Kompania graniczna KOP „Toki”
W dzisiejszym świecie Kompania graniczna KOP „Toki” jest nadal tematem o dużym znaczeniu i debacie. Od wielu lat Kompania graniczna KOP „Toki” jest przedmiotem badań, analiz i refleksji ekspertów i badaczy z różnych dziedzin. Jego znaczenie przekroczyło granice, pokolenia i dyscypliny, stając się tematem powszechnego zainteresowania. Na przestrzeni dziejów Kompania graniczna KOP „Toki” budził ciekawość i zainteresowanie ludzkości, a jego wpływ był powodem do dyskusji i refleksji w różnych kontekstach. W tym artykule zbadamy znaczenie i wpływ Kompania graniczna KOP „Toki” na dzisiejsze społeczeństwo, a także jego znaczenie w przeszłości i potencjalny wpływ w przyszłości.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Kompania graniczna KOP „Toki” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
Geneza
Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym. W Bogdanówce rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 38 batalionu celnego, a jego 3 kompania stacjonowała w Tokach. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Druskienniki” służbę graniczną pełniły pododdziały 41 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 1600/tjn./O.de B/25, w drugim etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, w terminie do 1 marca 1925 sformowano 12 batalion graniczny , a w jego składzie 3 kompanię graniczną KOP. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 8 podoficerów, 4 nadterminowych i 80 żołnierzy służby zasadniczej.
W 1939 3 kompania graniczna KOP „Toki” nadal podlegała dowódcy batalionu KOP „Skałat”.
Służba graniczna
Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza.
3 kompania graniczna „Toki” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 26 kilometrów 821 metrów. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Ożegowce” z komendantury „Wołoczyska” oraz „Szczasnówka” i „Nowa Grobla” z komendantury „Ilkowce”.
Kompanie sąsiednie:
- 4 kompania graniczna KOP „Białozórka” ⇔ 1 kompania graniczna KOP „Podwołoczyska” – 1928, 1929, 1931, 1932, 1934, 1938
Walki kompanii
Walki o strażnice:
17 września 1939 batalion KOP ppłk. Stanisława Janusza został zaatakowany przez oddziały 17 Korpusu Strzeleckiego komdiwa Konstantina Stiepanowicza Kołganowa (ros. Константин Степанович Колганов), wzmocnione czołgami 10 BPanc płk. Iwanowa, 38 BPanc. płk. Piotra Wołocha oraz pododdziałami 22 Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza NKWD.
3 kompania graniczna „Toki" znalazła się na kierunku uderzenia 96 Dywizji Strzeleckiej kombriga Grigorija Chałuzina. Na rozkaz kpt. Edwarda Harnera opuściła zajmowane pozycje i we współdziałaniu z plutonem zwiadowców konnych przeszła do prowadzenia działań opóźniających w kierunku na Zbaraż-Tarnopo.
W godzinach popołudniowych pododdziały znajdujące się w Skalacie opuściły miasto maszerując w kierunku Sorocka. Oddziały sowieckie nie podejmowały jakichkolwiek działań w stosunku do maszerujących Polaków. W Sorocku dowódca batalionu otrzymał kolejny rozkaz od gen. bryg. Łuczyńskiego. Miał wycofywać się na granicę rumuńską lub węgierską. Po przeprowadzeniu oceny położenia ppłk Janusz zdecydował się na powrót baonu do Skałatu. 18 września batalion powrócił do swoich koszar i rozkazem dowódcy został rozwiązany. Dowódca batalionu wraz z oficerami oczekiwał wejścia oddziałów Armii Czerwonej. Po wejściu do miasta sowietów oficerowie i podoficerowie zostali aresztowani.
Struktura organizacyjna kompanii
Strażnice kompanii w latach 1928 – 1934
Organizacja kompanii 17 września 1939:
- dowództwo kompanii
- pluton odwodowy
- 1 strażnica KOP „Szczęsnówka”
- 2 strażnica KOP „Palczyńce”
- 3 strażnica KOP „Toki”
Dowódcy kompanii
Uwagi
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 369
- ↑ W 2000 Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993, odnoszą się do stanu sprzed 1937 → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Białozórka”, „Koszlaki”, „Palczyńce”, „Prosowce” → Szubański 1993 ↓, s. 278
- ↑ Białozórka, gmina Koszlaki, powiat zbaraski, województwo tarnopolskie
- ↑ wieś Palczyńce, gmina Koszlaki, powiat zbaraski, województwo tarnopolskie
- ↑ wieś Toki, gmina Koszlaki, powiat zbaraski, województwo tarnopolskie
- ↑ wieś Prosowce, gmina Skoryki, powiat zbaraski, województwo tarnopolskie
- ↑ Edward Marian Piotrowski, kpt. piech., w KOP od 1936. Do mobilizacji dowódca 3 kompanii granicznej „Toki” baonu KOP „Skałat”. Przydział mobilizacyjny nieznany.
Przypisy
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
- ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
- ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 90.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 308.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/9/1928.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/5/1929.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 37/39/1932.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 58/59/1934.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 88/90/1938.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 211.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 212.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 213.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 9/1928.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 5/1929.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 39/1932.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 59/1934.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 90/1938.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 315.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 741.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 666.
Bibliografia
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. .
- Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.