Kompania graniczna KOP „Żebrowszczyzna”
W tym artykule poruszony zostanie temat Kompania graniczna KOP „Żebrowszczyzna”, który w ostatnich latach zyskał duże znaczenie ze względu na jego wpływ na różne obszary społeczeństwa. Od momentu powstania Kompania graniczna KOP „Żebrowszczyzna” budzi coraz większe zainteresowanie wśród specjalistów i ogółu społeczeństwa, stając się tematem ciągłej debaty i refleksji. W tym artykule przeanalizowane zostaną różne aspekty związane ze Kompania graniczna KOP „Żebrowszczyzna”, takie jak jego pochodzenie, ewolucja, implikacje i przyszłe perspektywy. Podobnie zbadane zostaną różne opinie i stanowiska dotyczące Kompania graniczna KOP „Żebrowszczyzna”, w celu przedstawienia kompleksowej i wzbogacającej wizji w tej kwestii.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Kompania graniczna KOP „Żebrowszczyzna” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
Geneza
Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym. W Rakowie rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 2 batalionu celnego, a jego 2 kompania stacjonowała w Wołmie. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Żebrowszczyzna” służbę graniczną pełniły pododdziały 32 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 6 batalion graniczny, a w jego składzie 14 kompanię graniczną KOP „Wołma”. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 7 podoficerów, 5 nadterminowych i 83 żołnierzy służby zasadniczej. W 1930 kompanii nadano imię Emilii Plater. Przed 1937 rokiem nosiła numer 3?. W 1939 1 kompania graniczna KOP „Żebrowszczyzna” podlegała dowódcy batalionu KOP „Iwieniec”.
Służba graniczna
Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza.
1 kompania graniczna „Żebrowszczyzna” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 14 kilometrów 922 metrów. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Marzeckie” z komendantury „Makwasy”.
Wydarzenia:
- W meldunku sytuacyjnym z 26 stycznia 1925 napisano:
- 20 stycznia 1925 o godz. 17.00 na pododcinku kompanii nr 14 Wołma koło miejscowości Małe Szczepki, patrol tejże kompanii zatrzymał dwóch posterunkowych z posterunku Policji Państwowej w Wołmie. Byli to Nowakowski nr 989 i Walerian Cwirko nr 904, którzy nie posiadali legitymacji osobistych i rozkazu służby. Wobec wyzywającego zachowania w stosunku do patrolu zostali doprowadzeni do dowództwa pododcinka, gdzie spisano protokół z zajścia.
Kompanie sąsiednie:
- 2 kompania graniczna KOP „Raków” ⇔ 3 kompania graniczna KOP „Stasiewszczyzna” – 1928, 1929, 1931, 1932, 1934, 1938
Walki kompanii we wrześniu 1939
1 kompanię „Żebrowszczyzna” atakowały pododdziały 15. i 16 Oddziału Wojsk Pogranicznych NKWD. Strażnica „Zagajno” podjęła walkę tracąc 2 zabitych. Po przeszło godzinnej walce załoga poddała się. 8 żołnierzy dostało się do niewoli. Straty sowieckie – 7 rannych, w tym jeden oficer. Strażnica „Wołma” została zdobyta o 7:00. Do niewoli sowieckiej trafił 1 oficer i 1 cywil. Strażnicę „Joachimowo” zdobyto o 9:30.
Ze źródeł sowieckich wynika, że pododdziały sztabowe kompanii walczyły z Sowietami jeszcze o 9:30, zaś z relacji świadka należy wnioskować, że na strażnicy odwodu kompanijnego w Żebrowszczyźnie nie było prawie żołnierzy, a tylko kilku oficerów i ci uciekli uprzedzeni walkami o strażnice graniczne.
Struktura organizacyjna
Strażnice kompanii w latach 1928–1934
Organizacja kompanii 17 września 1939:
- dowództwo kompanii
- pluton odwodowy
- 1 strażnica KOP „Zagajno”
- 2 strażnica KOP „Wołma”
- 3 strażnica KOP „Joachimowo”
Dowódcy kompanii
- kpt. Józef Szul (był IV 1927 dowódcą 1 kg)
- kpt. Stanisław Wierciński (był 30 IX 1928 – 9 XII 1929) → przeniesiony do 29 batalionu KOP
- kpt. Józef Rowiński (4 XII 1929 – III 1931)
- kpt. Michał Burghardt (18 III 1931 – 12 X 1931) → przeniesiony do batalionu KOP „Borszczów”
- kpt. Teodor Suchomski (12 X 1931 –)
- kpt. Stanisław Maciej Ziemba (był I 1933 – był V 1935) → dowódca 3 kompanii granicznej
- kpt. Edward Nowosielski (był VII 1935 – 16 V 1936)
- kpt. Edward Hennig (VII 1936 -)
- kpt. Jan Karol Kociuba (IV 1938–1939)
Uwagi
- ↑ Wieś Żebrowszczyzna, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie (w 2009 część Wasilewszczyzny)
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza
- ↑ W 2000 Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993, odnoszą się do stanu sprzed 1937. Wymienił następujące strażnice: „Zagajno”, „Wólmeczka”, „Joachimowo”, „Morgi”.
- ↑ Zaścianek Zahajno, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie → Baza miejscowości kresowych.
- ↑ Miasteczko Wołma, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie → Baza miejscowości kresowych.
- ↑ Folwark Joachimowo, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie → Baza miejscowości kresowych.
- ↑ Wieś Morgi, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie → Baza miejscowości kresowych.
- ↑ Kociuba Jan Karol (1906-1940), kpt. piech., w KOP od 1935. Do mobilizacji dca 1 kompanii granicznej „Żebrowszczyzna”. We wrześniu 1939 dca 2 kompanii piechoty III batalionu piechoty 207 pułku piechoty. Brał udział w obronie Lwowa. Po poddaniu Lwowa Armii Czerwonej, uwięziony i wraz z innymi przewieziony do obozu w Starobielsku. Zamordowany przez NKWD.
Przypisy
- ↑ a b Głowiński 2009 ↓, s. 160.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56–58.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59–63.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
- ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94–101.
- ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 15/25.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 366.
- ↑ Głowiński 2018 ↓, s. 84.
- ↑ a b Szubański 1993 ↓, s. 277.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 89.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3–4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312–314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 298.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, nr 15/1925.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1928.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1929.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 23/1932.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 55/1934.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 85 i 86/1938.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 193.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 87.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 85/1938.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 307.
- ↑ Grzelak 2001 ↓, s. 186.
- ↑ a b c d e Listy płac bg „Iwieniec” ↓.
- ↑ a b c d Obsada oficerska bg „Iwieniec” ↓.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 725.
- ↑ Głowiński 2009 ↓, s. 167.
Bibliografia
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. .
- Tomasz Głowiński: Zapomniany garnizon. Oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza w Iwieńcu w latach 1924–1939. Wrocław: Wydawnictwo GAJT, 2009. ISBN 978-83-88178-71-9.
- Tomasz Głowiński: Pułk KOP „Wołożyn” i chroniona przezeń granica (1929–1939). W: (red.) Artur Ochał, Michał Ruczyński, Paweł Skubisz: U polskich stali granic. W 90. rocznicę utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2018. ISBN 978-83-8098-528-5.
- Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
- Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Listy płac batalionu granicznego KOP „Iwieniec” w latach 1925–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Iwieniec” w latach 1927–1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.