Laureatki Nagrody Nobla

Nagroda Nobla przyznawana jest rokrocznie w pięciu kategoriach: fizyki, chemii, fizjologii i medycyny, literatury oraz za działania na rzecz światowego pokoju. Nagroda ustanowiona została testamentem szwedzkiego przemysłowca i wynalazcy dynamitu, Alfreda Nobla. Od 1969 roku przyznawana jest przez Szwedzki Bank Narodowy Nagroda im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii. Ceremonia rozdania wyróżnień odbywa się 10 grudnia, w rocznicę śmierci fundatora, od 1934 roku uroczystość odbywa się w budynku Filharmonii Sztokholmskiej, zaś od 1902 roku nagroda wręczana jest przez króla Szwecji. Wyjątek stanowi Pokojowa Nagroda Nobla, która zgodnie z wolą fundatora przyznawana jest, jako jedyna, przez gremium spoza Szwecji – Norweski Komitet Noblowski i wręczana jest w Oslo przez norweską parę królewską. Każdy laureat otrzymuje pamiątkowy medal, dyplom oraz nagrodę pieniężną, której wysokość ustalana jest przez Fundację Nobla i w 2020 wyniosła 10 mln koron szwedzkich.

Lista laureatek

Poniższa lista kobiet nagrodzonych Nagrodą Nobla obejmuje 64 nazwiska kobiet wyróżnionych Nagrodą Nobla w latach 1901–2023. W tym czasie nagrodzonych zostało 965 indywidualnych laureatów oraz 27 organizacji (wśród nagrodzonych laureatów udział kobiet wynosi 6,1%). Pokojową Nagrodą Nobla wyróżnionych zostało 17 kobiet, literacką – 17, w dziedzinie fizjologii lub medycyny – 12, chemii – 8, fizyki – 4. Nagrodą Banku Szwecji w dziedzinie ekonomii wyróżniona zostały dwie kobiety – Elinor Ostrom (2009) i Esther Duflo (2019). Jedyną kobietą nagrodzoną dwukrotnie była Maria Skłodowska-Curie.

Lp.	Rok	Dziedzina	Laureatka		Uzasadnienie
1.	1903	Fizyka		Skłodowska-Curie, MariaMaria Skłodowska-Curie (wyróżniona razem z Pierre’em Curie oraz Henrim Becquerelem)	„W uznaniu ich zasług, jakie oddali poprzez wspólne badania nad zjawiskiem promieniotwórczości odkrytym przez profesora Henriego Becquerela”
2.	1905	Nagroda Pokojowa		von Suttner, BerthaBertha von Suttner	Odznaczona jako honorowa przewodnicząca Międzynarodowego Stałego Biura Pokoju
3.	1909	Literatura		Lagerlöf, SelmaSelma Lagerlöf	„W hołdzie wielkiemu idealizmowi, błyskotliwej wyobraźni i duchowej przenikliwości, które wyróżniają jej utwory”
4.	1911	Chemia		Skłodowska-Curie, MariaMaria Skłodowska-Curie	„Za wydzielenie radu w stanie czystym i metalicznym”
5.	1926	Literatura		Deledda, GraziaGrazia Deledda	Za „poetyckie dzieła, w których z jaskrawą plastycznością opisuje życie jej ojczystej wyspy, a także za głębię w podejściu do ludzkich problemów w całości”
6.	1928	Literatura		Undset, SigridSigrid Undset	Za „niezapomniany opis skandynawskiego średniowiecza”
7.	1931	Nagroda Pokojowa		Addams, JaneJane Addams (wyróżniona wraz z Nicholasem Butlerem)	Przewodnicząca Women’s International League for Peace and Freedom
8.	1935	Chemia		Joliot-Curie, IrèneIrène Joliot-Curie (wyróżniona wraz z Frédérikiem Joliot-Curie)	„Za odkrycie sztucznej promieniotwórczości – syntezy nowych nuklidów promieniotwórczych”
9.	1938	Literatura		Buck, Pearl SydenstrickerPearl Sydenstricker Buck	Za „wspaniały epicki opis życia chińskich chłopów i za biograficzne arcydzieła”
10.	1945	Literatura		Mistral, GabrielaGabriela Mistral	Za „poezję prawdziwego uczucia, czyniącą jej imię symbolem idealistycznych dążeń dla całej Ameryki Łacińskiej”
11.	1946	Nagroda Pokojowa		Balch, Emily GreeneEmily Greene Balch (wyróżniona wraz z Johnem Mottem)	Honorowa przewodnicząca Women’s International League for Peace and Freedom
12.	1947	Fizjologia lub medycyna		Cori, GertyGerty Cori (wyróżniona wraz z Carlem Ferdinandem Corim oraz Bernardem Houssayem)	„Za odkrycie przebiegu katalitycznej przemiany glikogenu”
13.	1963	Fizyka		Göppert-Mayer, MariaMaria Göppert-Mayer (wyróżniona wraz z Hansem Jensenem oraz Eugene’em Wignerem)	„Za odkrycia związane z powłokowym modelem jąder atomowych”
14.	1964	Chemia		Crowfoot Hodgkin, DorothyDorothy Crowfoot Hodgkin	„Za ustalenie, przy pomocy promieniowania X budowy ważnych substancji biochemicznych”
15.	1966	Literatura		Sachs, NellyNelly Sachs (wyróżniona wraz z Samuelem Agnonem)	Za „wybitne utwory liryczne i dramatyczne, analizujące los narodu żydowskiego”
16.	1976	Nagroda Pokojowa		Williams, ElisabethElisabeth Williams	Założycielka Północnoirlandzkiego Ruchu Pokoju (później przemianowanego na Wspólnotę Ludzi Pokoju)
17.				Corrigan, MaireadMairead Corrigan	Założycielka Północnoirlandzkiego Ruchu Pokoju (później przemianowanego na Wspólnotę Ludzi Pokoju)
18.	1977	Fizjologia lub medycyna		Yalow, RosalynRosalyn Yalow (wyróżniona wraz z Rogerem Guilleminem oraz Andrew Schallym)	„Za rozwinięcie radioimmunologicznej metody oznaczania hormonów peptydowych”
19.	1979	Nagroda Pokojowa		Bojaxhiu, Anjezë GonxhaAnjezë Gonxha Bojaxhiu	„Założycielka Zgromadzenia Misjonarek Miłości pracującego wśród najbiedniejszych z biednych”
20.	1982	Nagroda Pokojowa		Myrdal, AlvaAlva Myrdal (wyróżniona wraz z Alfonsem Roblesem)	Za działalność na rzecz rozbrojenia
21.	1983	Fizjologia lub medycyna		McClintock, BarbaraBarbara McClintock	„Za odkrycie ruchomych elementów genetycznych”
22.	1986	Fizjologia lub medycyna		Levi-Montalcini, RitaRita Levi-Montalcini (wyróżniona wraz ze Stanleyem Cohenem)	„Za odkrycia czynników wzrostu”
23.	1988	Fizjologia lub medycyna		Elion, GertrudeGertrude Elion (wyróżniona wraz z Jamesem Blackiem oraz George’em Hitchingsem)	„Za odkrycie ważnych zasad leczenia farmakologicznego”
24.	1991	Nagroda Pokojowa		San Suu Kyi, AungAung San Suu Kyi	„Za jej pokojową walkę o demokrację i prawa człowieka”
25.		Literatura		Gordimer, NadineNadine Gordimer	Otrzymała ją jako ta, która „przez swą wspaniałą epikę stała się wielkim dobrodziejstwem dla ludzkości”
26.	1992	Nagroda Pokojowa		Menchú, RigobertaRigoberta Menchú	„Za jej pracę na rzecz sprawiedliwości społecznej i pojednania etniczno-kulturowego opartego na poszanowaniu praw ludności tubylczej”
27.	1993	Literatura		Morrison, ToniToni Morrison	Za to, że „w powieściach charakteryzujących się siłą wizji literackiej i poetyckich wartości, przedstawia najważniejsze problemy amerykańskiej rzeczywistości”
28.	1995	Fizjologia lub medycyna		Nüsslein-Volhard, ChristianeChristiane Nüsslein-Volhard (wyróżniona wraz z Edwardem Lewisem oraz Erikiem Wieschausem)	„Za odkrycia dotyczące kontroli genetycznej wczesnego rozwoju zarodkowego”
29.	1996	Literatura		Szymborska, WisławaWisława Szymborska	Za „poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości”
30.	1997	Nagroda Pokojowa		Williams, JodyJody Williams (wyróżniona wraz z Międzynarodową Kampanią na rzecz Zakazu Min Przeciwpiechotnych)	„Za wysiłki na rzecz zakazu stosowania i wyeliminowania min przeciwpiechotnych”
31.	2003	Nagroda Pokojowa		Ebadi, SzirinSzirin Ebadi	„Za jej wysiłki na rzecz demokracji i praw człowieka, zwłaszcza skupione na walce o prawa kobiet i dzieci”
32.	2004	Literatura		Jelinek, ElfriedeElfriede Jelinek	Za „demaskowanie absurdalności stereotypów społecznych w powieściach i dramatach”
33.		Fizjologia lub medycyna		Buck, LindaLinda Buck (wyróżniona wraz z Richardem Axelem)	„Za badania mechanizmów percepcji węchowej”
34.		Nagroda Pokojowa		Maathai, WangariWangari Maathai	„Za jej wkład w zrównoważony rozwój, demokrację i pokój”
35.	2007	Literatura		Lessing, DorisDoris Lessing	„Jej epicka proza jest wyrazem kobiecych doświadczeń. Przedstawia je z pewnym dystansem, sceptycyzmem, ale też z ogniem i wizjonerską siłą”
36.	2008	Fizjologia lub medycyna		Barré-Sinoussi, FrançoiseFrançoise Barré-Sinoussi (wyróżniona wraz z Haraldem zur Hausenem oraz Lukiem Montagnierem)	„Za odkrycie wirusa zespołu nabytego braku odporności”
37.	2009	Chemia		Jonath, AdaAda Jonath (wyróżniona wraz z Venkatramanem Ramakrishnanem oraz Thomasem Steitzem)	„Za badania nad strukturą i funkcją rybosomu”
38.		Ekonomia		Ostrom, ElinorElinor Ostrom (wyróżniona wraz z Oliverem Williamsonem)	„Za wykazanie jak wspólna własność może być zarządzana przez zrzeszenia użytkowników”
39.		Fizjologia lub medycyna		Blackburn, ElizabethElizabeth Blackburn (wyróżniona wraz z Jackiem Szostakiem)	„Za odkrycie, jak zakończenia chromosomów są chronione przez struktury o nazwie telomery oraz za odkrycie enzymu telomerazy”
40.				Greider, CarolCarol Greider (wyróżniona wraz z Jackiem Szostakiem)
41.		Literatura		Müller, HertaHerta Müller	Wyróżniona jako ta, „która łącząc intensywność poezji i szczerość prozy przedstawia świat wykorzenionych”
42.	2011	Nagroda Pokojowa		Gbowee, LeymahLeymah Gbowee	„Za ich pokojową walkę o bezpieczeństwo kobiet i o prawo kobiet do pełnego uczestnictwa w budowaniu pokoju”
43.				Johnson Sirleaf, EllenEllen Johnson Sirleaf
44.				Karman, TawakkulTawakkul Karman
45.	2013	Literatura		Munro, AliceAlice Munro	jako „mistrzyni współczesnego opowiadania”
46.	2014	Nagroda Pokojowa		Yousafzai, MalalaMalala Yousafzai (wyróżniona wraz z Kailashem Satyarthim)	„za walkę z ciemiężeniem dzieci i młodych ludzi oraz o prawo wszystkich dzieci do edukacji”
47.		Fizjologia lub medycyna		Moser, May-BrittMay-Britt Moser (wyróżniona wraz z Edvardem Moserem oraz Johnem O’Keefeem)	„za odkrycie komórek, które tworzą system pozycjonowania w mózgu”
48.	2015	Fizjologia lub medycyna		Tu, YouyouYouyou Tu (wyróżniona wraz z Williamem Campbellem oraz Satoshim Ōmurą)	„za odkrycia dotyczące nowych metod leczenia malarii”
49.		Literatura		Aleksijewicz, SwiatłanaSwiatłana Aleksijewicz	„za polifoniczny pomnik dla cierpienia i odwagi w naszych czasach”
50.	2018	Chemia		Frances Arnold	za metody oparte na sterowanej ewolucji do wytwarzania enzymów
51.		Fizyka		Donna Strickland (wyróżniona wraz z Gérardem Mourou (dzieli z nim połowę nagrody) i Arthurem Ashkinem)	„za metodę generowania ultrakrótkich impulsów optycznych wysokiej mocy”
52.		Nagroda Pokojowa		Nadia Murad (wyróżniona wraz z Denisem Mukwege)	„za wysiłki mające na celu zaprzestanie używania przemocy seksualnej jako narzędzia wojny i konfliktów zbrojnych”
53.		Literatura		Olga Tokarczuk	„za wyobraźnię narracyjną, która z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia”
54.	2019	Ekonomia		Esther Duflo (wyróżniona wraz z Abhijitem Banerjee i Michaelem Kremerem)	„za ich eksperymentalne podejście do łagodzenia światowego ubóstwa”
55.	2020	Fizyka		Andrea Ghez (wyróżniona wraz z Reinhardem Genzelem)	„za odkrycie supermasywnego obiektu kompaktowego w centrum naszej galaktyki”
56.		Chemia		Emmanuelle Charpentier	„za rozwój metody edycji genomu”
57.				Jennifer Doudna
58.		Literatura		Louise Glück	„za jej niepowtarzalny, poetycki głos, który surowym pięknem czyni indywidualne istnienie powszechnym”
59.	2021	Nagroda Pokojowa		Maria Ressa (wyróżniona wraz z Dmitrijem Muratowem)	„za ich wysiłki na rzecz ochrony wolności słowa, która jest warunkiem wstępnym demokracji i trwałego pokoju.”
60.	2022	Chemia		Carolyn Bertozzi (wyróżniona wraz z Mortenem Meldalem i Barrym Sharplessem)	„za rozwój chemii „click” i bioortogonalnej”
61.	2022	Literatura		Annie Ernaux	„za odwagę i kliniczną przenikliwość, z jaką odkrywa korzenie, alienacje i zbiorowe ograniczenia osobistej pamięci”
62.	2023	Medycyna lub fizjologia		Katalin Karikó (wróżniona wraz z Drew Weissmanem)	"Za ich odkrycia dotyczące modyfikacji zasad nukleozydów, umożliwiających rozwój skutecznych szczepionek mRNA przeciwko COVID-19".
63.		Fizyka		Anne L’Huillier (wyróżniona wraz z Pierrem Agostinim i Ferencem Krauszem)	"Za metody eksperymentalne generujące impulsy światła o długości attosekundy do badania dynamiki elektronów w materii".
64.		Nagroda Pokojowa		Narges Mohammadi	"Za jej walkę przeciwko uciskowi kobiet w Iranie oraz za jej starania na rzecz praw człowieka i wolności dla wszystkich".
65.		Ekonomia		Claudia Goldin	"Za rozwinięcie naszego zrozumienia wyników rynku pracy kobiet".

Zobacz też

• Lista wszystkich nagrodzonych Nagrodą Nobla
• Kobiety w nauce
• Zjawisko Matyldy

Przypisy