Wybory prezydenckie w Polsce w 2020 roku (pierwsze)

W dzisiejszym świecie Wybory prezydenckie w Polsce w 2020 roku (pierwsze) stał się tematem cieszącym się dużym zainteresowaniem i znaczeniem w różnych obszarach społeczeństwa. Od sfery naukowej po polityczną, Wybory prezydenckie w Polsce w 2020 roku (pierwsze) przykuł uwagę badaczy, naukowców, liderów i ogólnie obywateli, wywołując intensywną debatę i analizę na temat jego implikacji i reperkusji. W tym artykule szczegółowo zbadamy różne aspekty i perspektywy Wybory prezydenckie w Polsce w 2020 roku (pierwsze), badając jego wpływ dzisiaj i możliwe prognozy na przyszłość. Od jego powstania do ewolucji, w tym jego wpływu na teraźniejszość, zagłębimy się w pełną i wyczerpującą analizę Wybory prezydenckie w Polsce w 2020 roku (pierwsze), odnosząc się do jego pozytywnych, negatywnych i kontrowersyjnych aspektów.

Wybory prezydenckie w Polsce
w 2020 roku
Państwo

 Polska

Rodzaj

wybory prezydenckie

Data przeprowadzenia

10 maja 2020 (I tura) – głosowanie nie odbyło się

Data zarządzenia

5 lutego 2020
przez: marszałek Sejmu
Elżbietę Witek

Podstawa prawna

Kodeks wyborczy

Koszt

68 896 820 zł (pierwsze szacunki)
76 507 400 zł (kwota według Najwyższej Izby Kontroli)

poprzednie:
Wybory 2015
następne:
Wybory 2020 (II)
Strona internetowa

Wybory prezydenckie w Polsce w 2020 roku, tzw. wybory kopertowewybory prezydenckie w Polsce, wyznaczone na 10 maja 2020; II tura wyborów miała odbyć się dwa tygodnie później, tj. 24 maja; planowane głosowanie w I turze nie odbyło się.

Postanowienie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 lutego 2020 w sprawie wyborów prezydenckich w 2020 roku

Ogłoszony termin przeprowadzenia wyborów

Zgodnie z art. 128 Konstytucji RP, wybory prezydenckie muszą odbyć się w dzień wolny od pracy przypadający między 75. a 100. dniem przed końcem kadencji urzędującego prezydenta. Ponieważ pięcioletnia kadencja Andrzeja Dudy kończyła się 6 sierpnia 2020, I tura w zwykłym terminie mogła zostać zarządzona na dzień wolny między 28 kwietnia a 23 maja 2020 (II tura odpowiednio między 12 maja a 6 czerwca 2020). Ostatecznie marszałek Sejmu Elżbieta Witek zarządziła wybory na 10 maja 2020. Głosowanie (I tura) miało odbyć się w godzinach 7:00–21:00. Jeśli żaden kandydat nie otrzymałby więcej niż połowy ważnych głosów, zgodnie z Konstytucją, 2 tygodnie później (czyli 24 maja) zostałoby przeprowadzone ponowne głosowanie, z udziałem dwóch kandydatów z najwyższą liczbą głosów otrzymanych w pierwszym głosowaniu.

Wpływ pandemii COVID-19 na przebieg wyborów

W związku z epidemią COVID-19 w Polsce pojawiły się liczne głosy o konieczności przesunięcia daty wyborów. Taką potrzebę zauważyli m.in. kandydaci: Małgorzata Kidawa-Błońska, Robert Biedroń, Szymon Hołownia, Władysław Kosiniak-Kamysz, Krzysztof Bosak i Marek Jakubiak, a także konstytucjonaliści: profesorowie Marek Chmaj, Andrzej Zoll, Marcin Matczak, Ryszard Piotrowski czy Ewa Łętowska. W analizie przeprowadzonej dla Fundacji im. Stefana Batorego dotyczącej wpływu epidemii na proces wyborczy dr hab. Bartłomiej Michalak, prof. UMK, zaznaczył, iż zrealizowanie wyborów jest w praktyce niewykonalne.

W sprawie wypowiedzieli się również Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar, podkreślając, że przeprowadzenie wyborów w planowanym terminie byłoby naruszeniem zdrowia i życia obywateli, oraz Sąd Najwyższy, zauważając, iż w sytuacji pandemii niemożliwe jest zebranie wymaganych 100 tys. podpisów pod kandydaturą. Ponadto ponad 550 uczonych, pracowników naukowych, lekarek i innych specjalistów medycznych w liście otwartym zaapelowało do władz o przełożenie planowanych na 10 maja wyborów. Sygnatariusze listu wezwali, by wybory zostały przeprowadzone w innym terminie, w warunkach niezagrażających zdrowiu i życiu obywateli.

Ustawa z dnia 6 kwietnia 2020 o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta RP zarządzonych w 2020 roku

Powszechne głosowanie korespondencyjne

6 kwietnia do Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy zakładający, iż wybory odbędą się jedynie w drodze głosowania korespondencyjnego. Tego samego dnia projekt po trzech czytaniach przegłosowano (230 posłów PiS było za) i skierowano do dalszych prac. 5 maja Senat podjął uchwałę o odrzuceniu ustawy.

27 kwietnia Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie wydało opinię, w której poinformowało, że wybory prezydenckie w Polsce w proponowanej formie nie spełniają wymogów Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, by zostać uznane za demokratyczne. Tego samego dnia Sąd Najwyższy wydał opinię uznającą, że projekt ustawy z 6 kwietnia, z racji trybu, w jakim został uchwalony przez Sejm, oraz z uwagi na jego liczne wady merytoryczne (w tym brak spójności z innymi aktami prawnymi), nie powinien być przedmiotem dalszych prac legislacyjnych.

Dzień później wspólny apel wystosowało ponad 400 pracowników naukowych, w tym m.in. dziekani Wydziałów Prawa i Administracji: Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Uniwersytetu Śląskiego i Uniwersytetu Szczecińskiego. W liście otwartym do władz podkreślili, iż planowane wybory nie będą tajne, powszechne oraz transparentne, co w efekcie może skutecznie podważać ich wynik. Ponadto sygnatariusze zaznaczyli, iż sposób procedowania projektu narusza kardynalne zasady prawidłowej legislacji, a także zaapelowali o nieprzeprowadzanie wyborów w formie sprzecznej z konstytucją.

W sprawie zabrali też głos byli prezydenci: Lech Wałęsa, Aleksander Kwaśniewski i Bronisław Komorowski oraz byli premierzy: Marek Belka, Jan Krzysztof Bielecki, Włodzimierz Cimoszewicz, Ewa Kopacz, Kazimierz Marcinkiewicz i Leszek Miller, zapowiadając, że nie zagłosują w wyborach prezydenckich. We wspólnym oświadczeniu przekazali:

Forsowane przez Prawo i Sprawiedliwość wybory korespondencyjne uchwalono wbrew Konstytucji i regulaminowi Sejmu. Nie będą ani powszechne, ani równe. Nie dają gwarancji, że wszyscy wyborcy otrzymają karty do głosowania. Stwarzają możliwości nielegalnego oddawania głosu za innych. Nie zapewniają tajności głosowania. Uniemożliwiają obywatelom skuteczną kontrolę uczciwości wyborów. Ich przeprowadzenie w czasie panującej epidemii stwarza zagrożenie dla życia i zdrowia obywateli.

Wcześniej bojkot wyborów zapowiedział inny były premier (a także były przewodniczący Rady Europejskiej, ówczesny przewodniczący Europejskiej Partii Ludowej) Donald Tusk.

6 maja prezesi dwóch partii należących do koalicji rządzącej, Jarosław Kaczyński (Prawo i Sprawiedliwość) i Jarosław Gowin (Porozumienie), pomiędzy którymi toczył się spór o ostateczne poparcie w Sejmie ustawy o głosowaniu korespondencyjnym, która umożliwiałaby głosowanie w maju, zobowiązali się do poparcia przez ich partie tej ustawy przy założeniu, że głosowanie nie odbędzie się w terminie majowym i przekonaniu, że zostaną wówczas rozpisane nowe wybory. Dzień później Sejm odrzucił uchwałę Senatu odrzucającą głosowanie korespondencyjne i skierował ustawę do prezydenta, który podpisał ją następnego dnia.

Wnioski Poczty Polskiej o przekazanie spisu wyborców

23 kwietnia, w nocy o 2:26 polscy wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast otrzymali mailowo wnioski o przekazanie danych ze spisu wyborców (w tym numerów PESEL, kodów pocztowych, adresów zamieszkania, imion i nazwisk). Dane miały zostać udostępnione w formie dokumentu tekstowego (.txt) niezabezpieczonego hasłem w ciągu dwóch dni roboczych. Wpływające pisma pozbawione były podpisu elektronicznego; widniała jedynie informacja, iż nadawcą jest „Poczta Polska. Wielu samorządowców, w tym m.in. prezydenci Warszawy, Bydgoszczy, Gdańska, Sopotu i Gdyni, zapowiedziało zawiadomienie prokuratury o możliwości popełnienia przestępstwa. Tego samego dnia rzeczniczka Poczty Polskiej potwierdziła autentyczność rozesłanych maili, a także zapowiedziała, że zostaną one powtórnie rozesłane ze stosownymi podpisami. Dane ze spisu wyborców zostały przekazane Poczcie Polskiej przez co najmniej 471 gminy.

W przesłanych wnioskach Poczta Polska zażądała udostępnienia danych wyborców, powołując się na art. 99 ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. z 2020 r. poz. 695). Jak ocenili m.in. prawnicy z Katedry Prawa Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, poczta nie posiadała do tego wystarczającej podstawy prawnej, a jej czyn mógł nosić znamiona przestępstwa. 15 września 2020 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wydał – na podstawie skargi Rzecznika Praw Obywatelskich – wyrok stwierdzający, że decyzja premiera Mateusza Morawieckiego o wydaniu Poczcie Polskiej polecenia dotyczącego przygotowań do wyborów korespondencyjnych została wydana bez podstawy prawnej i z rażącym naruszeniem prawa i jest nieważna. Identyczny pogląd został przedstawiony przez NIK podczas publikacji raportu w sprawie procesu przygotowania wyborów prezydenckich. Fakt popełnienia przestępstwa przez włodarzy gmin przekazujących dane ze spisu wyborców został potwierdzony również przez Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu w treści uzasadnienia dla wprowadzającej amnestię tzw. ustawy abolicyjnej, podpisanej – ze wsteczną mocą obowiązywania – 20 grudnia 2022 przez Andrzeja Dudę.

Sprawa wycieku kart wyborczych

29 kwietnia, 11 dni przed planowym terminem wyborów, jeden z kandydatów na urząd Prezydenta RP Stanisław Żółtek podczas konferencji prasowej zaprezentował kopie karty wyborczej z nazwiskami kandydatów oraz formularza do uzupełnienia danych wyborcy. Stwierdził, że uzyskał je od pracownika jednej z podkrakowskich firm, która otrzymała zlecenie pakowania zestawów wyborczych przed ich rozsyłką. Następnego dnia ukazał się artykuł w „Gazecie Wyborczej”, obarczający odpowiedzialnością za wyciek Ministerstwo Aktywów Państwowych zarządzane przez ministra Jacka Sasina. Ministerstwo Aktywów Państwowych zaprzeczyło tymże doniesieniom.

Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych wydała oświadczenie, w którym stwierdziła:

Wprowadzone zabezpieczenia są podobne do tych stosowanych w dokumentach i drukach zabezpieczonych. Gwarantują też w sposób jednoznaczny możliwość weryfikacji autentyczności dokumentu. (...) karta wyborcza przygotowana i wytworzona na potrzeby tegorocznych wyborów prezydenckich będzie najlepiej zabezpieczoną kartą wyborczą w historii wyborów w Polsce.

Poczta Polska o wycieku kart poinformowała Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Brak głosowania w przewidzianym terminie

W komunikacie Państwowej Komisji Wyborczej z 7 maja 2020 poinformowała ona, że głosowanie w dniu 10 maja nie odbędzie się, ponieważ PKW została w wyniku ustawy z 16 kwietnia tegoż roku pozbawiona kompetencji do ustalenia wzoru i zarządzenia druku kart do głosowania, które są koniecznym warunkiem do przeprowadzenia głosowania. W związku z tym powiadomiła, iż lokale wyborcze pozostaną zamknięte i uznała, że nie będzie obowiązywać cisza wyborcza. 10 maja, w dniu niedoszłego głosowania, PKW wydała uchwałę, w której dokonała interpretacji, że brak możliwości głosowania na kandydatów był równoznaczny z sytuacją braku kandydatów, w związku z czym do marszałka Sejmu będzie należało rozpisanie nowych wyborów. 3 czerwca marszałek Sejmu Elżbieta Witek zarządziła nowe wybory, z głosowaniem planowanym na dzień 28 czerwca 2020.

Kalendarz wyborczy

Ogłaszając termin wyborów, zgodnie z art. 289 § 1 i art. 290 Kodeksu wyborczego marszałek Sejmu określała dni, w których upływają terminy wykonania czynności wyborczych przewidzianych w ustawie (kalendarz wyborczy). Postanowieniem Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 lutego 2020 o zarządzeniu wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2020 r. poz. 184) ustalony został kalendarz wyborczy:

  • 16 marca 2020 – termin zawiadamiania Państwowej Komisji Wyborczej o utworzeniu komitetu wyborczego
  • 23 marca 2020 – termin powołania okręgowych komisji wyborczych
  • 26 marca 2020 – termin złożenia wymaganych 100 tysięcy podpisów poparcia
  • 10 kwietnia 2020 – termin na podanie do wiadomości publicznej informacji o numerach i granicach obwodów głosowania oraz siedzibach obwodowych komisji wyborczych
  • 10 kwietnia 2020 – termin zgłaszania przez pełnomocników wyborczych kandydatów do obwodowych komisji wyborczych
  • 20 kwietnia 2020 – podanie do publicznej wiadomości danych o kandydatach na prezydenta
  • 25 kwietnia 2020 – początek emisji w mediach bezpłatnych spotów wyborczych
  • 27 kwietnia 2020 – termin zgłaszania zamiaru głosowania korespondencyjnego przez wyborców niepełnosprawnych
  • 4 maja 2020 – termin składania wniosków ws. głosowania przez pełnomocnika
  • 5 maja 2020 – termin składania wniosków ws. głosowania poza miejscem zamieszkania
  • 5 maja 2020 – termin składania wniosków o dopisanie do spisu wyborców w wybranym obwodzie głosowania
  • 7 maja 2020 – termin składania wniosków o wpisanie do spisu wyborców na statkach morskich
  • 7 maja 2020 – termin zgłaszania przez wyborców przebywających za granicą dopisania do spisu wyborców za granicą
  • 9 maja 2020 (godz. 0:00) – koniec rozpowszechniania audycji wyborczych, początek tzw. ciszy wyborczej
  • 10 maja 2020 – pierwsze głosowanie w godzinach 7:00–21:00

Kandydaci na Prezydenta Rzeczypospolitej

Zgodnie z art. 296 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277, z późn. zm.), kandydatem na prezydenta Rzeczypospolitej mogła być osoba zgłoszona przez co najmniej 100 tysięcy obywateli, mających prawo wybierania do Sejmu. Zgłoszenia takiego dokonywał formalnie popierający go komitet wyborczy, który powstawał po pisemnym wyrażeniu zgody przez zainteresowanego. Komitet wyborczy mogło utworzyć minimum 15 osób. Po zebraniu co najmniej tysiąca podpisów popierających obywateli komitet wyborczy mógł zostać zgłoszony Państwowej Komisji Wyborczej do zarejestrowania.

Komitety wyborcze

Pierwszym etapem przy zgłaszaniu kandydatów na prezydenta jest utworzenie i zarejestrowanie komitetów wyborczych poszczególnych kandydatów. W wymaganym terminie, do 16 marca 2020, do Państwowej Komisji Wyborczej wpłynęły zawiadomienia o utworzeniu od 40 komitetów wyborczych. Państwowa Komisja Wyborcza przyjęła 35 z tych zawiadomień, pozostałe zaś odrzuciła. Zarejestrowano komitety wyborcze następujących kandydatów na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej:

Kandydaci

Kolejnym etapem było zarejestrowanie kandydatów na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, czego dokonała Państwowa Komisja Wyborcza wobec komitetów, które do dnia 26 marca 2020 dostarczyły podpisy 100 000 osób popierających daną kandydaturę. Zarejestrowano 10 kandydatów na prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej:

Oficjalni kandydaci
Zdjęcie Imię i nazwisko Wiek Wykształcenie Przynależność partyjna Partie udzielające poparcia
(łącznie z macierzystymi)
Hasła wyborcze
Robert Biedroń 44 wyższe politologiczne
(mgr)
Wiosna Roberta Biedronia Bezpieczna Polska w Zjednoczonej Europie
Krzysztof Bosak 37 średnie Konfederacja Wolność i Niepodległość, Ruch Narodowy Naprzód Polsko!
Andrzej Sebastian Duda 47 wyższe prawnicze
(dr)
bezpartyjny Niech żyje Polska!
Szymon Franciszek Hołownia 43 średnie bezpartyjny Prezydent różnych Polaków;
Dość partyjniactwa;
Kościół i władza na swoje miejsce;
Pokolenia, nie kadencja
Marek Jakubiak 61 średnie Federacja dla Rzeczypospolitej
Małgorzata Maria Kidawa-Błońska 63 wyższe socjologiczne
(mgr)
Platforma Obywatelska Rzeczypospolitej Polskiej Prawdziwa Prezydent – pewna przyszłość
Władysław Marcin Kosiniak-Kamysz 38 wyższe medyczne
(dr)
Polskie Stronnictwo Ludowe Nadzieja dla Polski
Mirosław Mariusz Piotrowski 54 wyższe historyczne
(dr hab.)
Ruch Prawdziwa Europa – Europa Christi Nowoczesny konserwatyzm; Prezydent bezpiecznego jutra
Paweł Jan Tanajno 44 wyższe w zakresie zarządzania
(mgr)
bezpartyjny Więcej wolności i suwerenności obywateli to źródło dobrobytu dla każdego i dla całego państwa
Stanisław Józef Żółtek 64 średnie Kongres Nowej Prawicy, PolExit

Debaty

  • 22 kwietnia 2020 – debata klimatyczna transmitowana na żywo przez Internet (organizator: Kantar Polska i Global Compact Network Poland, transmisja Onet.pl; prowadzący: Mikołaj Kunica, Łukasz Kijek, Paweł Balinowski)
  • 1 maja 2020 – debata transmitowana na żywo przez Internet (Newsweek Polska, transmisja Onet.pl; prowadzący: Tomasz Lis, redaktor naczelny)
  • 6 maja 2020 – debata telewizyjna przed planowaną pierwszą turą głosowania (TVP1; prowadzący: Michał AdamczykTVP)

Sondaże

Wszystkie dane wyrażono w procentach.

Sondaże
Wykres sondaży

Kolorem pomarańczowym zaznaczono moment wprowadzenia na terenie Polski stanu zagrożenia epidemicznego (14 marca), a czerwonym stanu epidemii (20 marca). Wyniki sondażowe w czasie epidemii zmieniły się ze względu na zdecydowany spadek deklarowanej frekwencji przy fakcie, iż jedynie Prawo i Sprawiedliwość opowiadało się za przeprowadzeniem głosowania w przewidzianym terminie, podczas gdy ugrupowania i kandydaci opozycyjni (a także część koalicyjnego wobec PiS Porozumienia, w tym jego prezes) opowiadała się za zmianą terminu głosowania, a Koalicja Obywatelska (a także byli premierzy zasiadający w Europarlamencie z ramienia SLD/Lewicy) dodatkowo wzywała do bojkotu głosowania, jeśli miałoby odbyć się w terminie majowym.

Wyniki kontroli NIK

Kontrolerzy Najwyższej Izby Kontroli ujawnili liczne nieprawidłowości przy organizacji wyborów. NIK skierowała do prokuratury zarzuty o możliwości popełnienia przestępstwa przez premiera Mateusza Morawieckiego, szefa jego kancelarii – ministra Michała Dworczyka, wicepremiera i ministra aktywów państwowych Jacka Sasina oraz ministra spraw wewnętrznych i administracji Mariusza Kamińskiego, a także zarządów Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A oraz Poczty Polskiej S.A. za działanie na szkodę spółek przy przygotowaniach do przeprowadzenia wyborów. Prokuratura odmówiła wszczęcia postępowań karnych, co zostało zaskarżone przez NIK do sądu. W kwietniu 2022 sąd wydał postanowienie nakazujące prokuraturze wszczęcie śledztwa w przypadku Poczty, natomiast w przypadku PWPW S.A. prawomocnie oddalił zażalenie Izby jako bezzasadne, uznając, że zarząd Wytwórni nie naruszył prawa.

Zobacz też

Uwagi

  1. Wyjątkami są sytuacje, gdy urzędujący prezydent: umrze, zrzeknie się urzędu, stanie się trwale niezdolny do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia albo zostanie złożony z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu lub też zostanie wprowadzony stan wojenny, wyjątkowy albo klęski żywiołowej, odpowiednio przedłużający kadencję.
  2. Z ogólnej liczby określonej w zestawieniu „Robocze – status zawiadomień” usunięto gminy, w przypadku których fakt przekazania danych nie został do końca potwierdzony
  3. a b Do debaty nie zaproszono Marka Jakubiaka, Mirosława Piotrowskiego, Pawła Tanajny i Stanisława Żółtka. Zaproszenia nie przyjął ubiegający się o reelekcję prezydent Andrzej Duda.
  4. a b W nawiasie kursywą podano wyniki, gdyby wybory odbyły się w planowanym terminie podczas epidemii COVID-19.

Przypisy

  1. Gigantyczne koszty wyborów, które się nie odbyły. Ile wynoszą faktury?. wprost.pl, 2020-05-27. .
  2. Andrzej Gajcy: Premier organizując tzw. wybory kopertowe złamał pięć przepisów w dwóch ustawach – twierdzi NIK. onet.pl, 2021-04-28. .
  3. Piotr Białczyk: Nocne głosowania. Rekompensata za „wybory kopertowe” dla Poczty Polskiej. wp.pl, 2020-07-22. .
  4. Agnieszka Kublik: RPO: Wybory kopertowe nie będą ani tajne, ani powszechne. Wybory prezydenckie są nie do przeprowadzenia w maju. wyborcza.pl, 2020-04-23. .
  5. Anna Dąbrowska: Rozłam w sprawie wyborów kopertowych. Gowin swoje, PiS swoje. polityka.pl, 2020-05-11. .
  6. Eliza Rutynowska, Marek Tatała: 14 grzechów „wyborów kopertowych”. gazetaprawna.pl, 2020-05-04. .
  7. a b Uchwała nr 129/2020 Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 10 maja 2020 r. w sprawie stwierdzenia braku możliwości głosowania na kandydatów w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. pkw.gov.pl, 2020-05-10. .
  8. Dominik Uhlig, Wybory prezydenckie odbędą się 10 maja , wyborcza.pl, 5 lutego 2020 .
  9. Elżbieta Witek ogłosiła datę wyborów prezydenckich, onet.pl, 5 lutego 2020 .
  10. Małgorzata Kidawa-Błońska: To nie jest czas na kampanię i wybory. onet.pl, 2020-03-23. .
  11. Dorota Roman: Biedroń: Kto chce organizować wybory w dobie pandemii, może być tylko szalony. wyborcza.pl, 2020-03-25. .
  12. Dorota Roman: Hołownia do rządzących: Dość ojcowskich rad prezydenta. Dość tych gier. wyborcza.pl, 2020-03-24. .
  13. Justyna Dobrosz-Oracz: Kosiniak-Kamysz do Dudy: Koniec lansowania się. Czas do pracy. wyborcza.pl, 2020-03-23. .
  14. Adam Zygiel: Bosak: Apelujemy o rozważenie przesunięcia wyborów prezydenckich na jesień. rmf24.pl, 2020-03-11. .
  15. Rafał Badowski: Nawet on. Marek Jakubiak apeluje do rządzących ws. wyborów prezydenckich. natemat.pl, 2020-04-10. .
  16. Ewa Ivanova: Prof. Chmaj: Dziś nie da się przeprowadzić wyborów bezpiecznych dla obywateli. wyborcza.pl, 2020-03-18. .
  17. Zbieranie podpisów nierealne. Sąd Najwyższy wskazuje na możliwą nieważność wyborów. onet.pl, 2020-03-24. .
  18. Tweet – Marcin Matczak. twitter.com, 2020-03-21. .
  19. PiS nie chce przełożyć wyborów prezydenckich. „To jest ten nieszczęsny syndrom smoleński”. tokfm.pl. .
  20. Dominika Sitnicka: Prof. Łętowska: Dyskusja o wyborach prowadzona jest w sposób oszukańczy. Szwindel, podmiana etykiety. oko.press, 2020-03-23. .
  21. Bartłomiej Michalak: Koronawirus a wybory prezydenckie. Czym grozi głosowanie podczas epidemii?. batory.org.pl. .
  22. Koronawirus. RPO: nie można organizować wyborów 10 maja. wyborcza.pl, 2020-03-24. .
  23. Łukasz Woźnicki: Pierwsze rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego w sprawie wpływu epidemii koronawirusa na wybory. wyborcza.pl, 2020-03-24. .
  24. Środowisko medyczne apeluje o przeniesienie wyborów prezydenckich. pulsmedycyny.pl, 2020-03-31. .
  25. Poselski projekt ustawy o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. (Druk nr 328). sejm.gov.pl, 2020-04-06. .
  26. Głosowanie nr 43 na 9. posiedzeniu Sejmu. sejm.gov.pl, 2020-04-06. .
  27. Uchwała w sprawie ustawy o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r.. senat.gov.pl, 2020-05-05. .
  28. Opinion on the draft act on special rules for conducting the general election of the President of the Republic of Poland ordered in 2020 (Senate paper no. 99). osce.org, 2020-04-27. . (ang.).
  29. OBWE: wybory prezydenckie w Polsce w obecnej formie nie będą demokratyczne. onet.pl, 2020-04-27. .
  30. Opinia SN do ustawy z dnia 6 kwietnia 2020 r. o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta RP zarządzonych w 2020 r. (druk senacki nr 99). sn.pl, 2020-04-27. .
  31. Piotr Olejarczyk: „Wybory będą nieważne”. Ponad 400 wykładowców prawa podpisało się pod apelem do rządu. onet.pl, 2020-04-28. .
  32. Agnieszka Kublik: Trzech byłych prezydentów i sześcioro byłych premierów wzywa do bojkotu pseudowyborów. wyborcza.pl, 2020-04-30. .
  33. Wszyscy byli prezydenci oraz byli premierzy: Nie weźmiemy udziału w pseudowyborach korespondencyjnych. for.org.pl, 2020-04-30. .
  34. Karolina Kołodziejczyk: Wybory 2020. Donald Tusk wydał oświadczenie. Mówi, czy będzie głosował. wp.pl, 2020-04-28. .
  35. Urszula Gwiazda, Patryk Michalski: Jest wspólne oświadczenie J. Kaczyńskiego i J. Gowina w sprawie wyborów. rmf24.pl, 2020-05-06. .
  36. Głosowanie nr 80 na 11. posiedzeniu Sejmu. sejm.gov.pl, 2020-05-07. .
  37. Sara Bounaoui: Prezydent podpisał ustawę ws. głosowania korespondencyjnego. rmf24.pl, 2020-05-08. .
  38. Iwona Szpala, Agata Kondzińska: Nocne instrukcje Poczty Polskiej dla samorządowców. Dała im dwa dni na odpowiedź. wyborcza.pl, 2020-04-23. .
  39. a b Iwona Szpala, Agata Kondzińska: Ujawniamy tajemnicze pismo Morawieckiego w sprawie wyborów. wyborcza.pl, 2020-04-24. .
  40. a b Marta Glanc, Kamil Dziubka: Nocne maile od Poczty do samorządowców. Chaos przed wyborami. onet.pl, 2020-04-23. .
  41. Prezydenci oburzeni anonimem z Poczty Polskiej! „Totalne kuriozum!”. fakt.pl, 2020-04-23. .
  42. Magdalena Barszczak: Nocne maile Poczty Polskiej. Rafał Trzaskowski zawiadamia prokuraturę. radiozet.pl, 2020-04-24. .
  43. Janina Blikowska: Anonimowe maile od Poczty. Władze miast zawiadamiają prokuraturę. rp.pl, 2020-04-23. .
  44. a b Katarzyna Batko-Tołuć: Prezydent RP podpisał ustawę abolicyjną związaną z wyborami na jego stanowisko. Zrobił to również w swoim interesie. siecobywatelska.pl, 2022-12-20. .
  45. Opinia w sprawie przekazywania spisów wyborców Poczcie Polskiej S.A. celem przeprowadzenia wyborów korespondencyjnych w stanie prawnym na dzień 23 kwietnia 2020 r.. kipk.pl, 2020-04-23. .
  46. Wybory korespondencyjne. Sąd o decyzji premiera Mateusza Morawieckiego. onet.pl, 2020-09-15. .
  47. Piotr Białczyk: Wybory prezydenckie 2020. WSA wydał wyrok ws. głosowania kopertowego. wp.pl, 2020-09-15. .
  48. Patryk Słowik: Sąd: Premier rażąco naruszył prawo. gazetaprawna.pl, 2020-09-16. .
  49. Marian Banaś: NIK negatywnie oceniła przygotowanie wyborów korespondencyjnych. onet.pl, 2021-05-13. .
  50. Marek Jarentowski: Opinia do ustawy o zaniechaniu ścigania za niektóre czyny związane z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 10 maja 2020 r. (druk nr 885). senat.gov.pl, 2022-12-13. .
  51. KPRP: prezydent Andrzej Duda podpisał tzw. ustawę abolicyjną. pap.pl, 2022-12-20. .
  52. Patryk Michalski: Wyciekł pakiet do głosowania w wyborach kopertowych. Poczta Polska zawiadomiła ABW. rmf24.pl, 2020-04-30. .
  53. Wojciech Czuchnowski, Agnieszka Kublik: Szukają winnych wycieku kart do głosowania. „Odpowiada za to resort Sasina”. wyborcza.pl, 2020-04-30. .
  54. Ministerstwo Aktywów Państwowych: nie odpowiadamy za druk kart wyborczych. onet.pl, 2020-04-30. .
  55. a b Jest oświadczenie PWPW. „Karta wyborcza najlepiej zabezpieczona w historii wyborów w Polsce”. gazeta.pl, 2020-04-30. .
  56. Wyciekł pakiet do głosowania w wyborach kopertowych. Poczta Polska zawiadomiła ABW. tvp.info, 2020-04-30. .
  57. Jakub Oworuszko: Poczta Polska poinformowała ABW o wycieku pakietu wyborczego. Kartę do głosowania pokazał kandydat na prezydenta Stanisław Żółtek. polskatimes.pl, 2020-04-30. .
  58. Komunikat Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 7 maja 2020 roku. pkw.gov.pl, 2020-05-07. .
  59. Karolina Kołodziejczyk: Wybory prezydenckie 2020. Jest uchwała PKW. „Brak możliwości głosowania na kandydatów”. wp.pl, 2020-05-10. .
  60. Dz.U. z 2020 r. poz. 988.
  61. Postanowienie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 lutego 2020 r. w sprawie zarządzenia wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Dziennik Ustaw. .
  62. a b Informacja Państwowej Komisji Wyborczej o tworzeniu komitetu wyborczego kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w wyborach zarządzonych na dzień 10 maja 2020 roku wraz z załącznikami. pkw.gov.pl. .
  63. Wykaz zawiadomień o utworzeniu komitetu wyborczego złożonych Państwowej Komisji Wyborczej w związku z wyborami Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonymi na dzień 10 maja 2020 r.. pkw.gov.pl, 2020-06-04. .
  64. Wykaz zgłoszonych kandydatów na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. pkw.gov.pl, 2020-04-09. .
  65. a b Prezydent musi mieć swój rozum i swój kręgosłup. tvn24.pl, 2020-01-19. .
  66. Posiedzenie Rady Naczelnej PPS (1 Lutego 2020). ppspl.eu, 2020-02-01. .
  67. Prezes PiS: Andrzej Duda jest naszym kandydatem marzeń. Start kampanii. tvp.info, 2020-02-15. .
  68. Porozumienie poparło Andrzeja Dudę. Gowin: wierzymy, że dobre zmiany będą trwać. polskieradio24.pl, 2020-02-16. .
  69. Solidarna Polska dołączyła do sztabu wyborczego prezydenta Dudy. wnp.pl, 2020-03-03. .
  70. Nowoczesna rezygnuje z wystawienia kandydata na prezydenta. Popiera kandydatkę PO. tokfm.pl, 2020-01-11. .
  71. Nowacka: Inicjatywa Polska poparła Kidawę-Błońską. polsatnews.pl, 2020-02-08. .
  72. Zieloni popierają Małgorzatę Kidawę-Błońską w wyborach prezydenckich. partiazieloni.pl, 2020-02-20. .
  73. Kosiniak-Kamysz pokazał sztab wyborczy. W składzie były minister rządu PO oraz posłowie PSL, Kukiza i UED. wprost.pl, 2020-02-14. .
  74. Marcin Iciek: Śląskie. Władysław Kosiniak-Kamysz prowadzi kampanię prezydencką w regionie. radioem.pl, 2020-02-21. .
  75. Świadczy o tym wielokrotne udostępnianie aktywności Pawła Tanajny w czasie kampanii wyborczej przez profil partii na portalu Facebook.
  76. Amelia Sarnowska: Ekologiczna debata prezydencka, czyli dlaczego nie ma co zwlekać do wyborów. onet.pl, 2020-04-22. .
  77. Kandydaci w Newsweeku. Debata prezydencka. onet.pl, 2020-05-02. .
  78. Debata Prezydencka 2020. tvp.info, 2020-05-06. .
  79. Dz.U. z 2020 r. poz. 433.
  80. Dz.U. z 2022 r. poz. 340.
  81. Rośnie frekwencja, a wraz z nią prawdopodobieństwo II tury. DUŻE ZMIANY w notowaniach kandydatów! SPRAWDŹ wyniki. wpolityce.pl, 2020-05-15. .
  82. Zuzanna Dąbrowska: Sondaż: 10 maja Andrzej Duda nie zostałby wybrany w I turze. rp.pl, 2020-05-11. .
  83. Jest pierwszy sondaż po debacie prezydenckiej!. wmeritum.pl, 2020-05-08. .
  84. Najnowszy sondaż: Duda ma „tylko” 40 proc. Kto w drugiej turze? Wybory prezydenckie 2020. se.pl, 2020-05-04. .
  85. Maciej Orłowski: OKO.press: Wyborcy opozycji zbojkotują głosowanie pocztowe, Duda wygrywa w I turze. wyborcza.pl, 2020-05-02. .
  86. Sondaż prezydencki. Ważą się losy drugiej tury. onet.pl, 2020-04-29. .
  87. CBOS: Duda – 52 proc.; Hołownia – 14 proc.; Bosak – 7 proc.. onet.pl, 2020-04-30. .
  88. Sondaż: Duży spadek notowań Kidawy-Błońskiej. Poparcie połowę mniejsze niż dla Kosiniaka-Kamysza. rp.pl, 2020-04-26. .
  89. Rekordowy wynik Andrzeja Dudy, zaskakujące notowania Bosaka. „Rewolucja”. dorzeczy.pl, 2020-04-24. .
  90. Na Andrzeja Dudę zagłosowałoby 59 proc. Polaków. Na Władysława Kosiniaka-Kamysza i Szymona Hołownie po 7 proc.. wirtualnemedia.pl, 2020-04-23. .
  91. Andrzej Duda z rekordowym wynikiem, ostra walka o II miejsce. Aż czwórka kandydatów ze zbliżonym poparciem. Rośnie frekwencja!. wpolityce.pl, 2020-04-16. .
  92. Kosiniak-Kamysz wyprzedza Kidawę-Błońską. Zobacz najnowszy sondaż. dorzeczy.pl, 2020-04-11. .
  93. Sondaż prezydencki. Andrzej Duda wygrywa w pierwszej turze. onet.pl, 2020-04-09. .
  94. Prawdziwa KLĘSKA Kidawy-Błońskiej! Ten sondaż nie pozostawia złudzeń. se.pl, 2020-04-08. .
  95. Sondaż prezydencki. Potrzebna druga tura, Hołownia na drugim miejscu. onet.pl, 2020-04-15. .
  96. Andrzej Duda wygrywa w I turze, Kosiniak po raz pierwszy wyprzedza Kidawę! Tę ostatnią powoli dogania także Hołownia. wpolityce.pl, 2020-04-09. .
  97. Michał Kolanko: Poniedziałek może być decydujący dla Zjednoczonej Prawicy. rp.pl, 2020-04-05. .
  98. Kwietniowy sondaż prezydencki IBSP. stanpolityki.pl, 2020-04-03. .
  99. Błażej Makarewicz: Sondaż. Duda wygrywa w pierwszej turze. Katastrofalna frekwencja. radiozet.pl, 2020-04-01. .
  100. Bartosz Paturej: Sondaż: zaledwie co piąty Polak chce pójść na wybory 10 maja. onet.pl, 2020-03-30. .
  101. Sondaż dla DoRzeczy.pl: Kosiniak goni Kidawę, lider niezagrożony. dorzeczy.pl, 2020-03-29. .
  102. Krzysztof Pacewicz: Dlaczego PiS prze do wyborów podczas epidemii? Zamówiliśmy sondaż i już wiemy. wyborcza.pl, 2020-03-25. .
  103. Wybory 2020. Sondaż: Kosiniak-Kamysz zyskuje w II turze. interia.pl, 2020-03-23. .
  104. Andrzej Duda bez zwycięstwa w pierwszej turze. Nowy sondaż. wnp.pl, 2020-03-23. .
  105. Wybory prezydenckie 2020. Duży spadek Kidawy-Błońskiej. Sondaż. interia.pl, 2020-03-19. .
  106. Andrzej Duda liderem, spadek poparcia Kidawy-Błońskiej. Zobacz najnowszy sondaż dla DoRzeczy.pl. dorzeczy.pl, 2020-03-15. .
  107. Andrzej Duda wygrywa w I turze – sondaż IBSP. stanpolityki.pl, 2020-03-15. .
  108. Justyna Lasota-Krawczyk: Sondaż prezydencki Kantar: Duda zyskuje i wygrywa ze wszystkimi kontrkandydatami. rmf24.pl, 2020-03-16. .
  109. Andrzej Duda zwiększa przewagę nad Małgorzatą Kidawą-Błońską! SPRAWDŹ wyniki najnowszego badania pracowni Social Changes. wpolityce.pl, 2020-03-13. .
  110. Marcin Duma, Rafał Kalukin: Sondaż IBRiS: przedwyborcze wędrówki elektoratów. polityka.pl, 2020-03-10. .
  111. Sondaż IBRiS dla Onetu. Andrzej Duda na prowadzeniu, potrzebna II tura. onet.pl, 2020-03-03. .
  112. Andrzej Duda wyraźnie prowadzi, Kidawa-Błońska stoi w miejscu, traci Hołownia. SPRAWDŹ wyniki najnowszego badania!. wpolityce.pl, 2020-03-08. .
  113. Prezydent Duda mocno na prowadzeniu. Spada poparcie dla Kidawy-Błońskiej. Wszystko rozstrzygnie się w II turze. wpolityce.pl, 2020-03-01. .
  114. Sondaż: druga tura pewna, sprawdzono wyniki starcia Andrzeja Dudy z każdym kontrkandydatem. tvp.info, 2019-02-29. .
  115. Sondaż: prezydent Duda liderem. Wygrywa z każdym w drugiej turze. tvp.info, 2020-02-29. .
  116. Magdalena Partyła: Sondaż dla „DGP” i RMF FM: Zaskakujące wyniki II tury wyborów prezydenckich. rmf24.pl, 2020-02-24. .
  117. Sondaż dla wPolityce.pl – Andrzej Duda odrabia sondażowe straty z połowy lutego. pap.pl, 2020-03-01. .
  118. Piotr Pacewicz: Dogonili Dudę. Przełomowy sondaż prezydencki OKO.press. oko.press, 2020-02-23. .
  119. Rośnie poparcie dla Andrzeja Dudy – sondaż IBSP. stanpolityki.pl, 2020-02-23. .
  120. Prezydent Andrzej Duda wyraźnie prowadzi, ale stracił kilka punktów. Zyskują Hołownia i Kosiniak-Kamysz. SPRAWDŹ wyniki. wpolityce.pl, 2020-02-22. .
  121. Dorota Kowalska: Wybory prezydenckie 2020. Sondaż Polska Press Grupy i Dobrej Opinii. Wyniki do końca będą niewiadomą. polskatimes.pl, 2020-02-17. .
  122. Najnowszy sondaż prezydencki. Spadł odsetek niezdecydowanych. gazetaprawna.pl, 2020-02-21. .
  123. Zuzanna Dąbrowska: Sondaż: Duda wygrywa z kandydatami opozycji, PiS traci. rp.pl, 2020-02-10. .
  124. Marta Rawicz: Sondaż CBOS: 50 proc. badanych deklaruje chęć głosowania na prezydenta Dudę. pap.pl, 2020-02-26. .
  125. Najnowsze badanie poparcia dla kandydatów na prezydenta! Widać ciekawe zmiany w notowaniach. wpolityce.pl, 2020-02-11. .
  126. Sondaż prezydencki dla „Faktów” TVN i TVN24. tvn24.pl, 2020-01-30. .
  127. Sondaż dla Onetu: Andrzej Duda prowadzi w wyścigu prezydenckim. Niewielka przewaga nad Hołownią w ew. drugiej turze. onet.pl, 2020-01-30. .
  128. Sondaż prezydencki dla DoRzeczy.pl: Ogromna przewaga Andrzeja Dudy. dorzeczy.pl, 2020-01-26. .
  129. Andrzej Duda niezmiennie z wysokim poparciem. Traci Hołownia, zyskuje Biedroń. SPRAWDŹ wyniki najnowszego sondażu. wpolityce.pl, 2020-02-03. .
  130. Spór wokół sądownictwa nie szkodzi Andrzejowi Dudzie. W naszym badaniu obecny prezydent utrzymuje przewagę. wpolityce.pl, 2020-01-27. .
  131. Pierwszy sondaż prezydencki IBSP w nowym roku. stanpolityki.pl, 2020-01-19. .
  132. Nowy sondaż prezydencki: Duży sukces Hołowni. Czy ma szanse na drugą turę?. se.pl, 2020-01-16. .
  133. Rafał Kalukin, Marcin Duma: Potencjał kontrkandydatów Dudy. polityka.pl, 2020-05-06. .
  134. Andrzej Duda zyskuje, rywale gubią punkty. Debiutujący w badaniu Biedroń nie imponuje. SPRAWDŹ wyniki najnowszego badania!. wpolityce.pl, 2020-01-17. .
  135. Adam Zygiel, Tomasz Skory: Sondaż prezydencki dla RMF FM i „DGP”: Andrzej Duda wygrywa ze wszystkimi w II turze. rmf24.pl, 2020-01-14. .
  136. Justyna Lasota-Krawczyk: Sondaż prezydencki: Duda z 38 proc. poparciem. Hołownia przed Kosiniakiem-Kamyszem. rmf24.pl, 2020-01-22. .
  137. Sondaż prezydencki dla DoRzeczy.pl. Andrzej Duda deklasuje rywali. dorzeczy.pl, 2020-01-12. .
  138. Wyniki kontroli „wyborów kopertowych” – relacja z konferencji. nik.gov.pl, 2021-05-13. .
  139. Krzysztof Sobczak: Ziobro: Prokuratura zbada odpowiedzialność premiera i ministrów za wybory kopertowe. prawo.pl, 2021-06-04. .
  140. Sąd: Chybione zarzuty NIK w sprawie wyborów kopertowych. Nie było szkody PWPW. rp.pl, 2022-05-19. .

Linki zewnętrzne