W całej historii Związek Walki Zbrojnej był tematem ciągłego zainteresowania ludzkości. Od czasów starożytnych po epokę współczesną Związek Walki Zbrojnej przyciągał uwagę i ciekawość ludzi ze wszystkich kultur i narodowości. W tym artykule szczegółowo zbadamy wszystkie aspekty Związek Walki Zbrojnej, od jego początków po dzisiejsze znaczenie. Na kolejnych stronach odkryjemy znaczenie Związek Walki Zbrojnej w różnych kontekstach i jego wpływ na sposób, w jaki postrzegamy otaczający nas świat. Dołącz do nas w tej podróży przez fascynujący świat Związek Walki Zbrojnej.
Związek Walki Zbrojnej (w skrócie ZWZ, krypt. „SSS”) – Siły Zbrojne w Kraju podczas II wojny światowej, w okresie od 13 listopada 1939 do 14 lutego 1942, przemianowane następnie na Armię Krajową.
ZWZ powstał jako konsekwencja raportu gen. Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego, przekazanego przez marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza gen. Władysławowi Sikorskiemu, w którym Tokarzewski informował o powstaniu Służby Zwycięstwu Polski. Sikorski przypuszczając, że Tokarzewski wiedział w chwili sporządzenia raportu, że Naczelnym Wodzem został już Sikorski, a raport otrzymał najpierw Śmigły-Rydz, uznał, że jest to objaw nielojalności Tokarzewskiego. Obawiając się braku kontroli ze swej strony nad tą organizacją, rozwiązał SZP, a w jej miejsce powołał ZWZ.
Po rozwiązaniu Służby Zwycięstwu Polski, powołany w jej miejsce Związek Walki Zbrojnej był formalnie dowodzony z Paryża. Na czele ZWZ stanął jako jego Komendant Główny, gen. „Józef Godziemba” Kazimierz Sosnkowski, który po rozbiciu dowodzonych przez niego oddziałów na przedpolach Lwowa, wobec agresji ZSRR na Polskę przekroczył granicę polsko-węgierską i przedostał się do Francji. Jednak bezpośrednie dowodzenie z odległej Francji organizacją w okupowanej Polsce, przy braku stałej łączności, było właściwie niemożliwe.
Instrukcję gen. Sosnkowskiego z 4 grudnia 1939 o powołaniu do życia ZWZ przywiózł do Warszawy, na początku stycznia 1940, emisariusz Jerzy Michalewski („Dokładny”). Nakazywała ona przekształcenie istniejących już komórek SZP w myśl zasad organizacyjnych ZWZ. Instrukcja, w połączeniu z instrukcją Komitetu Ministrów dla Spraw Kraju o powoływaniu instytucji mężów zaufania (nigdy nie zostali powołani), odrzucała koncepcję ZWZ jako organizacji wojskowo-politycznej na rzecz organizacji wojskowej. Instrukcja nie wspominała o komisarzach cywilnych przy dowództwach obszarów i okręgów, podkreślała natomiast „ogólno-narodowy, ponadpartyjny i ponadstanowy” charakter organizacji. Została też sprecyzowana po raz pierwszy koncepcja „przygotowania powstania zbrojnego na tyłach armii okupacyjnych, które nastąpi z chwilą wkroczenia regularnych wojsk polskich do kraju”. Twórcy koncepcji nie przewidzieli, że jako pierwsze wkroczą do okupowanej Polski wojska sowieckie.
Komendantowi Głównemu w Paryżu podlegali komendanci Obszarów w kraju: płk Stefan Rowecki (obszar okupacji niemieckiej) i gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski (obszar okupacji sowieckiej).
Po klęsce Francji, depeszą z 18 czerwca 1940 wódz naczelny i premier rządu RP na uchodźstwie gen. Władysław Sikorski mianował płk. Stefana Roweckiego zastępcą komendanta głównego ZWZ z prawem podejmowania samodzielnie pilnych decyzji w przypadku braku łączności z rządem, zaś 30 czerwca Komendantem Głównym, z równoczesnym ustanowieniem Komendy Głównej w kraju. Gen. Sikorski polecił także ścisłą współpracę z Głównym Komitetem Politycznym, który stanowili: Kazimierz Pużak („Bazyli”) – delegowany przez PPS, Aleksander Dębski („Stachurski”) – delegowany przez Stronnictwo Narodowe, Stefan Korboński („Nowak”) – delegowany przez Stronnictwo Ludowe i od maja 1940 Franciszek Kwieciński („Karwat”) – delegowany przez Stronnictwo Pracy. Sekretarzem GKP był emisariusz Jerzy Michalewski („Dokładny”). Rozkaz ten przekazywał władzę wojskową na terenie kraju w ręce oficerów będących w centrum wydarzeń i najlepiej zorientowanych w realiach okupacji.
Komenda Główna podlegała rządowi RP w Londynie uzyskując jednak większą samodzielność w kierowaniu całością życia Polskiego Państwa Podziemnego.
Komenda Główna
Struktura terytorialna
Równocześnie stworzono za granicą bazy dla utrzymywania łączności między komendantem głównym za granicą a komendantami Obszarów w kraju:
W styczniu 1940 Komendant Główny ZWZ swoją „Instrukcją nr 2" zarządził podział całego obszaru Polski na dwie części:
Były to okręgi, które dzieliły się na obwody, te zaś na placówki (odpowiednik gminy).
Najniższą komórką organizacyjną była 5-osobowa sekcja, kilka sekcji stanowiło pluton. Wyższych organizacyjnie jednostek nie przewidywano, choć plutony mogły się łączyć w celu przeprowadzenia akcji bojowej bądź ćwiczeń.
Gdy gen. Tokarzewski-Karaszewicz został aresztowany przez NKWD w drodze z Warszawy do Lwowa, ZWZ na terenach wschodnich został praktycznie bez komendanta. Teren okupacji sowieckiej w praktyce nigdy nie otrzymał swego komendanta, a tym samym zamysł organizacyjny o podziale kraju na komendy terenów dwóch okupacji nie doczekał się realizacji. Po 22 czerwca 1941 cały kraj znalazł się pod okupacją niemiecką.