Opatówek
W tym artykule szczegółowo zbadamy temat Opatówek, analizując jego znaczenie, ewolucję i znaczenie w dzisiejszym społeczeństwie. Od jego początków do obecnej sytuacji, zajmiemy się różnymi aspektami, które kontekstualizują znaczenie Opatówek dzisiaj. Poprzez holistyczną analizę dokonamy przeglądu różnych podejść i perspektyw związanych z Opatówek, a także jego wpływem na różne obszary codziennego życia. Podobnie zbadamy implikacje Opatówek we współczesnym społeczeństwie, biorąc pod uwagę jego wpływ na takie aspekty, jak kultura, gospodarka, polityka i technologia. W tym artykule staramy się przedstawić wszechstronną i zaktualizowaną wizję Opatówek, aby zapewnić lepsze zrozumienie i refleksję na temat jego wpływu na nasze środowisko.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Widok znad stawu (2017) | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Aglomeracja | |||
| Prawa miejskie | |||
| Burmistrz |
Sebastian Wardęcki | ||
| Powierzchnia |
8,68 km² | ||
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
|||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 62 | ||
| Kod pocztowy |
62-860 | ||
| Tablice rejestracyjne |
PKA | ||
Położenie na mapie gminy Opatówek  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu kaliskiego  | |||
 51°44′24″N 18°12′52″E/51,740000 18,214444
| |||
| TERC (TERYT) |
3007084 | ||
| SIMC |
0205386 | ||
Urząd miejski pl. Wolności 1462-860 Opatówek | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
.jpg)
Opatówek (łac. Opatovecum, Opatovia) – miasto w Polsce położone w województwie wielkopolskim, w powiecie kaliskim, siedziba gminy Opatówek.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa kaliskiego.
Miasto duchowne, własność arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, pod koniec XVI wieku leżało w powiecie kaliskim województwa kaliskiego. Opatówek był miastem do 30 maja 1870, ponownie uzyskał prawa miejskie 1 stycznia 2017.
Według danych z 31 grudnia 2017 miasto liczyło 3723 mieszkańców.
Opatówek jest niewielkim ośrodkiem przemysłowym w Kaliskim Okręgu Przemysłowym, siedzibą grupy kapitałowej Colian; w mieście znajduje się jeden z zakładów produkcyjnych tej grupy.
W Opatówku znajduje się Muzeum Historii Przemysłu oraz wydział zamiejscowy Wyższej Szkoły Informatyki i Umiejętności w Łodzi. Miasto jest siedzibą dekanatu Opatówek (diecezja kaliska).
W 1826 w miejscowym kościele św. Doroty i Najświętszego Serca Pana Jezusa został pochowany pierwszy namiestnik Królestwa Polskiego książę Józef Zajączek.
Położenie
Opatówek leży na Nizinie Południowowielkopolskiej, na Wysoczyźnie Kaliskiej, nad Trojanówką (hist. Cienia, Pokrzywnica, Stawka), w aglomeracji kalisko-ostrowskiej, w zespole miejskim Kalisza, około 9 km na wschód od Kalisza; przez miasto przebiega linia kolejowa nr 14, droga krajowa nr 12 i droga wojewódzka nr 471 (Opatówek–Dąbrowa). Opatówek położony jest we wschodniej części historycznej Wielkopolski, w Kaliskiem; do II rozbioru Polski (1793) leżał w województwie kaliskim, po utworzeniu Królestwa Polskiego (1815) leżał w województwie kaliskim, w powiecie kaliskim i był siedzibą gminy Opatówek; w dobie Królestwa Polskiego Opatówek był znacznym ośrodkiem przemysłowym w kalisko-mazowieckim okręgu przemysłowym, przez miasto przebiegał trakt fabryczny (Łowicz–Łódź–Kalisz), w 1914 uruchomiono wąskotorową linię kolejową Opatówek–Zbiersk w sieci Kaliskiej Kolei Dojazdowej.
Historia
Pierwsze ślady osadnictwa na terenach dzisiejszego Opatówka pochodzą z epoki brązu. W okresie ożywionego handlu z Rzymem w pobliżu dzisiejszego Opatówka przebiegał szlak handlowy, nie wiadomo jednak czy już wówczas istniała w tym miejscu osada.
Początki Opatówka związane są z chrystianizacją Wielkopolski w okresie kształtowania się państwa polskiego. Sprowadzane wówczas zakony otrzymywały kilka lub nawet kilkanaście wsi jako uposażenie. Prawdopodobnie Opatówek wymieniany jest wówczas jako Opatovia, Opatów, lub Opatowo. W 1246 roku jest już własnością archidiecezji gnieźnieńskiej. Na przełomie XIII i XIV wieku Opatówek był kilkakrotnie niszczony. Najpierw podczas najazdów szlachty na dobra arcybiskupie, a następnie przez Litwinów (1304) i Krzyżaków (1331).
W drugiej połowie XIV wieku dzięki staraniom arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorii Skotnickiego Opatówek uzyskał potwierdzenie praw miejskich, nabytych prawdopodobnie w 1 połowie tegoż stulecia. Mimo ich uzyskania, przez długi okres należał do miast bardzo małych. W 1579 roku miasto opłacało podatek „od dwu rzemieślników i ośmiu komorników”. Od XIV wieku istniał w Opatówku niewielki zamek arcybiskupów gnieźnieńskich zbudowany z inicjatywy Jarosława Bogorii Skotnickiego. W XVI wieku był otoczony fosą i zaopatrzony w broń palną. Warownia ta spełniała przede wszystkim rolę gospodarczo-administracyjną dla dóbr arcybiskupich. W 1775 roku Opatówek liczył 80 „dymów”.
Rozbiory Polski
Po II rozbiorze Polski Opatówek znalazł się w departamencie kaliskim Prus Południowych, a następnie w departamencie kaliskim Księstwa Warszawskiego. W 1807 roku stał się własnością gen. Józefa Zajączka. Dochód z nadanego Zajączkowi klucza opatóweckiego w samym tylko 1807 roku wyniósł 81 081 złp. W 1810 roku Zajączek przebudował dawny pałac prymasowski na styl renesansowy oraz odnowił otaczający go park. W latach 1806–1813 dzierżawcą Opatówka był Kacper Miaskowski, oficer wojsk polskich, w czasie inwazji na Rosję (1812) dowódca 15. Pułku Piechoty Księstwa Warszawskiego.
Królestwo Polskie
W 1815 roku utworzono Królestwo Polskie, od 1816 roku Opatówek leżał w województwie kaliskim, w powiecie kaliskim, był siedzibą gminy; w 1837 roku województwo kaliskie przemianowano na gubernię kaliską, w 1844 roku włączoną do guberni warszawskiej, utworzoną ponownie w 1867 roku.
Początek XIX wieku to okres rozwoju Opatówka. Miasto zyskało nowe grunty przy trakcie fabrycznym z Łowicza do Kalisza. Skuszeni przywilejami osiedlali się w Opatówku mieszczanie, kupcy i przemysłowcy. Położono bruk i zbudowano nowe kamienice. W 1824 roku powstała w Opatówku fabryka sukna. Rozwój Opatówka opisał w swych pamiętnikach polski pisarz i dramaturg, Julian Ursyn Niemcewicz: „z miejsca, położonego w piaszczystej i nieprzyjemnej krainie, uczynili dzisiejsi właściciele okolicę najprzyjemniejszą. (...) nie wieś, jak przedtem, lecz porządne miasteczko, z rzemieślniczych domów złożone, wskazują wszędy ruch czynny i życie, miłym Opatówek czynią pobytem”.
W 1831 roku urodził się w Opatówku Agaton Giller, dziennikarz i publicysta, członek Rządu narodowego w powstaniu styczniowym, a w 1833 roku jego brat Stefan Giller, poeta, znany jako „Stefan z Opatówka”. W 1850 roku miasto liczyło już 1200 mieszkańców. W 1862 roku zezwolono na osiedlanie się w Opatówku Żydom. Podczas powstania styczniowego operował w rejonie Opatówka oddział Franciszka Parczewskiego. W 1869 roku Opatówek, liczący wówczas 1623 mieszkańców, utracił prawa miejskie stając się osadą miejską. W 1878 roku spłonęło archiwum akt dawnych, uratowano jedynie jeden przywilej namiestnika oraz pięć ksiąg grodzkich z XVII i XVIII wieku.
Pałac popadł w ruinę, w 1910 roku zamknięto fabrykę sukna. W tym okresie jednakże szansą dla Opatówka stało się uzyskanie w 1902 roku połączenia kolejowego z Kaliszem i Łodzią (Kolej Warszawsko-Kaliska).
W 1914 roku wybudowano linię kolei wąskotorowej do Zbierska (Kaliska Kolej Dojazdowa). 15 sierpnia 1914 roku wkroczyły pierwsze oddziały niemieckie. Od 1917 roku działał na terenie Opatówka oddział Polskiej Organizacji Wojskowej.
II Rzeczpospolita
W 1918 roku Opatówek powrócił do Polski. W okresie międzywojennym społeczeństwo Opatówka było zróżnicowane narodowościowo, zamieszkiwali tu Polacy, Niemcy i Żydzi. Działały organizacje polskie, w tym harcerstwo. 14 czerwca 1919 roku w Opatówku złożył wizytę nuncjusz papieski w Polsce Achille Ratti, przyszły papież Pius XI. W 1931 roku Opatówek zamieszkiwało 3000 mieszkańców. 22 listopada 1931 roku odsłonięto Pomnik Wolności z płaskorzeźbą przedstawiającą popiersie Józefa Piłsudskiego. W 1938 roku dokonano elektryfikacji i podłączenia do elektrowni w Kaliszu.
4 września 1939 roku nastąpiło wkroczenie wojsk niemieckich do miasta i masowa ucieczka ludności w kierunku wschodnim.
Okres powojenny
W dniach 21–22 stycznia 1945 roku do miasta wkroczyły oddziały Armii Czerwonej. W kwietniu 1945 roku powstała „Samopomoc Chłopska”. W grudniu 1951 roku oddano do użytku nowy gmach szkoły podstawowej przy ul. Szkolnej 3. W 1972 roku powstał Zespół Szkół Rolniczych. W czerwcu 1987 roku świętowano 850-lecie Opatówka. Od 1990 roku istnieje Towarzystwo Przyjaciół Opatówka, które wydaje biuletyn „Opatowianin”. W 1997 roku odnaleziono na strychu domu Gillerów zbiór dokumentów, listów, rękopisów i książek należących do tej rodziny. W 1999 roku Gminnej Bibliotece Publicznej nadano status biblioteki powiatowej. W 2001 roku Opatówek rozpoczął współpracę z włoską gminą Peccioli. W latach 2005–2006 odnowiono drogę krajową nr 12 przebiegającą przez miejscowość. W 2005 roku oddano do użytku halę widowiskowo-sportową.
19 lipca 2016 roku premier Beata Szydło podpisała rozporządzenie Rady Ministrów, przywracające Opatówkowi prawa miejskie od 1 stycznia 2017 roku.
Zabytki
- fabryka Adolfa Fiedlera w Opatówku
- most żelazny w Opatówku, wzniesiony w 1824, najstarszy most żeliwny w Polsce
- neogotycki kościół par. pw. Najśw. Serca Pana Jezusa i św. Doroty przebudowany w latach 1906–1912
- pozostałości po dawnym folwarku: oficyna, mur ogrodzeniowy i brama, „cukiernia”, brama do parku, spichlerz, 2 stodoły, ośmiorak i dwanaściorak (domy robotników folwarcznych)
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany nazwy gminy (Dz.U. z 2016 r. poz. 1134).
- ↑ a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019). stat.gov.pl, 2020-04-30. .
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 245.
- ↑ Postanowienie z 30 grudnia (11 stycznia) 1869/70, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 67).
- ↑ Słownik krajoznawczy Wielkopolski. Włodzimierz Łęcki (przew. kom. red.). Warszawa–Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, s. 180–181. ISBN 83-01-10630-1.
- ↑ Zygmunt Gloger: Geografia historyczna ziem dawnej Polski. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1903, s. 94–98.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Bronisław Chlebowski (red.), Władysław Walewski (red.). T. 7. Warszawa: Władysław Walewski, 1888, s. 550–551.
- ↑ Paweł Anders: Województwo kaliskie. Szkic monograficzny. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 276–278. ISBN 83-01-04549-3.
- ↑ a b Michał Słomski, Zamki arcybiskupów gnieźnieńskich w Łowiczu, Uniejowie i Opatówku w świetle opisów inwentarzowych z 1591-1592 r. [Castles of Archibishops of Gniezno in Łowicz, Uniejów and Opatówek in Light of Inventory from 1591-1592] .
- ↑ J. Tomala, Budownictwo obronne powiatu kaliskiego w XIV – XVIII wieku, Poznań 1995, s. 33–34, 123–127
- ↑ L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm, Leksykon zamków w Polsce, Warszawa 2001, s.353.
- ↑ Józef Raciborski. Opatówek. „Ziemia: miesięcznik krajoznawczy ilustrowany”. 4, s. 120, kwiecień 1922. Warszawa: Polskie Towarzystwo Krajoznawcze.
- ↑ Stanisław Małyszko: Majątki Wielkopolski. Powiat kaliski. T. VI. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, 2000, seria: Dawne budownictwo folwarczne. ISBN 83-86624-01-9.
Linki zewnętrzne
- Opatówek, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 550.
- Wygnanka 2.) os. powiat kaliski, gm. Opatówek, 1 dm., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 83.
| Miasto | |
|---|---|
| Sołectwa | |
| Przysiółki |
