Język chunzybski
Dziś Język chunzybski jest aktualnym tematem i bardzo interesuje wielu ludzi na całym świecie. Wraz z postępem technologii i globalizacją Język chunzybski stał się miejscem spotkań różnorodnych opinii i perspektyw. W tym artykule zbadamy różne aspekty Język chunzybski, od jego wpływu na społeczeństwo po obecne trendy z nim związane. Zagłębimy się w dogłębną analizę, która pozwoli nam lepiej zrozumieć znaczenie Język chunzybski w dzisiejszym świecie i jego ewolucję w czasie. Mamy nadzieję, że w tym artykule przedstawimy kompleksowy obraz Język chunzybski i jego dzisiejszego znaczenia.
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących | |||
| Pismo/alfabet |
brak piśmiennictwa | ||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| Status oficjalny | |||
| UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | huz | ||
| IETF | huz | ||
| Glottolog | hunz1247 | ||
| Ethnologue | huz | ||
| WALS | hzb | ||
| SIL | HUZ | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język chunzybski (także: chunzalski, nachadzki; ros. гунзибский, гунзельский, хунзальский язык, także: нахадский язык; nazwa własna Hunzibi) – jeden z niewielkich języków kaukaskich, używany przez ok. 1400 osób w południowym Dagestanie i Gruzji. Język chunzybski należy do języków didojskich w zespole awaro-didojskim, tworzącym podgrupę wśród języków dagestańskich w grupie północno-wschodniej (nachsko-dagestańskiej) języków kaukaskich. Chunzybski jest blisko spokrewniony z językiem kapuczyńskim (beżtyjskim). Istnieją spory odnośnie do statusu chunzybskiego w ramach języków didojskich. Niektórzy badacze uważają go za odrębny język, inni zaś tylko za dialekt.
Językiem chunzybskim posługuje się ludność w trzech niewielkich wioskach w południowodagestańskim okręgach cuntyjskim. Nazwa języka i grupy etnicznej pochodzi od nazwy wsi Chunzib. Inna, spotykana w literaturze nazwa tego języka, język nachadzki, pochodzi od nazwy wsi, w którym jest on używany (Nachada). W języku chunzybskim nie wyróżnia się dialektów, istnieją tylko niewielkie różnice w fonetyce między językiem używanym we wsiach Chunzyb i Nachad.
Dane, mówiące o liczbie osób posługujących się tym językiem nie są zbyt dokładne, ponieważ w dużej mierze opierały się na szacunkach. Według statystyk w 1926 r. języka tego używało zaledwie 105 osób. W późniejszym czasie użytkownicy chunzybskiego uznawani byli za odłam Awarów i tak też zapisywani podczas kolejnych spisów powszechnych. Szacunki z lat 1958 oraz 1967 mówiły o ok. 600 użytkownikach języka, dane, podawane za rok 1995 donosiły o ok. 2 tys., natomiast według spisu powszechnego, przeprowadzonego na terenie Federacji Rosyjskiej w 2000 r. liczba osób posługujących się tym językiem wynosi 1 tys. osób.
Język chunzybski nie wykształcił piśmiennictwa. Jest używany wyłącznie w sytuacjach nieformalnych, w domu, wśród przyjaciół. W charakterze języka literackiego używany jest język awarski, jako największy język literacki Dagestanu. Wśród ludności rozpowszechniony jest także rosyjski, jako język urzędowy Federacji Rosyjskiej. Awarski i rosyjski służą jako języki edukacji i środki komunikacji ponadlokalnej. Chunzybski jest zdecydowanie zagrożony wymarciem.
Ze względu na historię tego języka widoczne są wpływy tureckiego, arabskiego, awarskiego, gruzińskiego oraz rosyjskiego. Chunzybski znajduje się też pod wpływem języka beżtyjskiego.
Chunzybski jest językiem ergatywnym.
Dźwięki
Spółgłoski
W języku chunzybskim występuje 35 spółgłosek.
| dwuwargowe | przedniojęzykowe-dziąsłowe | podniebienne | miękkopodniebienne | języczkowe | faryngalne | krtaniowe | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| central | lateral | ||||||||
| nosowe | m | n | |||||||
| zwarte | bezdźwięczne | p | t | k | q | ʔ | |||
| dźwięczne | b | d | ɡ | ||||||
| ejektywne | pʼ | tʼ | kʼ | qʼ | |||||
| zwarto-szczelinowe | bezdźwięczne | t͡s | t͡ɬ | t͡ʃ | |||||
| ejektywne | t͡sʼ | t͡ɬʼ | t͡ʃʼ | ||||||
| szczelinowe | bezdźwięczne | s | ɬ | ʃ | x | χ | ħ | h | |
| dźwięczne | z | ʒ | ʁ | ʕ | |||||
| drżące | r | ||||||||
| aproksymanty | l | j | w | ||||||
Samogłoski
Samogłoski w chunzybskim mogą być krótkie, długie lub nosowe.
| przednie | centralne | tylne | |
|---|---|---|---|
| przymknięte | i | ɨ | u |
| półprzymknięte | e | ə | o |
| otwarte | a | ɑ |
Przypisy
- ↑ a b c d David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Hunzib, Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 (ang.).
- ↑ a b c d Salminen 2007 ↓, s. 249.
- ↑ a b c d The Hunzibs. The Red Book of the Peoples of the Russian Empire. . (ang.).
Bibliografia
- Tapani Salminen, Europe and North Asia, Christopher Moseley (red.), Encyclopedia of the World’s Endangered Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 211–282, DOI: 10.4324/9780203645659, ISBN 978-0-7007-1197-0, ISBN 978-0-203-64565-9, OCLC 47983733 (ang.).
Linki zewnętrzne
- Bibliografia prac dotyczących języka chunzybskiego. l.u-tokyo.ac.jp. .
- Hunzib, Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International (ang.).
- Hunzib. Endangered Languages Project. . (ang.).