Dziś wkraczamy w ekscytujący świat 1 Pułk Strzelców Konnych (II RP). W całej historii 1 Pułk Strzelców Konnych (II RP) był przedmiotem badań, podziwu i kontrowersji. Od samego początku budził ciekawość najbardziej niespokojnych umysłów, które starały się rozwikłać jego tajemnice i zrozumieć jego wpływ na społeczeństwo. W tym artykule proponujemy zbadanie różnych aspektów związanych z 1 Pułk Strzelców Konnych (II RP), od jego pochodzenia po dzisiejsze znaczenie. Zagłębimy się w jego korzenie, przeanalizujemy jego różne aspekty i zastanowimy się nad jego wpływem na rozwój człowieka. 1 Pułk Strzelców Konnych (II RP) to fascynujący temat, który zasługuje na eksplorację z wielu perspektyw, a naszym pragnieniem jest przedstawienie wyczerpującej analizy, która przyczyni się do wzbogacenia wiedzy na ten temat.
odznaka pułkowa 1 Pułku Strzelców Konnych - wzór 2 | |
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie | |
Rozformowanie | |
Patron | |
Tradycje | |
Święto | |
Nadanie sztandaru |
4 maja 1924 |
Dowódcy | |
Pierwszy | |
Ostatni |
rtm. Stanisław Łukaszewicz |
Działania zbrojne | |
kampania wrześniowa bitwa pod Tomaszowem (17–20 IX 1939) | |
Organizacja | |
Dyslokacja | |
Rodzaj sił zbrojnych |
wojska lądowe |
Rodzaj wojsk |
kawaleria |
Podległość |
1 Pułk Strzelców Konnych (1 psk) – oddział kawalerii Armii Polskiej we Francji (1919), Wojska Polskiego II RP (1919–1939) i Armii Krajowej (1940–1944).
Jednostka nieoficjalnie nosiła imię Cesarza Napoleona i nazwę wyróżniającą „Raszyńskich”.
Przed 1939 stacjonowała w Garwolinie, w dawnych koszarach 13 pułku dragonów carskiej armii.
Święto pułkowe obchodzono 9 maja w rocznicę przekroczenia granicy polskiej w 1919 przez 4 pułk szwoleżerów.
Oddział nawiązywał do tradycji 1
pułku strzelców konnych Księstwa Warszawskiego (1807–1815) i 1 pułku strzelców konnych Królestwa Kongresowego (1815–1831).
Na przełomie kwietnia i maja 1919, w Louri we Francji, w składzie Armii gen. Józefa Hallera, sformowana została I Grupa 4 pułku szwoleżerów. Dowództwo grupy, będącej odpowiednikiem dywizjonu, objął major armii francuskiej Henryk Paweł de Baupuis. Organizacja jednostki odbywała się na bazie francuskiego 10 pułku dragonów. 4 maja 1919 grupa wyjechała z Francji do Polski przez Niemcy. 9 maja 1919 na stacji kolejowej Zbąszyń oddział przekroczył granicę polsko-niemiecką, a następnie został tymczasowo rozlokowany w Makowie pod Skierniewicami. Pod koniec sierpnia tego roku dowództwo nad grupą objął rtm. Franciszek Kościesza-Ożegalski. 1 września 1919, w wyniku scalenia Armii Polskiej we Francji z armią krajową, grupa przemianowana została na I dywizjon 1 pułku dragonów, a 1 października 1920 na III dywizjon 1 pułku strzelców konnych.
16 października 1919 zorganizowane zostało dowództwo pułku. Dowodzenie jednostką powierzone zostało płk. Tadeuszowi Sulimirskiemu. Dowódca pułku przebywał w Warszawie, nie miał kancelarii i adiutanta, nie wydawał rozkazów i często nie wiedział gdzie walczą jego dywizjony.
Dopiero w maju 1921 otrzymał on nazwę 1 pułku strzelców konnych.
15 września 1919 III/4 p.szw. wyjechał na front do Małopolski Wschodniej. 18 września wyładowany został w Łanowcach i wszedł w skład Grupy gen. Bonin’a (eks-7 Dywizja Strzelców Polskich), jako jazda dywizyjna. W okolicach Tarnopola nadzorował brzegi Zbrucza, patrolował przedpole oraz utrzymywał łączność między pułkami a dowództwem Grupy.
W listopadzie odszedł na front litewsko-białoruski. 27 grudnia wyruszył przez Hermanowicze do Woronki, a 29 grudnia stanął w Stołbach. 30 grudnia uczestniczył w wypadzie 29 pułku piechoty na Dryssę nad Dźwiną, a po walkach został wycofany do odwodu i prowadził działania rozpoznawcze. W tym czasie przechodził też reorganizację. Zdemobilizowani zostali ochotnicy z Ameryki oraz większości strzelców roczników 1877–1886. Dywizjon usuwał braki w uzbrojeniu i umundurowaniu oraz przyjmował uzupełnienia w ludziach.
Pod koniec marca 1920 przeszedł na linię Dzisny i prowadził tam rozpoznanie na korzyść XV Brygady Piechoty. Liczył wtedy 7 oficerów i 171 żołnierzy, posiadał 191 koni wierzchowych, 56 koni pociągowych, 2 kuchnie, 2 jaszcze i 19 wozów.
W połowie maja ruszyła ofensywa Armii Czerwonej. Zepchnęła ona polską 8 Dywizje Piechoty z obszaru Połocka w kierunku południowo-zachodnim. Dywizjon prowadził działania opóźniające, łącznikowe i rozpoznawcze. Będąc w składzie 8 Dywizji Piechoty, wszedł w skład Armii Rezerwowej. W jej szykach uderzył na północne skrzydło wojsk bolszewickich z zadaniem powstrzymania nieprzyjacielskiej ofensywy i wyparcia Sowietów za Berezynę. Po przełamaniu frontu w rejonie jezior Granat i Dolsza, w dniach 1–12 czerwca uczestniczył w pościgu i wziął udział w zajęciu Duniłowicz i Głębokiego.
13 czerwca dywizjon przeszedł do odwodu i do początków lipca pełnił służbę łącznikową.
4 lipca oddziały Armii Czerwonej przeszły do ofensywy. Oddziały polskiej 1 Armii zaczęły odchodzić w kierunku południowo-zachodnim. Idący w straży tylnej dywizjon ubezpieczał 8 Dywizję Piechoty. Ciężkie i wyczerpujące marsze, służba wywiadowcza i duże straty wśród koni spowodowały, że dywizjon reprezentował realną siłę zaledwie dwóch plutonów jazdy.
19 lipca pod Grodnem kawaleria bolszewicka i wrogo nastawiona do Polaków miejscowa ludność żydowska zaatakowały tabory dywizjonu. Polakom udało się jednak przeprawić przez Niemen. W kolejnych dniach dywizjon cofał się przez Supraśl, Małkinię, a 12 sierpnia doszedł do Ząbek.
Po krótkim odpoczynku, 16 sierpnia dywizjon, wraz z ochotniczym oddziałem piechoty, uczestniczył w wypadzie na Radzymin. Dwa dni później, już w ramach polskiej ofensywy, ruszył w pościg za wycofującymi się w kierunku Prus Wschodnich oddziałami Armii Czerwonej.
Po rozwiązaniu Frontu Północnego, został przesunięty do Małopolski Wschodniej. 11 września stacjonował w Stanisławowie, a kilka dni później wziął udział w ofensywie 6 Armii. Jego wydzielony pododdział walczył między innymi w rejonie Bybła ponosząc duże straty.
Po zawieszeniu broni, dywizjon pełnił służbę na linii demarkacyjnej. W grudniu 1920, po przemianowaniu go na II dywizjon, przeszedł do Wołkowyj, gdzie pozostawał do lutego 1921.
Spis utworzony na podstawie "Zarys historji wojennej 1-go pułku strzelców konnych " s. 19
|
|
|
Odznaczeni srebrnym krzyżem Orderu „Virtuti Militari” V klasy za wojnę 1918-1920
Spis utworzony na podstawie "Zarys historji wojennej 1-go pułku strzelców konnych " s. 19
|
W latach 1921–1924 jednostka podporządkowana była dowódcy Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie. W tym czasie w jej skład wchodziły trzy szwadrony i szwadron karabinów maszynowych. W czasie wojny dywizjony miały występować w charakterze kawalerii dywizyjnej 8, 18 i 28 DP. W 1924 oddział został przeformowany i podporządkowany dowódcy I Brygady Kawalerii. Jednostka przestała występować w charakterze kawalerii dywizyjnej i została zaliczona do kawalerii samodzielnej. Od 5 marca 1937 do 5 sierpnia 1939 podlegał bezpośrednio Departamentowi Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych. W okresie od 6 sierpnia do 5 września 1939 pułk został zmotoryzowany i w składzie Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej wziął udział w kampanii wrześniowej.
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 | |
---|---|
dowódca pułku | płk Stanisław Królicki |
I zastępca dowódcy | mjr Włodzimierz Ludwik Józef Białobłocki |
I zastępca dowódcy (dubler) | mjr dypl. Jan Kazimierz Jastrzębski |
adiutant | mjr Karol Błasiński (*) |
lekarz medycyny | kpt. dr Grzegorz Woźniakowski |
starszy lekarz weterynarii | kpt. Karol Jacko |
komendant rejonu PW Konnego | rtm. adm. (kaw.) Władysław Słuszko-Ciapiński |
w dyspozycji dowódcy | rtm. Edmund Chojnacki |
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) | mjr Jan Ołpiński |
oficer mobilizacyjny | rtm. Edmund Grunwald |
zastępca oficera mobilizacyjnego | por. Mieczysław Bartik |
oficer administracyjno-materiałowy | por Mirosław Sawicki |
dowódca szwadronu gospodarczego | mjr Karol Błasiński (*) |
oficer gospodarczy | por int. Jan Cabaj |
oficer żywnościowy | vacat |
dowódca plutonu łączności | p.o. por. Stanisław Antoni Sokołowski |
dowódca plutonu kolarzy | vacat |
dowódca plutonu ppanc. | vacat |
dowódca 1 szwadronu | rtm. Stanisław I Łukaszewicz |
dowódca plutonu | ppor. Jan Wojciech Alfons Sokołowski |
dowódca 2 szwadronu | rtm. Jarosław Malinowski |
dowódca plutonu | por. Józef Adam Leszczyński |
dowódca plutonu | ppor. Stanisław Mierzikowicz |
dowódca 3 szwadronu | por. Edward Schöenaich |
dowódca plutonu | ppor. Wacław Zaleski |
dowódca 4 szwadronu | p.o. por. Jan Kazimierz Koszutski |
dowódca plutonu | ppor. Jerzy Dobrski |
dowódca szwadronu km | rtm. Karol Dąbrowski |
dowódca plutonu | ppor. Józef Mossakowski |
dowódca plutonu | chor. Narcyz Witczak-Witaczyński |
dowódca szwadronu zapasowego | mjr Oskar Andrzej Berenson |
zastępca dowódcy | mjr kontr. Izrafił Jedigar †18 V 1939 |
dowódca plutonu | chor. Stanisław Hagner |
odkomenderowany | por. Jan Marowski |
na kursie | rtm. Jan Mossakowski |
na kursie | rtm. Aleksander Sariusz-Wolski |
na kursie | por. Stanisław Sierawski |
na kursie | por. Władysław Tomaszewski |
1 pułk strzelców konnych pomimo, że był pułkiem kawalerii zmotoryzowanej, to z uwagi na obowiązujący nadal plan mobilizacyjny „W” zobligowany był do zmobilizowania przewidzianych tym planem pododdziałów. W ramach mobilizacji alarmowej w grupie żółtej zmobilizował w czasie A+36 kolumnę taborową kawaleryjską nr 148 dla Mazowieckiej Brygady Kawalerii. W I rzucie mobilizacji powszechnej zmobilizował Ośrodek Zapasowy Mazowieckiej Brygady Kawalerii (OZKaw. „Garwolin”). Wysłano z pułku komisje poboru koni, dostarczyły one konie i wozy nie dla pułku lecz przekazano je do Ośrodka Zapasowego.
W kampanii wrześniowej uczestniczył w ramach Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. W dniach 1 września – 3 września 1939 na stanowisku zapasowym w rejonie Garwolina. Następnie w dniach 4 września – 11 września zajmował wraz z brygadą stanowiska obronne nad Wisłą. Pułk został wyznaczony jako odwód WBPM i zajął stanowiska w rejonie gajówki Wola Osińska niedaleko Kurowa. 4 i 6 września wieczorem pułk odbył ćwiczenia, w tym marsz bojowy ze sprzętem. Pobrano brakujący sprzęt, uzbrojenie oraz zaopatrzenie ze składnic w Stawach i Warszawie. Od 7 września wzmocniony 3 szwadron przedłużył obronę dywizjonu rozpoznawczego WBPM w rejonie Józefowa nieopodal Annopola. Od 8 września 1 psk wykonał trzy marsze nocne na pojazdach i osiągnął 11 września Chruślaki Józefowskie. 12 września 3 szwadron po stoczeniu potyczki ogniowej został ściągnięty ze stanowisk w Jozefowie. 13 września o świcie szwadron rozpoznawczy pułku rozpoznawał kierunek na Annopol, następnie w godzinach południowych 1 psk bez 3 szwadronu z kompanią czołgów Vickers wsparty baterią 2 dywizjonu artylerii motorowej przeprowadził natarcie na Księżomierz i Annopol, dokąd dotarły niemieckie oddziały po przekroczeniu Wisły. Pomimo powodzenia tego ataku i zdobyciu wsi Huta czołowymi szwadronami 1 i 4, dalsze natarcie zostało wstrzymane z uwagi na silny ostrzał artylerii niemieckiej i zapadające ciemności. Rozkazem dowódcy brygady, pułk wycofał się na stanowiska wyjściowe.
1 psk przegrupował się do 14 września rano do wsi Struża nieopodal Kraśnika. 15 września pułk przemaszerował z Frampola do Biłgoraja. Szwadron rozpoznawczy prowadził ciągłe rozpoznanie w kierunku na Zamość, Szczebrzeszyn i Tomaszów, tocząc z wojskami niemieckimi potyczki. 1 psk 17 września osiągnął rejon miejscowości Zielone. 18 września 1939 roku 1 psk wsparty baterią 2 dam w godzinach porannych prowadził natarcie przez wieś Rogoźno i okoliczne wzgórza w kierunku Tomaszowa Lubelskiego. 2 szwadron zdobył obsadzone przez wroga wzg. 308, a 1 i 4 szwadron silnie bronione wzg. 318. Szwadron 2 i część szwadronu rozpoznawczego rozpoczęły walkę o wsie Szarowola i Zamiany, częściowo je opanowując, 3 szwadron wraz z częścią szwadronu ckm prowadził natarcie w kierunku Rogoźna. Z uwagi na silną obronę niemiecką, przed wieczorem pułk wycofał się na stanowiska wyjściowe. 19 września pododdziały pułku wysłały rozpoznanie, które ustaliło, iż nieprzyjaciel okrążył dużymi siłami polskie wojska w lasach pod Tomaszowem. Próba dokonania wyłomu z okrążenia przez polską 23 DP w dniach 19 i 20 września również się nie powiodła. 20 września pułk wraz z innymi jednostkami brygady skapitulował wobec braku możliwości kontynuowania dalszej walki. Grupa ok. 200 oficerów i żołnierzy pułku po porzuceniu sprzętu ciężkiego podjęła próbę samodzielnego przebicia się przez pierścień okrążenia. Gdy próba okazała się bezskuteczna, grupa rozproszyła się.
Rozwiązanie pułku nastąpiło 20 września 1939 wraz z kapitulacją Armii „Lublin”.
Ponadto w 1 psk zmot sformowano w ramach mobilizacji alarmowej 24 VIII 1939 r. 117 kompanię ckm plot. typu „B” pod dowództwem por. Bolesława Sokolnickiego (4 plutony - 16 ckm) skierowana do obrony plot. mostów kolejowych i stacji w Małkini. W trakcie odwrotu 11/12 IX stoczyła walkę w Sokołowie Podlaskim z niemieckim podjazdem zmotoryzowanym, wzięła udział w obronie Brześcia n/Bugiem. Walczyła z niemiecką kolumną zmotoryzowaną pod Białą Podlaską, rozwiązana 1 października w Momotach g. Huta Krzeszowska.
W dniach 3-5 września na rozkaz Szefa Departamentu Kawalerii MSW – gen. bryg. Piotra Skuratowicza z pozostałości kadrowych 1 psk, sformowano improwizowany pułk rezerwowy kawalerii – nazwany 1 pułk strzelców konnych spieszonych. Jednostka walczyła jednym szwadronem w obronie przepraw przez Wisłę w rejonie Piwonina w dniach 8–10 września w składzie Oddziału Wydzielonego „Brzumin” mjr. Jerzego Jasiewicza. Reszta jednostki weszła w skład Grupy Kawalerii Pieszej ppłk. Edwarda Wani i walczyła na Lubelszczyźnie do 27 września 1939 roku.
Odznaczeni srebrnym krzyżem Orderu „Virtuti Militari” V klasy za wrzesień 1939
|
8 lutego 1924 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził wzór sztandaru 1 psk, a 4 maja 1924 w Garwolinie wręczył go pułkowi. Sztandar ufundowany został przez społeczeństwo powiatu garwolińskiego i wykonany zgodnie z ustawą z dnia 1 sierpnia 1919.
W 1936 podczas manewrów padały ulewne deszcze. Płat sztandaru zafarbował tak mocno, że nie nadawał się do publicznej prezentacji. Dowódca pułku postanowił, że pierwotne ornamenty i medaliony, wycięte ze zniszczonego płatu zostaną naszyte na kanwę nowego. Całą operację utrzymano w głębokiej tajemnicy. Pierwszy, poplamiony i pozbawiony haftów płat zdeponowano w muzeum pułkowym.
20 września 1939, po rozwiązaniu pułku pod Tomaszowem Lubelskim, sztandar został zabrany przez żołnierzy pułku i 25 września zakopany w Lasach Janowskich.
W 1973 odnaleziono w Garwolinie zestaw pamiątek pułkowych, a wśród nich poplamiony, pozbawiony haftów i medalionów płat sztandaru. Był to jednak stary płat wymieniony w sztandarze na nowy przez zakonnice z Poznańskiego.
W 1974 podczas obchodów święta pułkowego w Garwolinie weteranom pułku i społeczeństwu miasta zaprezentowano kopię sztandaru. Wykonały ją siostry zakonne ze zgromadzenia "Sacre Coeur" w Poznaniu z inicjatywy byłych żołnierzy 1 psk. Następnie sztandar (kopię) przekazano do Muzeum WP wraz z pierwotnym płatem.
wzór 1
Odznaka ma kształt podkowy. W centrum wpisano numer o inicjały 1 PSK. Jednoczęściowa - wykonana w tombaku srebrzonym. Wymiary: 32x30 mm. Wykonanie: Józef Michrowski - Warszawa
wzór 2
Odznaka zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 14, poz. 142 z 27 maja 1926 roku. Posiada kształt gwiazdy wielopromieniowej nałożonej na stalowe koło. Na środku gwiazdy srebrny orzeł trzymający w szponach proporczyk emaliowany w barwie oliwkowoamarantowej. Nad orłem srebrna cyfra pułkowa 1, na kole lata 1806 1812 1815 1831 1919 1924. Trzyczęściowa - oficerska wykonana w srebrze, emaliowana. Wymiary: 40 mm. Wykonanie: Jan Knedler - Warszawa
Proporczyk | Opis |
---|---|
Proporczyk szmaragdowo-amarantowy | |
proporczyk dowództwa w 1939 | |
proporczyk 1 szwadronu w 1939 | |
proporczyk 2 szwadronu w 1939 | |
proporczyk 3 szwadronu w 1939 | |
proporczyk 4 szwadronu w 1939 | |
proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939 | |
proporczyk plutonu łączności w 1939 | |
Inne | Opis |
Czapka rogatywka – otok amarantowy | |
Spodnie długie ciemnogranatowe, lampasy amarantowe, wypustka amarantowa |
Jedzie strzelec z Garwolina,
|
Niedaleko od stolicy,
|
Z całej Polski zbieranina,
|
Gdzie ty mieszkasz – w Garwolinie,
|
Z Francji swój początek bierze,
|
Powstanie warszawskie 1944
Odtworzony został w konspiracji w ramach Armii Krajowej w 1942 w Warszawie i w obwodzie garwolińskim. W powstaniu warszawskim wziął udział jako dywizjon 1806. Walczył na Woli i na Starym Mieście w ramach Zgrupowania „Radosław” – ppłk. Jana Mazurkiewicza.
Biogramy zamordowanych oficerów znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego
Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
---|---|---|---|---|
Jacko Karol | kapitan lekarz | żołnierz zawodowy | Katyń |
Tradycje Pułku sięgają czasów Napoleona, gdy w latach 1800-1814 istniał polski pułk strzelców konnych w armii francuskiej. Po klęsce Napoleona rozwiązany, został odtworzony w Królestwie Polskim w 1816 r. Brał udział w powstaniu listopadowym w latach 1830-1831.
W lutym 1813 wszedł w skład Dywizji Kawalerii Antoniego Pawła Sułkowskiego