Kompania graniczna KOP „Prozoroki”
W dzisiejszym świecie Kompania graniczna KOP „Prozoroki” stał się tematem ciągłego zainteresowania i debaty. Istnieje wiele aspektów związanych z Kompania graniczna KOP „Prozoroki”, które sprawiają, że jest on istotny dla różnych obszarów społeczeństwa. Od jego wpływu na gospodarkę, politykę i kulturę, po wpływ na codzienne życie ludzi, Kompania graniczna KOP „Prozoroki” wydaje się być tematem o ogromnym znaczeniu. W tym artykule zbadamy wiele aspektów Kompania graniczna KOP „Prozoroki” i przeanalizujemy jego znaczenie w różnych kontekstach. Od jego powstania do obecnego wpływu, będziemy starali się lepiej zrozumieć Kompania graniczna KOP „Prozoroki” i jego miejsce w dzisiejszym świecie.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Kompania graniczna KOP „Prozoroki” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
Geneza
Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym. W Prozorokach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 33 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Prozoroki” służbę graniczną pełniły pododdziały 33 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 5 batalion graniczny , a w jego składzie kompanię graniczną KOP „Prozoroki”. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 9 podoficerów, 5 nadterminowych i 98 żołnierzy służby zasadniczej.
W 1930 2 kompania graniczna KOP „Polewacze” podlegała już dowódcy 7 batalionu KOP „Podświle”. W 1931 kompanię przeniesiono powtórnie do Prozororek. W 1939 2 kompania graniczna KOP „Prozoroki” podlegała dowódcy batalionu KOP „Podświle”.
Służba graniczna
Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza.
2 kompania graniczna „Prozorki” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 23 kilometrów 977 metrów. Po stronie sowieckiej granicę ochraniał zastawa „Girsy” z komendantury „Orzechowno”.
Wydarzenia:
- W meldunku sytuacyjnym z 17 stycznia 1925 napisano:
- W nocy 16 stycznia 1925 po stronie sowieckiej usłyszano strały karabinowe i wybuch granatu. Przyczyna nieznana.
- 16 stycznia 1925 na granicy zatrzymano Leona Pawłowicza-Zeldowicza, który przekroczył ją na tym odcinku. Został przekazany do dowództwa batalionu.
- Własny wywiad sygnalizuje, że strona sowiecka przygotowuje się z pomocą band do napadów na nasze terytorium w rejonie Równeńskim na folwarki Breczki i Niewierów oraz w rejonie Ostroga na Paszuki, Mogilany, Rozważ i Bryków, a w rejonie Krzemieńca na Ludwiszcze. Napady mają się odbyć podczas bezksiężycowych nocy
- W meldunku sytuacyjnym z 29 stycznia 1925 napisano: Podczas przekraczania granicy zatrzymany został mieszkaniec sowieckiej wsi Luckowicze Wasyl Szoroko.
Sąsiednie kompanie graniczne:
- 2 kompania graniczna KOP „Ćwiecino” ⇔ 3 kompania graniczna KOP „Dziwniki” – 1928, 1929, 1931, 1932, 1934, 1938
Walki w 1939
17 września 1939 odcinek 2 kompanii kpt. Antoniego Przybylskiego został zaatakowany przez jednostki 5 Dywizji Strzeleckiej płk. Kuźmy Galickiego i pododdziały 22 Wietrińskiej komendantury pogranicznej NKWD. Sowieci zniszczyli wszystkie strażnice i zlikwidowali większą część ich załóg. Z załogi strażnicy „Parczewszczyzna” ocalał tylko jeden żołnierz, przy zdobywaniu strażnicy „Zahacie” poległo dwóch Polaków, jeden został ranny, ponadto 11 żołnierzy i policjant dostało się do niewoli. Jedynie załoga strażnicy „Stelmachowo Wielkie” nie dała się zaskoczyć i po oddaniu kilku strzałów wycofała się bez strat, docierając do dowództwa kompanii w Prozorkach.
Struktura organizacyjna
Strażnice kompanii w latach 1928 – 1929
- strażnica KOP „Porczewszczyzna”
- strażnica KOP „Łozy”
- (10) strażnica KOP „Stacja Zachacie”
- strażnica KOP „Folwark Zachacie”
- strażnica KOP „Stelmachowo Małe”
- strażnica KOP „Stelmachowo Duże”
Strażnice kompanii w latach 1931 – 1934
- strażnica KOP „Parczyńszczyzna”
- strażnica KOP „Łozy”
- strażnica KOP „Stacja Zahacze”
- strażnica KOP „Stelmachowo Duże”
- strażnica KOP „Cielesze”
Organizacja kompanii 17 września 1939:
- dowództwo kompanii
- pluton odwodowy
- 1 strażnica KOP „Parczewszczyzna”
- 2 strażnica KOP „Zahacie”
- 3 strażnica KOP „Stelmachowo Wielkie”
Dowódcy kompanii
- kpt. Julian Drumer (był 30 IX 1928 − 10 X 1929) → zawieszony w czynnościach służbowych
- kpt. Tadeusz Borawski (10 X 1929 − 1 VII 1930) → przeniesiony do 52 pp
- wz. por. Włodzimierz Pasiecznicki (31 III 1930 − 11 VI 1930)
- kpt. Stanisław Wyrobiec (11 VI 1930 − 5 VII 1933) → komendant PW powiatu Nieśwież
- kpt. Kazimierz III Wiśniewski (5 VII 1933 − 30 III 1934) → adiutant batalionu
- por. Władysław Chwalny (30 III 1934 − 1 IV 1934)
- kpt. Lucjan Gawroński (18 V 1934 − )
- kpt. Jan Pacak (1936 − XII 1938)
- kpt. Józef Minkina (28 II 1939 − )
- kpt. Antoni Przybylski (1939)
Uwagi
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 365
- ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Parczyńszczyzna → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
- ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Zahacie → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
- ↑ koszary Stelmachowo Małe, gmina Prozoroki, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
- ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Stelmachowo Wielkie → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
- ↑ folwark Parczewszczyzna, gmina Jazno, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
- ↑ kolonia Łoza Łomaska, gmina Prozoroki, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
- ↑ stacja kolejowa Zahacie, gmina Prozoroki, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
- ↑ folwark Stelmachowo Duże, gmina Prozoroki, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
- ↑ kolonia Cielesze I, gmina Prozoroki, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
- ↑ informacja podana na podstawie dokumentów z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie
Przypisy
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
- ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
- ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 8/25.
- ↑ a b Obsada oficerska bg „Podświle” ↓.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 88.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 295.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ a b c Meldunki sytuacyjne KOP ↓, nr 8/1925.
- ↑ a b Meldunki sytuacyjne KOP ↓, nr 18/1925.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1928.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10/1929.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 14 i 19/1932.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 54/1934.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 83/1938.
- ↑ a b Cygan 2006 ↓, s. 93.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 14/1932.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 305.
- ↑ Grzelak 2001 ↓, s. 184.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 69 i 11.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 42 i 26.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 20.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 26 i 50.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 50 i 58.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 58 i 62.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 62.
- ↑ Rozkazy tajne Dowództwa KOP 1939 ↓, s. 26.
Bibliografia
- Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. .
- Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
- Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Rozkazy tajne Dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza.
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Podświle” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.