X-SAMPA

W dzisiejszym artykule zbadamy wszystkie aspekty X-SAMPA, tematu, który przykuł uwagę wielu ludzi na całym świecie. Od wpływu na społeczeństwo po znaczenie historyczne, X-SAMPA to temat, który nie pozostawia nikogo obojętnym. W tym artykule odkryjemy różne perspektywy X-SAMPA, a także implikacje, jakie ma to na nasze codzienne życie. Niezależnie od tego, czy jest to poziom osobisty, kulturowy czy naukowy, X-SAMPA zachęca nas do refleksji nad podstawowymi aspektami naszego istnienia. Czytaj dalej, aby wyruszyć w fascynującą podróż po tym intrygującym temacie.

X-SAMPA (ang. Extended Speech Assessment Methods Phonetic Alphabet) – alfabet fonetyczny stworzony w 1995 roku przez londyńskiego profesora Johna C. Wellsa(inne języki). W przeciwieństwie do IPA jest on całkowicie kompatybilny z ASCII, co ułatwia pisanie na typowej klawiaturze komputera osobistego.

Prekursorem X-SAMPA była SAMPA(inne języki), w której symbole miały różne znaczenie w zależności od języka.

Symbole

Małe litery

X-SAMPA	IPA	Opis	Przykłady
a		samogłoska otwarta przednia niezaokrąglona	polskie dama , hiszpańskie padre
b		spółgłoska zwarta dwuwargowa dźwięczna	polskie brat , francuskie bon
b_<		spółgłoska iniektywna dwuwargowa dźwięczna	sindhi ɓarʊ
c		spółgłoska zwarta podniebienna bezdźwięczna	węgierskie latyak
d		spółgłoska zwarta dziąsłowa dźwięczna	polskie dom , francuskie doigt
d`		spółgłoska zwarta z retrofleksją dźwięczna	szwedzkie hord
d_<		spółgłoska iniektywna dziąsłowa dźwięczna	sindhi ɗarʊ
e		samogłoska półprzymknięta przednia niezaokrąglona	polskie wieś
f		spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa bezdźwięczna	angielskie five , polskie fan
g		spółgłoska zwarta miękkopodniebienna dźwięczna	polskie grób , francuskie longue
g_<		spółgłoska iniektywna miękkopodniebienna dźwięczna	sindhi ɠəro
h		spółgłoska szczelinowa krtaniowa bezdźwięczna	angielskie house
h\		spółgłoska szczelinowa krtaniowa dźwięczna	czeskie hrad
i		samogłoska przymknięta przednia niezaokrąglona	polskie wino , hiszpańskie si
j		spółgłoska półotwarta podniebienna	angielskie yes , polskie ja
j\		spółgłoska szczelinowa podniebienna dźwięczna	nowogreckie γειά
k		spółgłoska zwarta miękkopodniebienna bezdźwięczna	polskie kot , hiszpańskie carro
l		spółgłoska boczna dziąsłowa	angielskie lay , polskie lód
l`		spółgłoska boczna półotwarta z retrofleksją	szwedzkie sorl
l\		spółgłoska boczna uderzeniowa dziąsłowa	japońskie ramen
m		spółgłoska nosowa dwuwargowa	polskie mysz
n		spółgłoska nosowa dziąsłowa	polskie nos
n`		spółgłoska nosowa z retrofleksją	szwedzkie hörn
o		samogłoska półprzymknięta tylna zaokrąglona	francuskie gros
p		spółgłoska zwarta dwuwargowa bezdźwięczna	polskie pan
p\		spółgłoska szczelinowa dwuwargowa bezdźwięczna	japońskie fuku
q		spółgłoska zwarta języczkowa bezdźwięczna	arabskie qasbah
r		spółgłoska drżąca dziąsłowa	polskie rower , hiszpańskie rey
r`		spółgłoska uderzeniowa z retrofleksją	hindi baṛā
r\		spółgłoska półotwarta dziąsłowa	angielskie (brytyjskie) red
r\`		spółgłoska półotwarta z retrofleksją	angielskie (amerykańskie) red
s		spółgłoska szczelinowa dziąsłowa bezdźwięczna	angielskie seem , polskie sesja
s`		spółgłoska szczelinowa z retrofleksją bezdźwięczna	szwedzkie mars
s\		spółgłoska szczelinowa dziąsłowo-podniebienna bezdźwięczna	polskie świerszcz
t		spółgłoska zwarta dziąsłowa bezdźwięczna	angielskie stew , polskie tuja
t`		spółgłoska zwarta z retrofleksją bezdźwięczna	szwedzkie mört
u		samogłoska przymknięta tylna zaokrąglona	polskie suka
v		spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa dźwięczna	polskie walka ,
v\ (lub P)		spółgłoska półotwarta wargowo-zębowa	niderlandzkie west /
w		spółgłoska półotwarta wargowo-miękkopodniebienna	angielskie west , polskie auto
x		spółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna bezdźwięczna	polskie loch
x\		spółgłoska szczelinowa zadziąsłowo-miękkopodniebienna bezdźwięczna	szwedzkie sjal
y		samogłoska przymknięta przednia zaokrąglona	francuskie tu niemieckie über
z		spółgłoska szczelinowa dziąsłowa dźwięczna	polskie zoo , francuskie azote
z`		spółgłoska szczelinowa z retrofleksją dźwięczna	mandaryńskie rang
z\		spółgłoska szczelinowa dziąsłowo-podniebienna dźwięczna	polskie źrebak

Wielkie litery

X-SAMPA	IPA	Opis	Przykłady
A		samogłoska otwarta tylna niezaokrąglona	angielskie father
B		spółgłoska szczelinowa dwuwargowa dźwięczna	hiszpańskie lavar
B\		spółgłoska drżąca dwuwargowa
C		spółgłoska szczelinowa podniebienna bezdźwięczna	niemieckie ich , polskie
D		spółgłoska szczelinowa międzyzębowa dźwięczna	angielskie then
E		samogłoska półotwarta przednia niezaokrąglona	polskie sen , angielskie met
F		spółgłoska nosowa wargowo-zębowa	angielskie emphasis
G		spółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna dźwięczna	nowogreckie γωνία , polskie niechby
G\		spółgłoska zwarta języczkowa dźwięczna	eskimoskie nirivvik
G\_<		spółgłoska iniektywna języczkowa dźwięczna	mam ʛa
H		spółgłoska półotwarta wargowo-podniebienna	francuskie huit
H\		spółgłoska szczelinowa nagłośniowa bezdźwięczna
I		samogłoska prawie przymknięta przednia scentralizowana niezaokrąglona	angielskie kit
I\		samogłoska prawie przymknięta centralna niezaokrąglona	walijskie ysgrifenidd
J		spółgłoska nosowa podniebienna	hiszpańskie año , polskie koń
J\		spółgłoska zwarta podniebienna dźwięczna	węgierskie egy
J\_<		spółgłoska iniektywna podniebienna dźwięczna	sindhi ʄaro
K		spółgłoska boczna szczelinowa dziąsłowa bezdźwięczna	walijskie llaw
K\		spółgłoska boczna szczelinowa dziąsłowa bezdźwięczna	mongolskie долоо
L		spółgłoska boczna półotwarta podniebienna	włoskie famiglia , hiszpańskie (kastylijskie) llamar ,
L\		spółgłoska boczna półotwarta miękkopodniebienna
M		samogłoska przymknięta tylna niezaokrąglona	tureckie kırk
M\		spółgłoska półotwarta miękkopodniebienna	hiszpańskie fuego
N		spółgłoska nosowa miękkopodniebienna	angielskie thing , polskie ręka
N\		spółgłoska nosowa języczkowa	japońskie san
O		samogłoska półotwarta tylna zaokrąglona	polskie noc
O\		mlask dwuwargowy
P (lub v\)		spółgłoska półotwarta wargowo-zębowa	niderlandzkie west / ,
Q		samogłoska otwarta tylna zaokrąglona	angielskie (brytyjskie) lot
R		spółgłoska szczelinowa języczkowa dźwięczna	francuskie roi
R\		spółgłoska drżąca języczkowa	„arystokratyczne” lub „paryskie” r
S		spółgłoska szczelinowa zadziąsłowa bezdźwięczna	polskie szop
T		spółgłoska szczelinowa międzyzębowa bezdźwięczna	angielskie thin
U		samogłoska prawie przymknięta tylna scentralizowana zaokrąglona	angielskie foot
U\		samogłoska prawie przymknięta centralna zaokrąglona
V		samogłoska półotwarta tylna niezaokrąglona	angielskie strut
W		spółgłoska szczelinowa wargowo-miękkopodniebienna bezdźwięczna	angielskie (szkockie) when
X		spółgłoska szczelinowa języczkowa bezdźwięczna	nuxálk kaxims
X\		spółgłoska szczelinowa gardłowa bezdźwięczna	arabskie <ح>ha’
Y		samogłoska prawie przymknięta przednia scentralizowana zaokrąglona	niemieckie hübsch
Z		spółgłoska szczelinowa zadziąsłowa dźwięczna	polskie żaba

Inne symbole

X-SAMPA	IPA	Opis	Przykłady
.		granica sylaby
"		akcent
%		akcent poboczny
' (lub _j)		palatalizacja
:		samogłoska długa
:\		samogłoska półdługa	w języku estońskim kontrastuje zarówno z krótką jak i długą
-		separator
@		szwa	angielskie arena
@\		samogłoska półprzymknięta centralna niezaokrąglona	paicĩ kɘ̄ɾɘ̄
{		samogłoska prawie otwarta przednia niezaokrąglona	angielskie trap
}		samogłoska przymknięta centralna zaokrąglona	szwedzkie sju ; angielskie (Estuary English i australijskie) boot
1		samogłoska przymknięta centralna niezaokrąglona	polskie ryba
2		samogłoska półprzymknięta przednia zaokrąglona	francuskie deux
3		samogłoska półotwarta centralna niezaokrąglona	angielskie (brytyjskie) nurse
3\		samogłoska półotwarta centralna zaokrąglona	irlandzkie tomhail
4		spółgłoska uderzeniowa dziąsłowa	hiszpańskie pero , angielskie (amerykańskie) better
5		spółgłoska półotwarta boczna zębowa welaryzowana	polskie (sceniczne) łapa
6		samogłoska prawie otwarta centralna	niemieckie besser , angielskie (australijskie) mud
7		samogłoska półprzymknięta tylna niezaokrąglona	estońskie kõik
8		samogłoska półprzymknięta centralna zaokrąglona	szwedzkie buss
9		samogłoska półotwarta przednia zaokrąglona	francuskie neuf , duńskie drømme
&		samogłoska otwarta przednia zaokrąglona
?		zwarcie krtaniowe	angielskie (cockney) bottle
?\		spółgłoska szczelinowa gardłowa dźwięczna	arabskie ع (`ayn)
*		łącznik
/		nieokreślona samogłoska
<\		spółgłoska szczelinowa nagłośniowa dźwięczna
<...>	&nbsp;	notacja niesegmentalna
>\		spółgłoska zwarta nagłośniowa
^		upstep
!		downstep
!\		mlask zadziąsłowy
|		poboczna grupa intonacyjna
|\		mlask zębowy
||		główna grupa intonacyjna
|\|\		mlask boczny dziąsłowy
=\		mlask podniebienny
-\		znak łączący

Znaki diakrytyczne

X-SAMPA	IPA	Opis
_"		centralizacja
_+		przesunięcie języka do przodu
_-		przesunięcie języka do tyłu
_/		ton wznoszący
_0		bezdźwięczność
_<		spółgłoska iniektywna
= (lub _=)		spółgłoska zgłoskotwórcza
_>		spółgłoska ejektywna
_?\		faryngalizacja
_\		ton opadający
_^		samogłoska niezgłoskotwórcza
_}		spółgłoska zwarta bez plozji
`		retrofleksja, na przykład t` = ʈ ; po samogłosce – rotacyzacja
~ (lub _~)		nazalizacja
_A		uniesiona nasada języka
_a		spółgłoska apikalna
_B		szczególnie niski ton
_B_L		ton niski wznoszący
_c		mniejsze zaokrąglenie warg
_d		spółgłoska zębowa
_e		welaryzacja lub faryngalizacja
<F>		opadająca intonacja w zdaniu
_F		ton opadający
_G		welaryzacja
_H		ton wysoki
_H_T		ton wysoki wznoszący
_h		przydech
_j (lub ')		palatalizacja
_k		creaky voice
_L		ton niski
_l		plozja boczna
_M		ton średni
_m		spółgłoska laminalna
_N		spółgłoska językowo-wargowa
_n		plozja nosowa
_O		większe zaokrąglenie warg
_o		obniżenie języka
_q		cofnięta nasada języka
<R>		wznosząca intonacja w zdaniu
_R		ton wznoszący
_R_F		ton opadająco-wznoszący
_r		uniesienie języka
_T		szczególnie wysoki ton
_t		dysząca dźwięczność
_v		dźwięczność
_w		labializacja
_X		szczególnie krótka samogłoska
_x		zbliżenie do szwy

Linki zewnętrzne

• Program przekształcający IPA do X-SAMPA, tabela zawierająca symbole X-SAMPA i ich odpowiedniki w IPA

• p
• d
• e

Pisma świata

Alfabetyczne	dwuszeregowe cyrylica greckie lustrzane łacińskie ormiańskie jednoszeregowe aurebesh awestyjskie cirth deseret etruskie głagolica gockie koptyjskie mandżurskie mongolskie pIQaD ogamiczne orchońskie rowasz runiczne ugaryckie dwuszeregowe i jednoszeregowe gruzińskie nielinearne hangul
Spółgłoskowe (abdżady)	arabskie aramejskie fenickie hebrajskie jawi pahlawi perskie południowoarabskie protosynajskie sogdyjskie syryjskie ujgurskie tengwar tifinagh
Półalfabetyczne	bopomofo
Alfabetyczno-sylabiczne (abugidy)	indyjskie protopisma i ksenopismo brahmi bhattiprolu grantha kharoszthi siddham północne dewanagari bengalskie gudżarati gurmukhi orija phags-pa sojombo śarada tybetańskie varang kshiti południowe birmańskie jawajskie kadamba kannada khmerskie laotańskie malajalam syngaleskie tamilskie tajskie telugu vatteluttu inne etiopskie kanadyjskie (indiańsko-eskimoskie) meroickie sogdyjskie
Sylabiczne	dalekowschodnie geba hiragana katakana man’yōgana nüshu yi inne afaka bamum cypryjskie czirokeskie linearne A linearne B mende vai
Logograficzne	bliskowschodnie (mezopotamskie) klinowe (sumeryjskie, akadyjskie, hetyckie, elamickie, perskie) bliskowschodnie (egipskie) demotyka hieratyka hieroglify dalekowschodnie (sinogramy) chińskie chữ nôm dongba dżurdżeńskie hancha kanji kitańskie sawndip tanguckie mezoamerykańskie azteckie majańskie
Nieodczytane (nieznana struktura)	dysk z Fajstos z doliny Indusu rongorongo manuskrypt Wojnicza
Protopisma	pismo piktograficzne kipu protosynajskie
Alfabety fonetyczne	międzynarodowy alfabet fonetyczny slawistyczny alfabet fonetyczny X-SAMPA kirshenbaum shavian
Pseudoalfabety	Braille’a alfabet fonetyczny ICAO Moona Morse'a semaforowy Międzynarodowy kod sygnałowy stenografia
Zapis liczb	cyfry arabskie cyfry rzymskie cyfry hinduskie cyfry chińskie
Projekty ideograficzne	bliss néosigne SignWriting