzu
Zgodnie z kalendarzem gregoriańskim święto było obchodzone w dniach:
- 2018: 10–11 września
- 2019: 30 września – 1 października
- 2020: 19–20 września
- 2021: 7–8 września
- 2022: 26–27 września
- 2023: 15-17 września
Uwagi
- ↑ Zapisywane także jako Rosz haSzana.
- ↑ „W pierwszym dniu siódmego miesiąca będziecie mieć zwołanie święte; wtedy nie wolno wykonywać żadnej pracy. Będzie to dla was dzień trąbienia”.
- ↑ Leszana towa tikatew wetachatem (liczba pojedyncza, gdy życzenia są kierowane do mężczyzny),
Leszana towa tikatewi wetechatemi (liczba pojedyncza, gdy życzenia są kierowane do kobiety).
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Magdalena Bendowska: Rosz ha-Szana. Polski słownik judaistyczny . Żydowski Instytut Historyczny. . (pol.).
- ↑ a b c Rosz ha-Szana, Encyklopedia PWN .
- ↑ a b c d Rosh Hashana, Encyclopædia Britannica (ang.).
- ↑ a b c d e Redakcja Wirtualnego Sztetla: Rosz ha-Szana. Tradycja i kultura żydowska . Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. . (pol.).
- ↑ a b c d e Forum Żydów Polskich Forum Żydów Polskich: Nowy Rok w żydowskim kalendarzu. fzp.net.pl, 2016. . (pol.).
- ↑ a b c Bella Szwarcman-Czarnota. Dzień radości przy dźwięku trąb. „Nasza Gmina”. 79, 2012. Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie. (pol.).
- ↑ a b c Sarah Bunin Benor: Rosh Hashanah. Jewish English Lexicon . 2012. . (ang.).
- ↑ Regina Liliental: Święta żydowskie w przeszłości i teraźniejszości – tom. II. Kraków: Akademia Umiejętności, 1914, s. 111.
- ↑ a b c d e f g Encyclopedia Judaica: Rosh Hashana: History & Overview. Encyclopedia Judaica . The Gale Group, 2008. . (ang.).
- ↑ Biblia Tysiąclecia (Lb 29, 1). Poznań: Wydawnictwo Pallottinum, 2003.
- ↑ a b Jan Klinkowski. Znaczenie symbolu Księgi Życia w Biblii i tradycji judaistycznej. „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne”. III (2), s. 22, 2004. (pol.).
- ↑ Danny Sadinoff, Michael J. Radwin: Jewish Calendar 2019. Hebrew calendar . Hebcal. . (ang.).
Linki zewnętrzne
- Eljahu Josef Parypa: Rosh Hashanah - Żydowski nowy rok - Tajemniczy Świat Żydów. youtube.com, 2018. .
