Wiżajny
Obecnie Wiżajny stał się tematem cieszącym się dużym zainteresowaniem i znaczeniem w różnych obszarach. Jego wpływ wywołał szeroką debatę, a jego wpływ rozprzestrzenił się na cały świat. W tym artykule szczegółowo przeanalizujemy znaczenie Wiżajny we współczesnym społeczeństwie, badając jego różne wymiary i zastanawiając się nad jego znaczeniem w naszym życiu. Od początków do obecnej ewolucji, Wiżajny był przedmiotem badań i kontemplacji, budząc ciekawość zarówno ekspertów, jak i fanów. Poprzez tę analizę będziemy starali się rzucić światło na wiele aspektów Wiżajny i jego wpływ na dzisiejszy świat.
| wieś | |
 Świetlica i remiza OSP we wsi (2018) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
243 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
87 |
| Kod pocztowy | |
| Tablice rejestracyjne |
BSU |
| SIMC | |
Położenie na mapie gminy Wiżajny  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu suwalskiego  | |
 54°22′03″N 22°51′55″E/54,367500 22,865278
| |
| Strona internetowa | |
Wiżajny – wieś w Polsce, w województwie podlaskim, w powiecie suwalskim, na Suwalszczyźnie, siedziba gminy Wiżajny. Dawniej miasto; uzyskały lokację miejską w 1620 roku, zdegradowane w 1870 roku.
Położenie
Wiżajny od początków swego istnienia znajdowały się na terenach przygranicznych. Miejscowość położona jest na Pojezierzu Wschodniosuwalskim, na północno-wschodnim krańcu Polski, niedaleko granicy z Litwą i obwodem królewieckim. Wieś leży na przesmyku między jeziorami Wistuć i Wiżajny. We wsi znajduje się kościół oraz stare domy. Przez wieś biegnie droga wojewódzka nr 651.
Historia
Dawniej na terenach gdzie znajduje się miejscowość rozciągały się bagna należące do puszczy sięgającej aż do jeziora Wisztynieckiego na dzisiejszej granicy Litwy i obwodu królewieckiego. Pierwsi mieszkańcy na tych terenach pojawili się około 11 tysięcy lat temu. Około tysiąca lat przed naszą erą zaczęto uprawiać rośliny i prowadzić chów zwierząt. Już w II wieku przed naszą erą miejscowość pojawiła się na mapie krainy jaćwieskiej. Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana była w roku 1253 jako „Weyze”. Była to przypuszczalnie osada Jaćwingów. W 1549 nad jeziorem założony został przez bojara Piotra Łysego dwór. Piotr Łysy na dworze się nie utrzymał, a jego miejsce zajął Prokop Hryhoriewicz – dworzanin starosty mereckiego. W XII wieku wieś została podbita przez Krzyżaków (podbój zakończył się w roku 1283). Już w XIV wieku we wsi na szlaku kupieckim prowadzącym w stronę Sejn była karczma. W podaniach wymienia się ją jako słynącą z tego, iż w jej menu sztandarowe miejsce zajmowały raki. W 1409 roku miano nimi tu poczęstować króla Jagiełłę. W roku 1413 tereny pojaćwieskie, w tym miasto królewskie w starostwie niegrodowym wiżańskim zostały włączone do powiatu grodzieńskiego w województwie trockim. Było w nim jeszcze w końcu XVIII wieku. W wieku XV na tereny dzisiejszej gminy zaczęli przybywać osadnicy słowiańscy i litewscy. Źródła pisane wymieniają Wiżajny w 1606 jako miasto, choć data otrzymania praw miejskich nie jest znana. Wiadomo natomiast, że zostały one potwierdzone w 1693. W roku 1638 nadane zostały Radziwiłłom. W roku 1766 miejscowość we władanie otrzymała kobieta o nazwisku Strutyńska, a podczas sejmu warszawskiego w latach 1773–75 w wieloletnią dzierżawę Wiżajny wraz z wsią Bolcie i Żyrwinami oddane zostały Róży Strutyńskiej (z rodziny Platerów).
Dzięki przygranicznemu położeniu nastąpił szybki i dynamiczny rozwój miasta, jednak zniszczone zostało podczas wojen szwedzkich. Aby podnieść je z upadku król Jan III Sobieski ufundował szpital i szkołę[potrzebny przypis]. Nowy kościół zbudowany został w roku 1825. Najlepsze lata dla Wiżajn to XVIII i XIX wiek. W XIX wieku miejscowość wchodziła w skład ekonomii Kadaryszki. W 1870 roku miejscowość została zdegradowana do rangi wsi, ale do czasów dzisiejszych zachował się miejski układ urbanistyczny. W 1893 w XIII tomie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego tak pisano o Wiżajnach:
Wiżajny – osada, dawniej miasteczko, nad jeziorem t.n., w pow. suwalskim, gm. i par. Wiżajny, odl. 34 w. od Suwałk na północ a 11 w. od Kalwaryi (...) 175 dm. , 2276 mk. (...) w osadzie odbywa się 6 jarmarków (...)
W 1935 miały miejsce ostre wystąpienia chłopskie spowodowane głodem i bezrobociem. W 1963 wielki pożar zniszczył część zabytkowej zabudowy. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego, wcześniej – do województwa białostockiego. W Wiżajnach stacjonowała strażnica WOP.
Etymologia
Nazwa miejscowości wywodzi się prawdopodobnie od litewskiego vežys, oznaczającego raka.
Zabytki
Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są następujące obiekty:
- układ urbanistyczny (część), 1570–1870 (nr rej.: 440 z 28.11.1985)
- kościół parafialny pw. św. Teresy, 1825 (nr rej.: 506 z 23.06.1986)
- dzwonnica, drewniana, 1862 (nr rej.: 506 z 23.06.1986)
- cmentarz parafialny rzymskokatolicki (nr rej.: 721 z 30.08.1989)
- cmentarz ewangelicki (nr rej.: 677 z 26.08.1989)
Transport
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 149039
- ↑ Wieś Wiżajny w liczbach , Polska w liczbach , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1462 .
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 82-83.
- ↑ Grzegorz Rąkowski: Polska egzotyczna. Cz. 1. Pruszków: Rewasz, 1999, s. 37. ISBN 83-85557-63-6.
- ↑ a b c d e f g h Polski biegun zimna. W: Wanda Bednarczyk-Rzepko, Urszula Zwolińska, Piotr Przyssawka, Wojciech Marek Darski, Aleksander Buczyński: Przewodnik Pascala. Pojezierze Suwalskie i Puszcza Augustowska. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2005, s. 203–215. ISBN 83-7304-405-1.
- ↑ a b c d Wiżajny, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 687. s. 687.
- ↑ a b c d e Na polski biegun zimna. W: Grzegorz Rąkowski: Polska egzotyczna. Cz. 1. Wyd. 2 popr. i uzup. Pruszków: Rewasz, 1999, s. 104–105. ISBN 83-85557-63-6.
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 86.
- ↑ a b c Wiżajny, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 688. s. 688.
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 422
- ↑ Biegun zimna i kartacze. W: Polska niezwykła. Województwo podlaskie. Przewodnik. Warszawa: Demart, 2008, s. 7–8. ISBN 978-83-7427-398-5.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie , Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 .
Linki zewnętrzne
Siedziba gminy: Wiżajny
